اسکب معمولی سیب زمینی (جرب)

اسکب معمولی سیب زمینی (جرب) یک بیماری است که از خاک به گیاه منتقل می‌شود. این بیماری توسط ارگانیسم شبه باکتری به نام استرپتومايسيس اسکبیز (Streptomyces scabies) ایجاد می‌شود. این ارگانیسم به ساقه‌ها، ساقه‌های رونده و ریشه‌های سیب زمینی و به ویژه به غده‌های جوان که سریعاً رشد می‌کنند حمله می‌کند و باعث رشد بافت چوب پنبه‌ای زشتی می‌شود. آلودگی شدید کیفیت بازاری محصول را پایین می‌آورد و می‌تواند به چشم سیب‌زمینی آسیب بزند. این امر نیز باعث کاهش بیشتر ارزش بازاری محصول می‌شود.

علائم

ارگانیسم اسکب به شدت متغییر است و به همین علت علائم و شرایطی که در آن سیب‌زمینی می‌تواند آسیب ببیند بسیار متفاوت هستند. غده‌های آلوده ممکن است اسکب‌های کم عمق یا عمیق و یا هردوی آن‌ها را داشته باشند.

اسکب کم عمق یا سطحی به صورت مناطق سطحی سفت رزتی شده روی غده‌ها نمود پیدا می‌کند.

ممکن است تورم‌های کوچک با تورفتگی در مرکز تشکیل شوند که با کمی بافت چوب پنبه‌ای پوشیده شده‌اند.

اسکب عمیق یا حفره‌ای شامل زخم‌هایی (مناطق با بافت بیماری) است که: ۱ تا ۱۰ میلی‌متر عمق دارند، تقریباً گرد هستند، قطرشان تقریباً ۱۰ میلی‌متر است و توسط بافت‌های چوب پنبه‌ای احاطه شده‌اند.

شرایط مساعد برای گسترش بیماری

pH و رطوبت خاک ظاهراً مهم ترین عوامل موثر در بروز فصلی و توزیع منطقه‌ای اسکب هستند. ولی عوامل موثر دیگری نیز وجود دارند که آشکارا قابل درک نیستند.

اسکب معمولی سیب زمینی‌های کشت شده در خاک‌های خنثی و قلیایی ( pH هفت یا بیشتر) ممکن است شدیدتر باشد. بعضی از گونه‌های ارگانیسم در pH 5 یا کمتر به غده‌ها آسیب می‌زنند ولی به صورت کلی توافق شده است که اگر pH خاک را بین ۵ تا ۵٫۲ نگه داریم بیماری در حد مطلوبی کنترل می‌شود. وقتی pH خاک از ۵٫۲ تا ۸ بالا می‌رود شدت بیماری نیز با افزایش قلیاییته خاک افزایش می‌یابد.

شرایط گرم و خشک خاک مخصوصاً در دوره‌ای که گیاه مستعد اسکب است (۲ تا ۵ هفته بعد از شروع به تشکیل غده‌ها) احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهد.

کنترل بیماری

استفاده از گونه‌های مقاوم

تنها ابزار اقتصادی برای کنترل طولانی مدت بیماری، استفاده از گونه‌های مقاوم در خاک‌هایی است که این بیماری دیده می‌شود. هیچکدام از گونه‌های محبوب مقاوم نیستند. ولی بعضی گونه‌های زودرس  بیشتر از گونه‌های میان‌رس یا دیررس مستعد این بیماری هستند.

تناوب کشت

تناوب‌های طولانی ۳ تا ۵ ساله ترجیحاً با حبوبات در کاهش شدت بیماری بسیار موثر است. ولی در تناوب از کاشت گیاهانی مانند چغندر، هویج، ریشه زردک و شلغم‌های گوشتی باید جلوگیری کرد.

رطوبت کافی و زمان‌بندی آبیاری

خشکی خاک در زمان تشکیل غده‌ها و ۵ هفته بعد از آن احتمال بروز اسکب را افزایش می‌دهد. در این دوره آبیاری مرتب انجام دهید و رطوبت خاک مزرعه را در حد مطلوب نگه دارید.

مدیریت خاک

• از استفاده افراطی آهک، کودهای حیوانی و خاکستر چوب خودداری کنید. اگر مجبور به افزودن آهک هستید، مواظب باشید pH خاک را از ۵٫۲ بالاتر نبرید. در تناوب کشت بعد از سیب زمینی به خاک آهک دولومیتی اضافه کنید.
• در خاک‌هایی که pH بالا دارند افزودن سولفور برای کاهش pH و نگهداشت آن بین ۵ و ۵٫۲ به منظور کنترل بیماری موثر است.

از کودهایی که اسید تولید می‌کنند استفاده کنید و سولفات آمونیوم برای تامین نیترات به خاک اضافه کنید.

روشهای کنترل ترکیبی

به یاد داشته باشد هیچ روش کنترلی به تنهایی به اندازه ترکیبی از چند روش موثر نیست. برای مثال آبیاری کنترل شده به همراه افزودن سولفور باعث کنترل خیلی بهتری می‌شود تا زمانی که هر کدام از این روش‌ها را به تنهایی استفاده کنید.