کود چگونه کار میکند؟ مواد مغذی مورد نیاز گیاهان به زبان ساده
۱۳ فروردین ۱۴۰۱ توسط واحد آموزش (بروزرسانی: )
کود میتواند تفاوت زیادی در رشد و سلامت گیاهان ایجاد کند. اما جدا از پیروی از دستورالعملهای روی برچسب و صبر برای دیدن نتیجه، کود چگونه کار میکند؟ در این مقاله توضیح میدهیم که کودها چطور به رشد گیاهان کمک میکنند، هرکدام از اجزا چه کاری میکنند و روش ایمن و مؤثر استفاده از آنها چطور است.
کود چگونه کار میکند؟ کود یک مکمل حاوی مواد مغذیای است که برای فرایندهای اصلی متابولیسمی در گیاهان ضروری است. کود را یا به خاک اضافه میکنند یا بر روی قسمتهای برگی گیاه اسپری میکنند. سپس مواد مغذی از طریق ریشه یا برگها جذب گیاه میشوند و تمام فرایندهایی را که در سلولها انجام میشود را تحت تأثیر قرار میدهد و تحریک میکند.
بحث کود بحث مفصلی است، چون چم و خمهای زیادی دارد، اما درک اصول اولیهی اینکه کود چیست، چرا گیاهان به کود نیاز دارند، و چطور باید بهترین نوع کود برای نیازهایتان را پیدا کنید، مهم است. دانستن این اصول به شما کمک میکند از کود به درستی استفاده کنید و گیاهان به شکل بهینه رشد کنند.
کود چیست؟
اصولاً کود به مادهای طبیعی یا مصنوعی گفته میشود که برای تأمین یک یا چند مادهی مغذی در خاک یا مستقیماً روی بافت گیاه بهکار برده میشود. هدف کود تکمیل مواد مغذی مورد نیاز گیاه و تقویت رشد آن است.
کودها در اشکال مختلف زیادی از فضولات حیوانی (یعنی کود حیوانی) تا پسماندهای به خوبی تجزیه شدهی آشپزخانه و حیاط، تا انبوهی از محصولات بازاری موجود در دسترسند.
چرا گیاهان به کود نیاز دارند؟
گذشته از این که چه نوع گیاهی را پرورش میدهید، هر گیاه به مواد مغذی خاصی نیاز دارد که قطعاً برای رشدش لازم است. هرکدام از این مواد مغذی به مقادیر متفاوتی مورد نیاز است و محدودهای وجود دارد که در آن رشد بهینه رخ میدهد؛ مقدار بسیار کم هر مادهی مغذی باعث مشکلات مربوط به کمبود و مقدار بسیار زیاد آن باعث مسمومیت میشود.
این مواد مغذی به انجام عملکردهای اصلی سلولی در گیاه کمک میکنند و رشد آن را تحریک میکنند و به عنوان مواد مغذی ضروری برای گیاه هم شناخته میشوند. اگر هریک از این مواد مغذی ضروری در مقادیر محدود یافت شوند یا به کل در دسترس نباشند، حتی اگر همهی مواد مغذی دیگر به مقدار کافی در دسترس باشند، رشد کلی گیاه تحت تأثیر قرار میگیرد.
این مواد مغذی ضروری به شکل طبیعی در مقادیر متفاوتی بسته به مادهی والد، میزان مادهی آلی، اقلیم محل، و غیره در خاک وجود دارند. در بسیاری از موارد، مواد مغذی را هنگام تولید به خاکهای گلدان بازاری اضافه میکنند.
با گذشت زمان، مقدار این مواد مغذی – هم در خاک باغچه و هم در خاک گلدان- کاهش مییابد یا تمام میشود، زیرا گیاه این مواد را جذب میکند و از آنها استفاده میکند یا شسته شده و از خاک خارج میشوند. وقتی مقدار این مواد مغذی ضروری کم میشود لازم است دوباره آنها را به شکل کود به خاک اضافه کرد تا رشد بهینهی گیاه حاصل شود.
