کود حیوانی و کود مرغی؛ بایدها و نبایدها

طبق آخرین تعاریف در کشاورزی مدرن، به موادی که از فضولات حیواناتی مثل: مرغ، گوسفند، گاو، شتر، اسب، بوقلمون، شترمرغ و حیواناتی از این دست بعد از فرآوری‌ها خاص به دست می‌آید و باعث افزایش قدرت زراعی خاک می‌شود کود حیوانی گفته می‌شود. این کود باعث اصلاح ساختار خاک و افزایش قدرت زراعی در انواع کشتها می‌شود. این کود فقط در کشتهای خاکی آنهم بصورت کاملا کنترل شده قابل استفاده است.

چرا از کودی حیوانی در کشاورزی استفاده می‌شود؟

اگر بخواهیم بصورت خلاصه و مفید به این سئوال پاسخ دهیم باید بگوییم که علت اصلی استفاده از کودهای حیوانی در انواع کشتهای باغی، گلخانه ای و فضای باز افزایش قدرت حاصلخیزی خاک زراعی مخصوصا خاک اطراف ریشه است. دقت داشته باشید که استفاده از انواع کودهای حیوانی به تنهایی به هیچ عنوان توان تامین تمامی کودهای مورد نیاز برای کشتها را نداشته و ندارد.

از طرفی یکی از علل اصلی در تمایل زیاد کشاورزان به استفاده از کودهای حیوانی، سابقه ذهنی کشاورزان است. کود حیوانی به عنوان قدیمی ترین کود مورد استفاده در کشاورزی مطرح بوده و هست ولی با توجه به پیشرفتهای بسیار زیادی که در انواع کشتها انجام شده و به نوعی کشاورزی از سنتی به صنعتی تبدیل شده ، عملا استفاده از کودهای حیوانی به این صورتی که در ایران استفاده می‌شود در کشاورزی صنعتی دیگر موضوعیت ندارد.

انواع کودهای حیوانی

کودهای حیوانی به انواع:

• انواع کود طیور
• انواع کود دامی

طبقه بندی می‌شوند. که این طبقه بندی خود به زیر شاخه‌های زیر طبقه بندی می‌شوند:

انواع کود طیور

• کود طیور سبک: مثل بلدرچین، کفتر و مواردی از این دست
• کود مرغی: مثل مرغی تخمی، مرغ گوشتی، بوقلمون
• کود طیور سنگین: مثل شترمرغ

انواع کود دامی

• دام سبک مثل: گوسفند، بز
• دام سنگین مثل: اسب، گاو، شتر، گاومیش

دقت داشته باشید که این طبقه‌ها می‌تواند بر مبنای دامها و طیور موجود در هر منطقه متفاوت باشد و به نوع این طبقه بندی می‌تواند متنوع تر از این هم باشد.

ارزش کودی انواع کودهای حیوانی

بصورت کلی هرچقدر حیوان تولید کننده کوچکتر و میزان رطوبت کود حیوانی از همان ابتدا کمتر باشد، به همان میزان ارزش کودی آن هم بیشتر خواهد بود. بر همین مبناء ما می‌توانیم کودها را از غنی به ضعیف طبق دسته بندی زیر مشخص کنیم:

کود خفاش – کود کبوتر – کود بلدرچین – کود مرغی – کود گوسفندی – کود شتر – کود اسبی و در نهایت کود گاوی.

یک نکته مهم

هرچقدر میزان عناصر یا به نوعی ارزش کودی، کود حیوانی بیشتر باشد، به همان میزان محدودیت استفاده از این کود هم بیشتر خواهد بود، به همین خاطر مقدار استفاده از کودها طبق طبقه بندی فوق از کمترین به بیشترین خواهد بود. به بیان دیگر اگر شما مقدار کود زیادی را برای استفاده لازم دارید باید از کودهایی مثل کود گاوی استفاده کنید نه از کود مرغی.

