اصول آفتاب‌دهی خاک: سولاریزاسیون

در آفتاب‌دهی خاک دمای بالا موجب از بین‌رفتن حشرات، علف‌های هرز و عوامل بیماری‌زا در خاک مرطوب می‌شود. در این روش اغلب به جای استفاده از مواد شیمیایی از گرمای خورشید استفاده می‌شود. برای این کار نایلون با اندازه‌ی مناسب برای پوشش ناحیه‌ی موردنظر، آب و کمی زمان و انرژی نیاز است.

دلیل انجام فرآیند آفتاب‌دهی خاک چیست؟

آفتاب‌دهی خاک روشی غیرسمی برای کنترل آفات است. در این روش از هیچ‌گونه مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود و پس از انجام این فرآیند بقایای مواد شیمیایی در خاک باقی نخواهد ماند. در این روش با استفاده از نایلون سعی می‌شود تا انرژی گرمایی خورشید در فصل تابستان به دام افتد و برای این منظور استفاده شود.

روش آفتاب‌دهی در مقابل گزینه‌های موجود کنترل آفات روشی نسبتاً مقرون‌به‌صرفه است. تنها هزینه‌ی این روش خرید نایلون و شاید مقداری چسب مقاوم در برابر اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید خواهد بود. شاید لازم باشد لبه‌های نایلون را به‌هم بچسبانید تا سطح بزرگتری را بپوشانند، در این صورت به چسب مقاوم در برابر اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید نیاز خواهید داشت.

کنترل آفات و علف‌های هرز تنها مزیت روش آفتاب‌دهی خاک نیست. پس از انجام این فرآیند، ساختار خاک بهبود می‌یابد، نیتروژن و سایر موادمغذی بیشتر در دسترس گیاهانی خواهند بود که قرار است پس از آفتاب‌دهی در این خاک رشد کنند. گیاهانی که در چنین خاکی رشد می‌کنند، معمولاً نسبت به سایر گیاهان بهتر رشد می‌کنند، محصول بیشتر و با‌کیفیت‌تری تولید می‌کنند.

اگرچه ممکن است آفتاب‌دهی بر روی جمعیت موجودات مفید خاک ‌تأثیر منفی بگذارد، اما این حالت دائمی نخواهد بود. برخی از موجودات زنده‌ی مفید داخل خاک از آفتاب‌دهی جان سالم به‌در خواهند برد، و برخی دیگر پس از پایان‌یافتن فرآیند آفتاب‌دهی مجدداً کلنی‌سازی خواهند کرد. اثر طولانی‌مدت آفتاب‌دهی خاک افزایش جمعیت موجودات مفیدی مثل قارچ‌هاست که دشمنان طبیعی پاتوژن‌های گیاهی هستند و تأثیرات مثبت بسیاری بر رشد گیاهان خواهند داشت.

از کجا بفهمیم که آیا آفتاب‌دهی خاک در باغ یا زمین کشاورزی شما مفید است یا خیر؟

• اگر آب‌وهوای منطقه‌ی شما به اندازه‌ی کافی گرم باشد، آفتاب‌دهی خاک مثمرثمر واقع خواهد شد. در مناطقی با آب‌وهوای نه‌چندان گرم نمی‌توان از آفتاب‌دهی خاک برای اهداف گفته‌شده بهره برد.
• البته باید زمان مناسبی از سال را برای آفتاب‌دهی خاک انتخاب کنید. بهترین زمان برای این کار گرم‌ترین ماه‌های سال، یعنی تیر، مرداد و شهریور هستند. برای انجام این کار یک دوره‌ی شش هفته‌ای در گرم‌ترین روزهای فصل تابستان را انتخاب کنید که وزش باد هم خیلی شدید نباشد.
• خاک زمین یا باغ را می‌توان آفتاب‌دهی کرد که هیچ گیاهی در آن کاشته نشده و کاملاً خالی است. در صورت انجام آفتاب‌دهی در زمین یا باغچه‌ای که گیاهانی در آن کاشته شده‌‌اند، آفتاب‌دهی نهایتا به از بین‌رفتن گیاهان خواهد انجامید.