کود چگونه کار میکند: نقش هرکدام از مواد مغذی
مواد مغذی ضروری برای گیاه بر اساس مقدار نسبی مورد نیاز گیاه به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. در سادهترین دستهبندی، مواد مغذی یا درشتمغذی و یا ریزمغذی در نظر گرفته میشوند.
درشتمغذیها
درشتمغذیها که به مقادیر بیشتری مورد نیاز گیاهان هستند (به همین دلیل هم «درشت» نامیده شدهاند)، اغلب در فرایندهای اصلیای مانند فتوسنتز و تنفس نقش دارند یا به عنوان عناصر کلیدی درون سلولها عمل میکنند. درشتمغذیهای ضروری برای گیاه شامل نیتروژن، فسفر، و پتاسیم -که بهعنوان درشتمغذیهای اولیه هم شناخته میشوند- و کلسیم، منیزیم، و گوگرد (درشتمغذیهای ثانویه) میشود.
نیتروژن برای گیاهان چه میکند؟
نیتروژن احتمالاً شناختهشدهترین مادهی مغذی مورد نیاز برای رشد گیاه است، زیرا بیشتر از همهی مواد مغذی دیگر برای رشد گیاه نیاز است. نقش اصلی نیتروژن تنظیم رشد رویشی است. این عنصر همچنین جزئی از آمینو اسیدها و کلروفیل است و به تکمیل بسیاری از واکنشهای آنزیمی در گیاه کمک میکند.
فسفر برای گیاهان چه میکند؟
فسفر جزئی از ساختار DNA و RNA است که حامل اطلاعات ژنتیکی در سلولها هستند. به همین دلیل، در رشد ریشه و گلدهی نقش مهمی دارد -که هردو فرایندهایی هستند که در آنها سلولهای جدید تشکیل میشوند و به قسمتهای مختلف گیاه تمایز مییابند.
پتاسیم برای گیاهان چه میکند؟
نقش پتاسیم در گیاه در مقایسه با نیتروژن و فسفر کمتر مستقیم است. پتاسیم به جای اینکه به عنوان جزئی از ساختار عمل کند، واکنشهای آنزیمیای را فعال میکند که برای رشد و سلامت کلی گیاه ضروری هستند.
کلسیم برای گیاهان چه میکند؟
کلسیم به شکل پکتات کلسیم یک عنصر ضروری برای دیوارههای سلول است که به شکلگیری و قوی ماندن آنها کمک میکند. کلسیم در فرایندهای متابولیکی و آنزیمی متعددی نیز نقش دارد. وقتی کلسیم به مقدار کافی در دسترس نباشد، قسمتهای جدید گیاه به شکل نامنظم یا بدشکل رشد میکنند. گیاهان دچار کمبود کلسیم در برابر گرما، خشکی و آفات هم مقاومت کمتری دارند.
منیزیم برای گیاهان چه میکند؟
نقش اصلی منیزیم کمک به گیاهان در فتوسنتز است. منیزیم برای بسیاری از آنزیمهای درگیر در عملکرد صحیح گیاه مورد نیاز است اما مهمترین نقشش ظاهر شدن بهعنوان ملکول مرکزی ساختار تشکیلدهندهی کلروفیل است.
گوگرد برای گیاهان چه میکند؟
گوگرد در مقایسه با دیگر درشتمغذیها، به مقادیر کم مورد نیاز است اما این موضوع از اهمیتش نمیکاهد. هنگامی که فرایندهای متابولیکی در گیاه اتفاق میافتند، گوگرد به اشکالی تجزیه میشود که برای ساخت ملکولهای آلی مانند ویتامینها و ترکیبات دارای بوی تندی که در سیر و پیاز حس میشود استفاده میشوند.
ریزمغذیها
ریزمغذیهای ضروری برای گیاه -آهن، منگنز، مس، مولیبدن، روی، نیکل، بور، و کلر- به مقادیر بسیار کمتری در گیاهان مورد نیازند، اما نقششان به همان اندازهی نقش درشتمغذیها که به میزان بیشتر مورد نیازند مهم است. بسیاری از ریزمغذیها واکنش های آنزیمی را فعال میکنند و به همین دلیل اهمیت دارد که گیاهتان هنگام کوددهی نسبت درستی از آنها را دریافت کند.