کود پوسیده چیست؟

در استفاده از کود حیوانی مخصوصا کودهای دامی، باید دقت داشته باشید که عملا به هیچ عنوان امکان استفاده از کودهای دامی تر وجود ندارد، چرا که فضولات دامی در این حالت حاوی مقادیر بسیار زیادی از:

• عوامل قارچی بیماریزا
• بذر علف‌های هرز
• لارو و شفیره آفات

و موادی از دست هستند که نه تنها باعث افزایش قدرت حاصلخیزی خاک نمی‌شوند بلکه باعث وارد آمدن خسارات بسیار زیادی به انواع کشتها می‌شوند و این کودها باید از این مواد و عوامل تمیز شوند. بصورت کلی به مجموعه کارهایی که برای فرآوری این کودها انجام می‌شوند فرآیند پوساندن کودهای دامی و به کودی که بعد از این کارها به دست خواهد آمد کود دامی پوسیده گفته می‌شود.

در فرآیند پوساندن با استفاده از دو عامل:

• افزایش سرعت و شدت فعل و انفعالات بیوشیمیایی و فیزیکی
• و دما

عملا قسمت عمده ای از عوامل آسیب رسان از بین رفته و به نوعی کود دامی به حالت بی خطر درخواهد آمد. دقت داشته باشید که باید از کودهای دامی فقط و فقط به حالت پوسیده استفاده کنید.

آیا کودهای حیوانی تامین کننده مواد کودی مورد نیاز کشت هستند یا نه؟

شاید برای شما هم این سئوال پیش آمده باشد و مطمئنا جوابهای مختلفی از افراد مختلف در این خصوص شنیده اید ولی واقعیتی که ما در اینجا با آن مواجه هستیم این است که هیچ یک از کودهای حیوانی از انواع کودهای مرغی گرفته تا کودهای دامی به هیچ عنوان توان تامین تمامی عناصر مورد نیاز انواع کشت‌ها را ندارد، شاید این سئوال به ذهن شما هم آمده باشد که چطور در کشاورزی سنتی که در گذشته بوده و متاسفانه در بعضی از مناطق کشورمان هنوز هم وجود دارد، عمدتا با استفاده از کودهای دامی و مرغی کشت خود را انجام داده و می‌دهند؟

در پاسخ به این سئوال باید خاطر نشان کنیم که:

اولا: میزان برداشت در کشتهای سنتی خیلی خیلی کمتر از کشتهای صنعتی بوده و هست

دوما: با توجه به نوع بذرها یا نوع نهال‌ها و درختان سنتی، میزان نیاز به مواد کودی بسیار بسیار کمتر از انواع بذرها یا نهال‌های صنعتی بوده و هست.

به عبارتی در کشاورزی سنتی و مخصوصا در گذشته میزان باردهی بسیار بسیار کم و عمدتا بصورت یک یا حتی چند سال یکبار مخصوصا در کشتهای باغی بوده که به همان میزان هم عناصر از طرف کودها دامی و مرغی تامین می‌شد. به بیان ساده تر با توجه به اینکه کود به عنوان مواد اولیه تولید محصول است، به همان میزان که عناصر کودی در کودهای حیوانی محدود بود میزان برداشت میوه هم محدود بود.

با توجه به پیشرفتهایی که در طی ده‌های اخیر در انواع کشتهای باغی و فضای باز انجام شده، عملا کودهای حیوانی به هیچ عنوان جوابگوی احتیاجات کودی در کشتهای باغی و فضای باز نیستند.

کودهای حیوانی به هیج عنوان جوابگوی احتیاجات کودی در انواع کشتها نیستند.

مضرات استفاده از کودهای حیوانی در انواع کشتها

متاسفانه مضرات زیادی برای استفاده از انواع کودهای حیوانی مخصوصا کودهای حیوانی فرآوری نشده می‌توان شمرد که در این مجال به موارد مهم آنها خواهیم پرداخت.

افزایش pH و EC خاک بستر (افزایش شوری)

از عمده ترین مشکلاتی که در استفاده از کودهای حیوانی در انواع کشتها با آن مواجه هستیم افزایش شدید میزان شوری خاک است، این افزایش شوری در انواع کودهای حیوانی متفاوت تر است، میزان شوری کودهای مرغی زیاد و کودهای دامی مثل کود گاوی به نسبت کمتر است، ولی در هر صورت استفاده از کودهای دامی باعث افزایش میزان شوری در کشت خواهد شد و این یک عامل بسیار مهم و محدود کننده در استفاده از انواع کودهای دامی در کشت‌های مختلف است.

