شیوه‌ها و مزایای کشاورزی پایدار

در سال‎های اخیر واژه‎ی پایدار به عبارتی بسیار فراگیر تبدیل شده‌است و امروزه برای توصیف طیف گسترده‌ای از موضوعات بکار می‎رود. اما کشاورزی پایدار چیست؟ به بیان ساده‌تر در کشاورزی پایدار با استفاده از تکنیک‎های کشاورزی حافظ محیط زیست، سلامت همگانی و رفاه حیوانات فرآورده‌‏های گیاهی و حیوانی، از جمله غذا، تولید می‌شود. کشاورزی پایدار این امکان را فراهم می‎کند تا بتوانیم غذاهای سالم تولید کرده و از آن‌ها لذت ببریم، بدون آنکه توانایی نسل‌های آینده را برای تولید غذا به خطر بیندازیم. کلید کشاورزی پایدار یافتن تعادل صحیح بین نیاز به تولید غذا و حفظ اکوسیستم‌های محیطی است. همچنین کشاورزی پایدار، مقاومت اقتصادی مزارع را افزایش می‎دهد و به کشاورزان کمک می‌کند تا کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. در حال حاضر ۴۰٪ از جمعیت جهان در حوزه‌ی کشاورزی مشغول به کار هستند و این روند همچنان ادامه دارد به‌طوری که کشاورزی را به بزرگترین حوزه‌ی کاری جهان تبدیل کرده است.

متن زیر در مورد کشاورزی پایدار برگرفته از ویکی‎پدیا است:

«زراعت با استفاده از اصول بوم‎شناسی، مطالعه‌ی روابط بین جانداران و محیط آن‌ها کشاورزی پایدار نام دارد. کشاورزی پایدار به این صورت تعریف شده است: یک سیستم جامع کشت و زرع و دامپروری که دارای کاربرد خاص مکانی است و مدت زمان زیادی نیز طول می‎کشد.»

«ظاهراً پایداری هدفی قابل ستایش است و به ما می‎گوید که باید در چهارچوب توانایی‎های خود، خواه اقتصادی، بوم‌شناختی یا سیاسی، زندگی کنیم ولی پایداری برای مدت زمان طولانی کافی نیست. وقتی همان امکانات می‎توانند تحت نفوذ ما به‌سرعت و ناگهان تغییر کنند چطور می‎توانیم در چهارچوب آن‌ها زندگی کنیم؟» جیمز کاسکیو

اگر انتخاب با ما باشد بی‌شک همگی می‌خواهیم به جای غذاهایی که با آفت‎کش‌ها و کودهای شیمیایی پرورش یافته‎اند از غذاهای طبیعی و عاری از مواد شیمیایی استفاده کنیم. کشاورزی پایدار تفاوت زیادی با کشاورزی صنعتی دارد. در کشاورزی صنعتی با استفاده از تکنیک‌های صنعتی میزان زیادی محصولات کشاورزی و احشام تولید می‎شود. کشاورزی صنعتی به میزان زیادی به آفت‏‌کش‌ها، کودهای شیمیایی و تقویت‎کننده‎های شیمیایی وابسته است. در دهه‌ی گذشته بیشترین غذای مصرفی مردم جهان با این روش تولید شده است. در سال ۱۹۹۶ تنها ۲۰٪ از محصول ذرت در ایالات متحده‌ی آمریکا از طریق اصلاح ژنتیکی تولید شده است. این رقم در سال ۲۰۰۸ به ۸۰٪ رسید. ولی در دو سال اخیر بدلیل عوارض منفی ناشی از اصلاحات ژنتیکی تغییرات ناچیزی در شیوه‎های کشاورزی صورت گرفته است. بر همین اساس شیوه‏‌های کشاورزی پایدار به کار گرفته شده‎اند.