آهن برای گیاهان چه میکند؟
آهن جزئی از بسیاری از آنزیمهایی است که در تولید کلروفیل نقش دارند، و همین ویژگی وجودش را برای فتوسنتز ضروری میکند. همچنین آهن بر انتقال انرژی در داخل گیاه تأثیر میگذارد و به تشکیل لینگنین و کاهش نیتروژن و تثبیت آن کمک میکند.
منگنز برای گیاهان چه میکند؟
منگنز به تولید کلروپلاست، اندامکهای درون سلولهای گیاه که جایی است که فتوسنتز در آن اتفاق میافتد- کمک میکند. همچنین بر جوانهزنی بذر و رسیدن محصول اثر میگذارد.
مس برای گیاهان چه میکند؟
مس آنزیمهای مرتبط با تولید لینگین را فعال میکند؛ لینگینها ساختار و استحکام سلولهای گیاهی را ایجاد میکنند. بهعلاوه، برای فتوسنتز، تنفس گیاه، و متابولیسم کربوهیدراتها و پروتئینها ضروری است.
مولبیدن برای گیاهان چه میکند؟
مولبیدن یک جزء ضروری از دو آنزیم مختلف است که در متابولیسم نیتروژن استفاده میشوند. متابولیسم نیتروژن فرایندی است که در آن نیترات گرفته و طی یک سری مراحل به آمونیاک تبدیل میشود تا در سنتز آمینواسیدها استفاده شود. مولبیدن برای باکتریهای همزیست تثبیتکنندهی نیتروژن در حبوبات نیز ضروری است تا بتوانند نیتروژن موجود در جو را برای استفادههای گیاهی بهکار ببرند.
روی برای گیاهان چه میکند؟
روی هم جزئی از بسیاری از آنزیمها است و هم به فعالیت و تعادل هورمونهای گیاهی، بهویژه اوکسینها، کمک میکند.
نیکل برای گیاهان چه میکند؟
عملکرد نیکل به مولبیدن شبیه است و هم به متابولیسم نیتروژن و هم تثبیت آن کمک میکند. نیکل به جای تبدیل نیترات، جزئی از آنزیمهایی است که نیتروژن اوره را به آمونیاک تبدیل میکند. از میان همهی مواد مغذی ضروری، نیکل به کمترین میزان مورد نیاز است.
بور برای گیاهان چه میکند؟
بور برای حرکت قندها در گیاه، تولید آمینواسید، تقسیم سلولی، گلدهی و میوهدهی مهم است.
کلر برای گیاهان چه میکند؟
کلر با حفظ فشار درون اجزای سلولهای گیاه برای سفت نگهداشتن دیوارههای سلول، به تنظیم فشار تورگر در برگهای گیاهان کمک میکند. همچنین به گیاهان در فتوسنتز و مقاومت در برابر بیماریها کمک میکند.
انتخاب کود
تلاش برای انتخاب کود برای گیاهان ممکن است کاری فوقالعاده سخت به نظر بیاید. انداختن نگاهی به قسمت کودهای فروشگاه ممکن است باعث شود از دیدن تعداد زیاد قفسههای گزینههای موجود دچار تردید و سردرگمی شوید.
برای کمک به کاهش سختی این فرایند، بیایید ابتدا دربارهی برچسبهای روی کودها صحبت کنیم و سپس به توضیح انواع مختلفشان خواهیم پرداخت.
فهمیدن نوشتههای روی برچسب کود
وقتی به برچسب کودها نگاه میکنید یکی از اولین چیزهایی که ممکن است توجهتان را جلب کند مجموعهای سه عددی است که به نسبت N-P-K معروف است. از آنجا که نیتروژن، فسفر، و پتاسیم به مقدار بیشتری نسبت به سایر مواد مغذی ضروری برای گیاه لازمند، از آنها به عنوان روشی جهانی برای نوشتن برچسبها استفاده میشود. این نسبت به مصرفکنندگان اجازه میدهد به راحتی محصولات را با یکدیگر مقایسه کنند زیرا درصد وزنی هریک از سه مادهی مغذی اصلی در درون محصول را نشان میدهد.