تشدید بعضی از بیماری‌ها مثل نماتد به صورت مستقیم و ایجاد یک محل امن برای عوامل بیماری‌زا

از دیگر مضرات استفاده از کودهای حیوانی مساعد کردن شرایط محیطی در زمین‌های آلوده به بیماریهای خطرناکی مثل نماتد برای رشد و توسعه این عوامل بیماریزاست. کودهای حیوانی بصورت ذاتی محیطی مناسب برای رشد و توسعه میکروارگانیسم هاست، داشتن این قابلیت شاید در اکثر موارد برای افزایش میزان مواد ارگانیک مفید در محدوده اطراف ریشه خوب و مفید است ولی به دلیل نداشتن قدرت تفکیک میکروارگانیسم‌ها از طرف کودهای حیوانی، همانگونه که این محیط برای رشد و توسعه میکروارگانیسم‌های مفید مناسب است برای میکروارگانیسم‌های خطرناک هم مورد استفاده قرار می‌گیرد به همین دلیل در زمین‌های مستعد بیماریهایی مثل نماتد یا بیماری قارچی فوزاریوم به هیچ عنوان نباید از کودهای حیوانی استفاده شود که متاسفانه در اکثریت موارد به این نکته مهم دقت کافی نشده و حتی در بعضی از موارد به دلیل کم دقتی کارشناس استفاده از این کودهای حیوانی برای تقویت کشت هم توصیه می‌شود.

افزایش شدید رشد علف‌های هرز به دلیل دارا بودن تخم این نوع علف‌ها

متاسفانه در عمده کودهای حیوانی مخصوصا کودهای دام‌های بزرگی مثل کود گاوی بذر علف‌های هرز به وفور یافت می‌شود که استفاده از این نوع کودهای حیوانی به نوعی بذرپاشی علف‌های هرز آنهم بهمراه تقویت این بذرها با استفاده از کودهای دامی است. به همین دلیل است در باغاتی که بصورت مرتب از کودهای حیوانی استفاده می‌شود عملا مقابله با علف‌های هرز و استفاده مداوم از علف کش‌ها و به طبع آن بروز مشکلات عدیده در کشت و البته هزینه‌های هنگفت علف کش جزوء هزینه‌های جاری و روزمره در این نوع کشت‌ها شده است.

افزایش نیاز آبی و به طبع آن افزایش آبیاری و مشکلات ناشی از آن

همانطور که در بالا هم اشاره شد استفاده از کودهای حیوانی باعث افزایش pH و Ec یا به زبان ساده تر شوری در خاک و محیط کشت می‌شود، این افزایش شوری یعنی افزایش نیاز آبی چرا که هرچقدر محیط شورتر باشد به همان میزان نیاز آبی هم بیشتر خواهد شد. این مشکل از دو جهت قابل بررسی است به آنها خواهیم پرداخت.

1. مشکل خشکسالی و کمبود منابع آبی در انواع کشتها
2. افزایش میزان بیماری‌های قارچی

مشکل خشکسالی و کمبود منابع آبی

کمترین استانی را ما در ایران سراغ داریم که مشکل خشکسالی در طی سال‌ها اخیر نداشته باشد، این مشکل حتی در استانهای شمالی که ظاهرا جزوء استانهای پرآب به حساب می‌آیند و عملا نباید هیچگونه مشکل کم آبی داشته باشند هم قابل مشاهده است، در اینچنین شرایطی استفاده از کودهای حیوانی که خود باعث افزایش نیاز آبی در این کمبود منابع خواهد شد جای بسی تامل را دارد.