شیوه‎های کشاورزی پایدار

1. کشت تناوبی: کشت تناوبی یکی از قدرتمندترین تکنیک‌های کشاورزی پایدار است. کاشت یک محصول در زمین کشاورزی به مدت چند سال پیاپی می‎تواند نتایج منفی در برداشته باشد. بنابراین، هدف از کشت تناوبی جلوگیری از پدیدآمدن این نتایج منفی است. از آنجایی که بسیاری از آفات، محصولات خاصی را ترجیح داده و به آن‌ها حمله می‎کنند کشت تناوبی می‎تواند مشکلات مربوط به آفات را رفع کند. اگر آفات منبع غذایی ثابتی داشته باشند می‎توانند جمعیت خود را تا حد زیادی افزایش دهند. کشت تناوبی چرخه‌ی بازتولید آفات را متوقف می‌کند. در این نوع کشت کشاورزان می‎توانند محصولات خاصی بکارند که این عمل منجر به احیای مجدد مواد مغذی گیاه می‎شود. همچنین این محصولات به کودهای شیمیایی کمتری نیاز خواهند داشت.
2. پوشش گیاهی/ کشت پوشش: بسیاری از کشاورزان ترجیح می‌دهند تا همیشه زمین را زیر کشت ببرند و هیچ‌گاه آن را بدون کشت رها نکنند. این عمل می‌تواند منجر به بروز نتایج ناخواسته شود. کشاورزان می‌توانند با کاشت پوشش‎های گیاهی مانند شبدر یا جودوسر مانع فرسایش خاک شوند، رشد علف‌های هرز را سرکوب کنند و کیفیت خاک را بهبود بخشند. همچنین کشت پوشش گیاهی نیاز گیاه به کودهای شیمیایی را کاهش می‎دهد.
3. غنی‎سازی خاک: خاک یکی از عناصر اصلی اکوسیستم‌های کشاورزی است. خاک سالم سرشار از زندگی است ولی استفاده‌ی بیش از حد از آفت‎کش‌ها اغلب باعث ازبین رفتن خاک می‎شود. خاک مرغوب می‎تواند بازدهی زمین را افزایش داده و محصولات سالم و بی‎نقص تولید کند. با روش‎های مختلف می‎توان کیفیت خاک را افزایش داد و آن‎را حفظ کرد. برخی از روش‌های افزایش کیفیت خاک عبارتند از: رهاکردن بقایای محصول (در زمین) بعد از برداشت و استفاده از کمپوست مواد گیاهی یا کودهای حیوانی.
4. شکارچیان طبیعی آفات: به منظور کنترل مؤثر آفات باید مزرعه را به‌عنوان یک اکوسیستم، در نقطه‌ی مقابل کارخانه، درنظر گرفت. به‎عنوان مثال بسیاری از پرندگان و حیوانات دیگر در حقیقت شکارچیان طبیعی آفات کشاورزی هستند. کشاورزان با مدیریت صحیح زمین کشاورزی خود می‎توانند آنرا به پناهگاهی برای شکارچیان آفات تبدیل کنند. این شیوه تکنیکی کارآمد و ماهرانه است. استفاده از آفت‎کش‎های شیمیایی می‌توانند منجر به مرگ غیرسیستماتیک شکارچیان طبیعی آفات شود.
5. مدیریت تلفیقی و متمرکز زیستی آفات: مدیریت تلفیقی آفات رویکردی است که به‏ جای روش‌های شیمیایی به شیوه‎های بیولوژیکی متکی است. همچنین این روش برای رقابت با مدیریت آفات بر اهمیت کشت تناوبی تأکید می‎کند. در مدیریت تلفیقی آفات وقتی مشکل مربوط به آفت مشخص شد آخرین چاره‎جویی برای از بین بردن آفات بکارگیری راه‎حل‎های شیمیایی است. درعوض پاسخ مناسب به آفات و از بین بردن آن‌ها استفاده از نرهای عقیم و عوامل کنترل بیولوژیکی مانند کفشدوزک است.