برای توضیح بهتر... بیایید فرمول یک کود ۱۰-۱۰-۱۰ را در نظر بگیریم-نیتروژن، فسفر، و پتاسیم هرکدام ۱۰ درصد وزن نهایی محصول را تشکیل میدهند. پس یک کیسهی ۱۰ کیلوگرمی حاوی ۱ کیلوگرم نیتروژن، ۱ کیلوگرم فسفر (به شکل P2O5)، و ۱ کیلوگرم پتاسیم (به شکل K2O) است.
انواع کود
کودها چگونه بر اساس فرمول استفاده شده در ساختشان متفاوت عمل میکنند؟ وقتی معنی اعداد روی برچسب را متوجه شوید، انتخاب یک کود خاص بسیار آسانتر میشود. بهترین راه برای رسیدن به این مرحله این است که با فکر کردن دربارهی پارامترهای اساسی زیر، و تعیین مناسبترین چیز برای گیاهان و ترجیحات شخصیتان شروع کنید.
برای آسان کردن این کار، با برخی از مفاهیم بسیار گسترده شروع میکنیم و سپس به سمت مفاهیم جزئیتر پیش میرویم.
مقایسهی کودهای معمولی با کودهای ارگانیک
قبل از هرچیز، بیایید دربارهی کودهای معمولی و کودهای ارگانیک صحبت کنیم، موضوعی که باغبانها به آن علاقهی زیادی دارند.
کودهای معمولی -که به نام کودهای معدنی هم شناخته میشوند- معمولاً با استفاده از مواد مصنوعی یا ساخت انسان تولید میشوند (اگرچه ممکن است به شکل طبیعی هم حاوی موادی باشند).
مزایای کودهای معمولی:
- به شکلی خاص فرموله شده است که مواد مغذی به سرعت در دسترس گیاه قرار میگیرند. یعنی کمبودهای گیاه به سرعت برطرف میشوند و اثرات بلند مدت این کمبودها بر گیاهان کاهش مییابد.
- به دلیل تولید انبوه نسبتاً ارزان و به آسانی در دسترس است.
معایب کودهای معمولی:
- از آنجا که مواد مغذی بهسرعت در دسترس هستند، ممکن است سریعتر شسته و از خاک خارج شوند و این احتمال وجود دارد که منابع آب را آلوده کنند و باعث ایجاد مشکلات زیستمحیطی شوند.
از طرف دیگر، کودهای ارگانیک کاملاً از مواد طبیعی ساخته شدهاند. محصولات آلی معمولاً از مواد زائد تولید شده توسط موجودات زنده یا بقایای تجزیه شدهی موجوداتی که زمانی زنده بودهاند تشکیل شدهاند.
فواید کودهای ارگانیک:
- کودهای ارگانیک از نظر زیستمحیطی پایدارتر هستند. برای تولید این کودها به انرژی کمتری نیاز است که باعث میشود مقدار کمتری گازهای گلخانهای از تولیدشان منتشر شود.
- بعد از استفاده از کود آلی، میکروارگانیسمهای داخل خاک ترکیبات آن را تجزیهمیکنند و مواد مغذی را برای جذب گیاه آزاد میکنند. در این زمان مادهی آلی هم به خاک اضافه میشود که باعث بهبود ساختار خاک و افزایش احتباس آب در خاک میشود.
معایب کودهای ارگانیک:
- بر اساس قوانین مربوط به برچسبگذاری کودها، نسبت N-P-K نوشته شده روی محصول فقط شامل مواد مغذیای است که فوراً برای جذب در دسترس گیاه قرار میگیرد. بسیاری از کودهای ارگانیک حاوی ترکیباتی هستند که در طول زمان آزاد میشود؛ بنابراین نسبت نوشته شده روی آنها کمتر است و بسیاری از مصرفکنندگان فکر میکنند این محصولات چندان مؤثر نیستند چرا که موادمغذی کمتری دارند.