افزایش میزان بیماریهای قارچی

بیماری‌های قارچی رابطه تنگاتنگی با میزان رطوبت در هر محیط دارند، به عبارتی یکی از شروط اصلی در بروز بیماری قارچی همین رطوبت است و اگر رطوبت در محیط نباشد بیماری قارچی هم نخواهد بود و هرچقدر میزان رطوبت بیشتر باشد به همان میزان بیماری قارچی هم بیشتر خواهد شد. استفاده از کودهای حیوانی و افزایش نیاز آبی که به طبع آن باعث افزایش رطوبت خواهد شد خود یک عامل اساسی در افزایش میزان بیماریهای قارچی در انواع کشتها خواهد شد.

وجود باکتری‌های بیماری‌زا برای انسان در ساختار این کودها مثل: Cryptosporidiosis, E.Coli, Giardie , Listeriosis, Salmonella

همانطور که در بالا هم اشاره کردیم، کودهای حیوانی یک محیط مناسب برای رشد و توسعه انواع میکروارگانیسم هاست، ولی مشکل در اینجاست که عواملی بیماریزا باکتریایی که در بالا به آنها اشاره شد هم می‌توانند جزوء همین میکرواگانیسم‌ها باشند، چرا که این محیط قدرت تفکیک عوامل بیمایزای باکتریایی که برای ما انسانها خطرناک و حتی کشنده هستند را ندارد، به همین دلیل یکی از مضرات استفاده از کودهای حیوانی همین افزایش تعداد عوامل باکتریایی مضر برای ما انسانهاست.

ایجاد شرایط آنتاگونیسمی (اثر متقابل) و کاهش جذب بعضی از عناصر از خاک

یکی دیگر از مضرات استفاده از کودهای حیوانی کاهش میزان جذب بعضی از عناصر به دلیل ایجاد شرایط آنتاگونیسمی (اثر متقابل) و افت شدید امکان جذب عناصر از طرف ریشه است، در اینچنین شرایطی استفاده از کودهای حیوانی نه تنها هیچ سودی برای کشت نخواهد داشت، بلکه عملا جذب سایر کودهای مورد استفاده در کشت را به شدت کاهش و در بعضی از موارد صفر خواهد کرد.

افزایش ملموس استفاده از سموم به دلیل بالا رفتن سطح بیماری‌ها

همانطور که در بالا هم اشاره شد، استفاده از کودهای دامی باعث ایجاد یک محیط برای رشد انواع میکروارگانیسم‌ها می‌شود که در بعضی از موارد این محیط برای رشد و توسعه لاروها و شفیره‌های انواع آفات هم استفاده می‌شود، این یعنی عملا کود حیوانی به صورت مستقیم به رشد و توسعه آفات هم کمک مستقیم می‌کند. این حالت در زمانی بیشتر اتفاق می‌افتد که حیوانی در سطح خاک پخش شده و بصورت چالکود استفاده نشده است.

نداشتن قدرت تبادل یونی

یکی از به روزترین مباحث در استفاده از مواد به عنوان کود مخصوصا کودهای ارگانیک دارا بودن قدرت تبادل یونی است. به توانایی به زبان ساده یعنی امکان ایجاد ارتباط با عناصر و نقل و انتقال آنها به محدوده ریشه و حتی به داخل ریشه است. یک نکته بسیار جالبی که در خصوص کودهای حیوانی وجود دارد این است که کودهای حیوانی به هیچ عنوان قدرت تبادل یونی ندارند، و این شاید یکی از علل عمده در استفاده نکردن از انواع کودهای حیوانی از مرغی گرفته تا گاوی در کشتهای مدرن صنعتی است.

یک نکته مهم

جایگاه کود حیوان در کشاورزی مدرن کجاست؟

جالب است بدانید که در کشاورزی صنعتی و مدرن در کشورهای پیشرفته کشاورزی، استفاده از کودهای حیوانی به هر شکلی هیچگونه جایگاهی ندارد و به هیچ عنوان استفاده نمی‌شود، چرا که استفاده از کودهای حیوانی باعث:

• افزایش شوری
• برهم خوردن شرایط خاک و مساعد شدن آن برای بیماریهای خاص و خطرناکی مثل نماتد و فوزاریوم
• افزایش شدید میازن علف‌های هرز و به طبع آن افزایش استفاده از علف کش‌ها و مشکلاتی که به دنبال خواهد داشت
• افزایش نیاز آبی
• افزایش بیماری‌های قارچی و استفاده از قارچ کش ها
• افزایش میزان خطرات جانبی و ناسالم شدن محیط کشت به دلیل افزایش عوامل بیماریزا باکتریایی
• برهم خوردن شرایط خاک و کاهش میزان جذب بعضی از عناصر
• افزایش آفات

خواهد شد و با یک حساب ساده استفاده نکردن از کودهای حیوانی خیلی مقرون به صرفه تر از استفاده کردن از این نوع کودها در کشتهای مدرن و صنعتی است.

شاید در گذشته به دلیل نبود کودهای متناسب و مدرن ما مجبور به استفاده از کودهای حیوانی بودیم ولی با پیشرفت علم کشاورزی و به طبع آن تولید و استحصال کودهای مدرن و ارگانیک دیگر هیچ گونه نیازی به استفاده از کودهای حیوانی نداریم و به راحتی می‌توانیم جای خالی کود حیوانی را با کودهای پایه گیاهی و معدنی به راحتی و حتی خیلی بهتر از کود حیوانی پر کنیم.

به مجموعه کودهای که از مواد اولیه پایه گیاهی یا معدنی تولید می‌شود، کودهای پایه گیاهی یا معدنی اطلاق می‌شود. مواد اولیه مورد استفاده در این کودها از این مواد استحصال می‌شود و عملا فرآیندهای شیمیایی به آن معنی در پروسه تولید این کودها وجود ندارد.

به دلیل همین فرآیند تولید و مواد اولیه بکار رفته، این کودها در خاک به هیچ عنوان پسماند ایجاد نمی‌کنند و محدودیت در استفاده ندارد. در ادامه به مزایای استفاده از این کودها خواهیم پرداخت.

مزایای استفاده از کودهای پایه گیاهی – معدنی

برای کودهای پایه گیاهی – معدنی مزایای بسیار زیادی می‌توانیم اشاره کنیم که در ادامه به مهمترین‌ها اشاره خواهیم کرد:

• عدم محدودیت در استفاده
• عدم ایجاد هر گونه پسماند در خاک و کشت
• تامین حداکثری عناصر با حداقل مقدار مورد استفاده
• دارای ماندگاری بسیار بالا با قابلیت جذب عالی در طول این دوره
• امکان استفاده همزمان با سایر کودهای شیمیایی و سموم
• دارای ارزش کودی تقریبا 3 برابری در مقایسه با کودهای شیمیایی
• دارای قدرت جذب حداکثری از طرف گیاه
• دارای ارزش کودی بسیار بالا و امکان شرکت در چرخه‌های زیستی خاص مثل چرخه کربس جهت افزایش ارزش غذایی محصولات تولیدی

و مزایای بسیار زیادی که به دلیل ذیق وقت امکان بیان و بررسی آنها نیست.

شکل استفاده از این کودها

نحوه استفاده از کودهای پایه گیاهی و معدنی بسیار متنوع است ولی با توجه به موضوع این مقاله به استفاده از این کودها بصورت مخلوط با خاک بیشتر خواهیم پرداخت. زمانی می‌توانیم از یک کود بصورت مخلوط با خاک استفاده کنیم که این کود دارای قابلیت ماندگاری بلند مدت باشد.

تعریف ماندگاری بلند مدت

در کودها ماندگاری یعنی حفظ قابلیت جذب از طرف ریشه گیاه، اگر یک کود دارای ماندگاری بالای یک ماه به شکل قابل جذب برای ریشه باشد، دارای قابلیت ماندگاری بلند مدت است.