مزایای کشاورزی پایدار

1. حفظ محیط‌زیست: محیط‎زیست نقش مهمی در تأمین نیازهای اساسی ما برای ادامه‌ی حیات دارد. به‎همین دلیل وظیفه‌ی ما این است که حافظ محیط‎زیست باشیم تا نسل‎های آینده در تأمین ضروریات زندگی با محرومیت مواجه نشوند. کشاورزی پایدار به احیای دوباره‌ی زمین و سایر منابع طبیعی همچون آب و هوا کمک می‎کند. این جایگزینی تضمین‎کننده‌ی ادامه‌ی حیات نسل‌های آینده و وجود منابع طبیعی برای آنان خواهد بود.
2. ضامن سلامت همگانی: در کشاورزی پایدار استفاده از کودها و آفت‎کش‌های خطرناک ممنوع است. درنتیجه کشاورزان می‎توانند میوه‏‌ها، سبزیجات و محصولات سالم‏‌تری برای مصرف‎کنندگان، کارگران و جوامع اطراف تولید کنند. کشاورز قادر است با مدیریت صحیح و دقیق ضایعات و پسماندهای دامی انسان‌ها را از مواجهه با عوامل بیماری‌زا، سموم و سایر آلاینده‎های خطرناک حفظ کند.
3. جلوگیری از آلودگی: کشاورزی پایدار به این معنا است که پسماندهای تولیدشده در زمین زراعی درون اکوسیستم همان زمین باقی بماند. با این روش پسماندها نمی‌توانند باعث آلودگی شوند.
4. کاهش هزینه‎ها: بکارگیری شیوه‎های کشاورزی پایدار نیاز انسان به سوخت‎های فسیلی را کاهش می‎دهد. در نتیجه باعث صرفه‎جویی در هزینه‎های خرید و حمل و نقل سوخت‎های فسیلی می‎شود. به همین ترتیب هزینه‏‌های کلی مربوط به کشاورزی نیز کاهش می‌یابد.
5. تنوع زیستی: در زمین‌های کشاورزی پایدار طیف گسترده‎ای از گیاهان و حیوانات تولید می‌شود و در نتیجه تنوع زیستی پدید می‎آید. در طول کشت تناوبی گیاهان بصورت فصلی (و بصورت تناوبی) کاشته می‎شوند. این فرایند منجر به غنی‎شدن خاک، جلوگیری از بروز بیماری‎ها و پیشگیری از شیوع آفات می‌شود.
6. سودمند برای حیوانات: کشاورزی پایدار منجر به مراقبت بهتر از حیوانات و خوش‌رفتاری با آنان می‌شود. رفتارهای طبیعی تمام حیوانات (زنده) مانند زل‏‌زدن یا نوک‏‌زدن برای مهیا کردن نیازهای غذایی است. درنتیجه آنان بصورت طبیعی پرورش می‎یابند. روش‌‌هایی که کشاورزان و دامداران حوزه‌ی کشاورزی پایدار بکار می‌گیرند تضمین‎کننده‌ی سلامت و ایمنی حیوانات است.
7. مزایای اقتصادی کشاورزی فعال برای کشاورزان: کشاورزان در عوضِ بکارگیری شیوه‎های کشاورزی پایدار اجرت نسبتاً خوبی برای محصول خود دریافت می‌کنند. این کار وابستگی آنان به کمک‎های مالی دولت را کاهش می‌دهد و باعث تقویت و استحکام جوامع روستایی می‎شود. بطور نمونه مزارع ارگانیک ۲٫۵ برابر کمتر از مزارع صنعتی به نیروی کار احتیاج دارند و سود حاصل از آن‌ها ۱۰ برابر مزارع صنعتی است.
8. تساوی اجتماعی: بکارگیری تکنیک‌های کشاورزی پایدار برای کارگران نیز مزایایی ازجمله حقوق و مزایای رقابتی دارد. همچنین کارگران در شرایط کاری منصفانه و انسانی یعنی یک محیط کاری ایمن، وجود غذای کافی و شرایط بهینه فعالیت می‎کنند.
9. مزایای کشاورزی پایدار برای محیط‎زیست: کشاورزی پایدار نیاز به استفاده از منابع انرژی غیر قابل تجدید را کاهش داده و درنتیجه به نفع محیط‌زیست عمل می‌کند.

تخمین زده می‌شود که به‎دلیل افزایش جمعیت، نیاز غذایی جهان تا سال ۲۰۵۰ تقریباً ۷۰٪ بیشتر از میزان غذای تولیدی حال حاضر خواهد بود. زیرا تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به حدود ۹٫۶ میلیارد نفر خواهد رسید و تأمین نیاز غذایی روزانه و کالری مصرفی جمعیت جهان نیازمند افزایش تولید منابع غذایی است. این مسئله چالش کوچکی نیست ولی برخلاف بسیاری از چالش‌های دیگر پایداری، همه‌ی انسان‌ها می‌توانند در آن نقش داشته باشند. همه‌ی ما به غذا نیاز داریم ولی با کاهش تلفات و ضایعات غذایی، همچنین بکارگیری رژیم‌های غذایی با کمترین تأثیر سوء می‌توان تفاوت‌های چشمگیری ایجاد کرد. همه‌ی ما در سطح کشورها، شرکت‌ها و مصرف‎کنندگان نقش داریم و باید آن را به خوبی ایفا کنیم. در جهانی که با چنین چالش‌های فراوانی احاطه شده‌ایم چالش اصلی آگاه‎سازی مردم است.