مقایسهی کودهای آهسته رهش با کودهای سریع رهش
اکنون بیایید به در دسترس بودن مواد مغذی بپردازیم. تفاوت کودهای آهسته رهش و سریع رهش در زمانی است که مواد مغذی در دسترس گیاه قرار میگیرند.
کودهای سریع رهش شامل مواد مغذیای هستند که فوراً برای جذب در دسترس گیاه قرار میگیرند. همانطور که هنگام صحبت دربارهی کودهای معمولی گفتیم، این ویژگی از این جهت خوب است که به رفع سریع کمبودها کمک میکند اما در عینحال احتمال شسته شدن مواد مغذی از خاک و ورود آنها به منابع آب را هم افزایش میدهد. کودهای سریع رهش معمولاً محصولات معمولی یا معدنی هستند.
کودهای آهسته رهش حاوی موادی هستند که به آرامی تجزیه میشوند و در طول زمان منبعی تدریجی از مواد مغذی را برای گیاهان فراهم میکنند. کودهای ارگانیک آهسته رهش هستند، اما کودهای معمولی را هم میتوان به شکلی فرموله کرد که مواد مغذی را به آرامی رها کنند.
مقایسهی کودهای گرانول با کودهای محلول در آب
کودهای گرانول با مخلوط کردن منابع مواد مغذی خشک با هم و سپس شکل دادن محصول به شکل دانهبندیشده برای استفادهی آسان تولید میشوند. محصول نهایی بسته به مواد مورد استفاده میتواند کود معمولی یا آلی باشد. کودهای گرانول معمولی را میتوان به شکل آهسته رهش یا سریع رهش فرموله کرد. این نوع کود با نام کود خشک هم شناخته میشود.
کودهای مایع یا محلول در آب در غلظتهایی تولید میشوند که به راحتی در آب قابل حل هستند. کنسانتره را با نسبت صحیح در آب حل یا رقیق میکنید و سپس محلول رقیق شده را برای آبیاری گیاهان استفاده میکنید. این کودها به آسانی حل میشوند و کوددهی به گیاهان را به کاری ساده تبدیل میکنند، اما به شکل آهسته رهش موجود نیستند.
مقایسهی کود همهمنظوره با کود تخصصی
در نهایت، در طبقهبندی کودها، دو نوع باقیمانده که از بینشان انتخاب کنید: کودهای همهمنظوره و کودهای تخصصی.
کودهای همهمنظوره برای پاسخ به نیازهای بیشتر گیاهان ساخته میشوند و اگر شرایط رشد غیربومی یا گیاهان غیرمعمول ندارید، گزینهای مناسب برای استفاده در طول فصل رشد هستند. این کودها معمولاً حاوی همهی سه مادهی مغذی اصلی (N، P، و K) در سطوح لازم برای برآورده کردن نیازهای اساسی گیاه هستند.
کودهای تخصصی برای برآوردن نیازهای انواع خاصی از گیاهان (اسیددوست، ساکولنت، ارکیده، و غیره) طراحی شدهاند یا ممکن است یک مادهی مغذی را به مقدار بسیار بیشتری داشته باشند. کودهای نوع تخصصی برای گیاهانی است که نیازهای ریزمغذی خاصی دارند که از طریق غذاهای گیاه همهمنظوره برآورده نمیشود، یا گیاهانی که به دلیل نحوهی رشدشان به مقادیر بیشتری از یک مادهی مغذی نیاز دارند.
استفاده از کود
هدف از کوددهی به گیاهان بهبود و کمک به رشد گیاه در صورت وجود کمبود مواد مغذی در خاک یا خاک گلدان است. این کار درمانی برای همهی مشکلات گیاه نیست و باید با دقت انجام شود.
کودها، اگر به درستی استفاده نشوند، ممکن است باعث مشکلات جدی شوند و احتمالاً به گیاهان آسیب دائمی میزنند. وفتی رشد گیاه کند یا متوقف شده است، مهم است که گیاه را از نظر مسائل دیگری مانند مشکلات آبیاری، نور یا دما بررسی کنید و برای بررسی آفات یا بیماریها نگاهی به گیاه بیاندازید. وقتی این دلایل احتمالی رشد ضعیف رد شدند، زمان آن است که کود دادن به گیاه را امتحان کنید.