اهمیت استفاده از کودها با قابلیت ماندگاری بلند مدت در کشاورزی مدرن

یک واقعیتی که در کشاورزی همیشه با آن درگیر بوده و هستیم، محدودیت استفاده از کودهاست. این نکته بسیار مهم و اساسی اثبات شده است که هرچقدر میزان استفاده از کودها به شکل صحیح بیشتر باشد، به همان میزان باردهی و تولید میوه هم بیشتر خواهد بود ولی همیشه استفاده از کودها دارای محدودیت‌های فراوانی است. یکی از این محدودیت‌ها فصل است، ما در اواخر پاییز و تقریبا در کل زمستان محدودیت شدیدی در کوددهی داریم چرا که شرایط محیطی برای استفاده از کودها فرآهم نیست ولی واقعتی که کشاورزی مدرن آنرا اثبات کرده این است که، نیاز کودی در این فصل متوقف نشده و اگر به دنبال داشتن یک برداشت خوب هستیم باید از کودها حتی در این شرایط هم استفاده کنیم.

البته در کشاورزی سنتی هم به این نکته اشرافیت کامل بود و به همین دلیل است که استفاده از چالکود زمستانه مخصوصا در باغات از جایگاهی خاصی برخوردار بوده و هست. از طرفی ماندگاری بلند مدت کودها به کشاورز این امکان را می‌دهد که دفعات استفاده از کودها را کمتر و محدودتر کند و به نوعی هم دفعات استفاده کمتر شود و هم اینکه مواد کودی همیشه در اختیار ریشه باشد.

یکی از بهترین گزینه‌ها برای این نوع کودها با ماندگاری بلند مدت، کودهای مخلوط با خاک مثل کود بیوپاور (لینک به محصول) است. کودهای مخلوط با خاک باید دارای شرایط زیر باشند:

• ماندگاری بلند مدت به شکل قابل جذب برای ریشه
• مقاومت در برابر آبشوئی در هر بار آبیاری
• عدم ایجاد استرس برای ریشه ها
• عدم ایجاد استرس برای مواد ارگانیک و بر هم زدن بالانس این مواد
• پسماند حداقلی
• دارای ارزش کودش مشخص

مشهورترین کود مخلوط با خاک که از قدیم آنرا می‌شناسیم

قدیمی ترین کود مخلوط با خاک که تقریبا تمامی کشاورزان با آن آشنایی دارند، همین کود حیوانی است که به مضرات استفاده از این کود در بالا بصورت مفصل اشاره شد.

در اینجا مطمئنا یک سئوال فکر شما را مشغول کرده است و آنهم این است که بهترین جایگزین برای کود حیوانی به این شدت و حدت در کشاورزی ایران استفاده می‌شود چه چیز است و استفاده از این کود یا کودها چه مزایای برای کشت و کشاورز می‌تواند داشته باشد؟

بهترین جایگزین برای کودهای حیوانی همین کودهای ارگانیک پایه معدنی با قدرت ماندگاری بسیار بالا می‌تواند باشد، جالب است بدانید که در کشورهای صنعتی کشاورزی استفاده از کودهای معدنی مخلوط با خاک از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار است و همانگونه که در کشاورزی سنتی به استفاده از کودهای حیوانی تاکید می‌شود (متاسفانه) در کشاورزی صنعتی هم به استفاده از کودهای مخلوط تاکید می‌شود و هیچ کشتی بدون استفاده از این کودها آغاز نمی‌شود.

چرا کودهای مخلوط با خاک ارگانیک پایه معدنی در کشاورزی صنعتی محبوب است؟

علت‌های زیادی برای این می‌تواند شمرد ولی مهمترین این علتها می‌تواند موارد زیر باشد که در ادامه به توضیح در خصوص این موارد خواهیم پرداخت:

• حفظ و افزایش قدرت زراعی خاک‌های کشاورزی
• کاهش ملموس استفاده از کودها
• افزایش شادابی کشت و باردهی
• کاهش نیاز آبی

حفظ و افزایش قدرت زراعی خاک‌های کشاورزی

مهمترین چالشی که در استفاده از انواع کودهای شیمیایی در انواع کشتها با آن مواجه هستیم، تاثیرات مخرب کودهای شیمیایی بعد از استفاده میان مت و بلند مدت است. این تاثیرات در سایر انواع کودها مخصوصا کودهای حیوانی هم صادق است، به زبان ساده تر بعد از چند بار (چند سال) استفاده مداوم از کودهای حیوانی ساختار خاک و جمعیت بعضی از میکروارگانیسم‌های مضرر برای کشت، علف‌های هرز، میزان شوری و مواردی از این دست به شدت افزایش می‌یابد به به عبارتی قدرت زراعی خاک روز به روز بعد از استفاده از این کودها کمتر و کمتر می‌شود ولی در استفاده از کودهای مخلوط با خاک ارگانیک نه تنها چنین اتفاقی نمی‌افتد بلکه روز به روز به ارزش زراعی زمین‌ها افزوده شده و خاک حاصلخیزتر می‌شود که این یک تفاوت بسیار زیاد و مهم در استفاده میان مدت و بلند مدت از کودهاست.