نحوه‌ی انجام آفتاب‌دهی خاک:

خاک زمین یا باغچه‌ای که قرار است آفتاب‌دهی شود را تا جای ممکن صاف کنید. این کار را با شخم‌زدن، زیروروکردن خاک با دست و شکستن کلوخه‌ها انجام دهید. . سطح خاک را صاف کنید و برای آفتاب‌دهی آماده کنید. چیزهایی مثل علف‌های هرز و سنگ‌ها ،که به دلیل اندازه‌ی بزرگشان باعث فاصله‌گرفتن نایلون از سطح خاک می‌شوند یا ممکن است آن‌ها را سوراخ کنند، را جمع‌آوری کنید.

یکی از روش‌های آفتاب‌دهی خاک پوشش کامل نامیده می‌شود. این روش مستلزم پوشاندن کل منطقه با نایلون است. روش دیگری به نام پوشش نواری وجود دارد، که در آن نایلون تنها روی بخش‌ها یا مناطق خاصی از زمین زراعی یا یاغچه نصب می‌شوند. استفاده از این روش برای مقابله با آفات موثر نیست، چرا که در این روش خاک آفتاب‌دهی‌نشده‌ی بین نوارها می‌تواند مناطق آفتاب‌دهی‌شده را مجدداً آلوده کند.

نایلون را می‌توان با استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی مانند تراکتور یا با دست نصب کرد. اگر نایلون را با دست نصب می‌کنید، باید از چسبی مقاوم در برابر اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید برای چسباندن لبه‌ها به هم در ناحیه‌ی موردنظر استفاده کنید یا لبه‌های نایلون را در خاک فرو کنید. گودال کم‌عمقی حفر کنید تا لبه‌های نایلون در جای خود باقی بمانند. می‌توان با قرار‌دادن لبه‌های نوارهای مجاور در خاک از ایجاد مناطق تیمارنشده با نور خوشید جلوگیری کرد.

باید قبل یا بعد از اینکه ورقه‌ی پلاستیکی را روی قطعه‌ی زمین مورد نظرتان کشیدید، خاک منطقه‌ی موردنظر، که قرار است فرآیند آفتاب‌گیری در آن انجام شود، را آبیاری کنید. اگر قبلاً خاک را آبیاری کرده‌اید، باید بلافاصله پس از آبیاری، نایلون را روی خاک بکشید تا رطوبت خاک از دست نرود. خاک باید تا ۷۰٪ ظرفیت خود و تا عمق ۶۰ سانتی‌متر مرطوب باشد تا نور خورشید به‌طور موثری بر آن اثر کند.

به خاطر داشته باشید که اگر از ماشین‌آلات برای نصب نایلون استفاده می‌کنید، خاک باید به اندازه‌ای خشک باشد که طی فرآیند آفتاب‌دهی فشرده نشود. در صورت استفاده از ماشین‌آلات برای نصب نایلون بهتر است پس از نصب، خاک را آبیاری کنید. می‌توان از فرورفتگی‌های به‌جا‌مانده از چرخ‌های تراکتور به‌عنوان گودال‌هایی برای آبیاری استفاده کرد.

برای حصول بهترین نتیجه، نایلون باید به مدت شش هفته در مکان نصب‌شده باقی بمانند. برخی از پاتوژن‌ها و علف های هرز طی چند روز اول تیمار با نور آفتاب می‌میرند، اما برای از بین‌بردن بسیاری دیگر به یک دوره‌ی کامل شش هفته‌ای نیاز است.

پس از اتمام دوره‌ی آفتاب‌دهی خاک، از جمع‌آوری نایلون و تمامی قطعات پلاستیکی مدفون اطمینان حاص کنید.

انتخاب نایلون مناسب برای انجام فرآیند آفتاب‌دهی خاک:

موفقیت تیمار با نور خورشید به استفاده از نایلون مناسب این کار بستگی دارد. یعنی به‌عنوان اصل اول این کار نیاز است از نایلون شفاف به جای ورقه‌های سفید، رنگی یا حتی سیاه استفاده کنید. انواع شفاف بهترین کارآیی را برای جذب گرما و انتقال آن به خاک دارند. شاید فکر کنید نایلون با رنگ سیاه کارآیی بالاتری دارند، اما در واقع این انواع از نایلون مقداری از گرما را جذب می‌کنند و در خود نگاه می‌دارند، بنابراین تاثیر موردنظر تیمار با نور خوشید بر خاک حاصل نخواهد آمد.