با اینحال به خاطر داشته باشید که گیاهان به میزان خاصی از مواد مغذی ضروری نیاز دارند و مهم است که به آنها بیش از حد کود ندهید و آنها را بیش از اندازه «تغذیه» نکنید.
دستورالعملهای اساسی
به دلیل تنوع زیاد محصولات موجود برای استفاده و میزان غلظت مواد مغذی در آنها، قانون یکسانی برای استفاده از کود وجود ندارد. میزان و تعداد دفعات استفاده از کود به خود محصول بستگی دارد و این موارد مهم را هم در ذهن داشته باشید:
- کودها را به میزان و تعداد دفعات ذکر شده روی برچسب محصول، یا حتی به میزان/دفعات کمتر از آن استفاده کنید. این موضوع که اگر کمی از چیزی خوب است مقدار بیشتر آن بهتر هم هست اشتباه است. کوددهی بیش از حد به گیاه معمولاً ضرر بیشتری نسبت به ندادن مواد مغذی به گیاه دارد.
- کود را زمانی استفاده کنید که گیاه به شکل فعال در حال رشد است و در حالت خواب نیست. وقتی دما در ماههای سردتر فصل زمستان کاهش مییابد، رشد گیاه کند میشود و به کود نیازی نیست.
- صرفنظر از اینکه گیاهان در زمین کاشته شدهاند یا در گلدان، همیشه بعد از کوددهی به خوبی آبیاری کنید تا وارد خاک شود.
- وقتی به گیاهتان به دلیل پیوند/تعویض گلدان استرس وارد شده است، یا در حال بهبودی از بیماری یا آفات است، از کود استفاده نکنید. بعد از چنین اتفاقاتی به گیاه اجازه دهید قبل از شروع دوبارهی کوددهی چند هفته استراحت کند.
ملاحظات ویژه
کود در شرایط متفاوت چگونه عمل می کند؟ وقتی صحبت از استفاده از کود میشود، برخی از شرایط رشد خاص به ملاحظات ویژهای نیاز دارند. این ملاحظات به شما کمک میکند که به گیاه آسیب نزنید و گیاه از همهی مزایای کوددهی بهرهمند شود.
کاشت در زمین
- pH مناسب خاک را حفظ کنید. pH خاک باغ تا حد زیادی بر در دسترس بودن مواد مغذی اثر میگذارد. با اسیدیتر یا بازی/قلیاییتر شدن pH خاک، بسیاری از درشتمغذیها برای جذب در دسترس نخواهند بود و این موضوع باعث ایجاد کمبودهایی میشود؛ در همین حال، ریزمغذیها بیشتر در دسترس قرار میگیرند که باعث افزایش احتمال مسمومیت ریزمغذیایی میشود.
خاک گلدان
- پس از کاشت گیاه در گلدان به مدت ۴ تا ۶ هفته برای شروع کوددهی صبر کنید. به بسیاری از خاکهای گلدان بازاری در حین ساخت کود اضافه میکنند؛ کوددهی قبل از تخلیهی مواد مغذی از محیط رشد باعث ایجاد مسمومیت میشود.
باغبانی در گلدان
- گیاهان درون گلدان را بیشتر مواقع در مقادیر کمتر از مقدار توصیه شده روی برچسب کوددهی کنید. گیاهان گلدانی نسبت به گیاهان کاشته شده در خاک به دفعات آبیاری بیشتری نیاز دارند. این آبیاری مکرر مواد مغذی را با سرعت بیشتری از ناحیهی ریشهدوانی میشوید و به تجدید بیشتری نیاز دارد.
باغبانی سبزیجات
- سبزیجات را چه در گلدان و چه در خاک کاشتهاید سبک کوددهی کنید و از کودهایی که نیتروژن زیادی دارند استفاده نکنید. نیتروژن رشد رویشی را تقویت میکند و کود زیاد باعث میشود گیاه بیش از حد سریع رشد کند، در نتیجه غلظت روغن در برگ سبزی کاهش پیدا میکند که باعث کاهش طعم آن میشود.
دیدگاهها
افزودن دیدگاه