برای این منظور بهتر است نایلون با ضخامت کم را انتخاب کنید. نایلون پلی‌اتیلن با ضخامت یک میلی‌متر برای این فرآیند مناسب و مقرون‌به‌صرفه هستند. بااین‌حال، ممکن است این نوع از نایلون خیلی بادوام نباشند و ممکن است به‌راحتی به‌دلیل وزش باد یا توسط حیوانات پاره شوند. اگر در منطقه‌ی بادخیزی زندگی می‌کنید از نایلون با ضخامت ۱٫۵ تا ۲ میلی‌متر استفاده کنید.

برای حصول بهترین نتیجه، به دنبال نایلون باشید که حاوی موادافزودنی بازدارنده‌ی ITV هستند. این انواع نایلون بادوام‌تر هستند، شکنندگی کمتری دارند و به‌سختی از سطح خاک بلند می‌شوند.

اگر در مقیاس نسبتاً کوچک، مثلاً در یک باغچه، قصد دارید فرآیند آفتاب‌دهی را پیاده کنید، به‌راحتی خواهید توانست نایلون موردنظرتان را از فروشگاه‌های ابزارآلات تهیه کنید. این نایلون گاهی‌ اوقات تحت‌عنوان پارچه های قطره‌ای (Drop cloths) به‌فروش می‌رسند و ضخامت آن‌ها ۱٫۵ تا ۴ میلی‌متر است. اگر در مقیاس وسیع‌تر و با استفاده از ادوات کشاورزی فرآیند آفتاب‌دهی را انجام می‌دهید، می‌توانید رول‌های پلاستیکی با عرض بین ۱٫۸ تا ۲٫۴ متر و طول حدود ۱۲۰ متر تهیه کنید. اندازه‌ی دقیق این نایلون به جایی که آن‌ها را خریداری می کنید بستگی دارد و از فروشگاهی به فروشگاه دیگر ممکن است متفاوت باشد.

نکات تکمیلی در رابطه با آفتاب‌دهی خاک:

• اگر نایلون مورداستفاده در حین فرآیند آفتاب‌دهی پاره شدند، می‌توانید به راحتی با استفاده از نوارچسب‌های شفاف مخصوص بسته‌بندی آن‌ها را به یکدیگر بچسبانید.
• اگر نایلون بدون استفاده از ادوات کشاورزی از محل نصب‌شده جدا شوند، امکان استفاده‌ی مجدد از آن‌ها برای آفتاب‌دهی خاک وجود خواهد داشت. بااین‌حال، اگر این نایلون در طول فرآیند آفتاب‌دهی کثیف یا گردوخاکی شده باشند، برای استفاده‌ی مجدد کارآیی قبل را نخواهند داشت.
• شاید ورقه‌های پلی‌اتیلن حاوی ماده‌ی افزودنی جاذب اشعه‌ی مادون قرمز (IR) را در فروشگاهی ببینید. در واقع این ماده‌ی افزودنی باعث خواهد شد ورقه‌ی پلاستیکی بتواند بهتر گرما را حفظ کند. بااین‌حال به گفته‌ی کارشناسان این مواد افزودنی تاثیر چندانی بر فرآیند آفتاب‌دهی خاک ندارند.
• پس از انجام فرآیند آفتاب‌دهی، از زیروروکردن یا هوادهی خاک و زراعت خودداری کنید. اگر این اعمال را انجام دهید ممکن است عوامل بیماری‌زا از عمق خاک به سطح بیایند و خاک تیمارشده با فرآیند آفتاب‌دهی در سطح را مجدداً آلوده کنند.
• آفتاب‌دهی خاک را می‌توان در خاک گلدان یا خاک داخل بسته‌بندی نیز انجام داد.

حال در رابطه با آفتاب‌دهی خاک به اندازه‌ی کافی دانش کسب کرده‌اید که تصمیم بگیرید آیا این فرآیند برای باغچه یا زمین شما مناسب است یا خیر. مادامی‌که در منطقه‌ای گرم زندگی می‌کنید، زمان مناسبی از سال را برای این کار انتخاب کردید و زمین موردنظر خالی از هر گونه گل و گیاهی است به احتمال زیاد در انجام آفتاب‌دهی خاک موفق خواهید شد. فقط اطمینان حاصل کنید که از پلاستیک شفاف و تا حد ممکن نازک استفاده می‌کنید و نایلون به مدت شش هفته‌ی کامل روی خاک قرار خواهند گرفت.