کاهش ملموس استفاده از کودها

هرچقدر میزان در دسترس بودن یک یا چند عنصر در محدوده ریشه کمتر باشد به همان میزان نیاز به استفاده از این عناصر بیشتر خواهد بود، در استفاده از کودهای ارگانیک مخلوط با خاک به دلیل حضور بلند مدت قسمتی از عناصر به صورت بلند مدت در محدوده ریشه، عملا احتیاجات کودی به شکل مشخصی کمتر می‌شود که این کاهش نیاز به استفاده از کودها نه تنها در خصوص میزان هزینه‌های تولید محصول، تاثیر مستقیمی خواهد داشت بلکه در خصوص مشکلات و مضرات بعدی استفاده از کودها هم تاثیر بالقوه ای دارد.

افزایش شادابی کشت و باردهی

هرچقدر تامین کودی به موقع و با استفاده از کودها با منابع خوب باشد به همان اندازه کشت شاداب تر و به طبع آن باردهی هم بیشتر خواهد بود، در استفاده از کودهای مخلوط با خاک ارگانیک به دلیل ایجاد این شرایط کشتها شاداب تر و پربارتر هستند.

کاهش نیاز آبی

کمبود آب و خشکسالی یک مشکل بسیار بزرگ و عدیده در ایران است به همین خاطر هرچقدر ما بتوانیم از راهکارهایی استفاده کنیم که میزان نیاز به آب را در کشت ما کاهش دهد این یک دستاورد بسیار بزرگ برای ما خواهد بود. استفاده از کودهای مخلوط با خاک ارگانیک به دلیل تاثیرات مثبت بسیار زیادی که روی محیط خاک دارد نیاز آبی را به شکل محسوسی کاهش داده و حجم استفاده از آب را کاهش می‌دهد.

پایین بودن هزینه استفاده از کودهای مخلوط با خاک ارگانیک در مقایسه با کودهای حیوانی

برخلاف تصور خیلی از کشاورزان و کارشناسان هزینه استفاده از کودهای مخلوط با خاک ارگانیک مثل بیوپاور (لینک به حصول) در مقایسه با کودهای حیوانی نه تنها بیشتر نیست بلکه کمتر هم است. علل این پایین بودن هزینه‌های استفاده از کودهای مخلوط با خاک پایه ارگانیک مثل بیوپارو را در ادامه به صورت کامل بررسی خواهیم کرد. از عمده ترین این علتها می‌توانیم به:

• پایین بودن مقدار استفاده نسبت به واحد سطح یا تعداد نهال/درخت/بوته
• نبود هزینه‌های حمل زیاد به دلیل تناژ پایین
• نبود هزینه‌های فرآوری
• نبود هزینه‌های ایجاد زیر ساخت برای استفاده مثل حفر چاله یا کانال

در ادامه به بررسی هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.

پایین بودن مقدار استفاده نسبت به واحد سطح/ تعداد نهال/درخت/بوته

در این خصوص همین مقدار کافی است که 400 کیلوگرم از کود بیوپاور از لحاظ قدرت زراعی معادل 3700 کیلوگرم کود مرغی است، شما به هیچ عنوان امکان استفاده از این حجم کود مرغی را در هیچ کشتی ندارید ولی به راحتی می‌توانید از کودهای مخلوط با خاکی مثل بیوپاور در انواع کشتها استفاده کنید، چرا که محدودیت‌های استفاده از کودهای حیوانی در کودهای ارگانیک مخلوط با خاک وجود ندارد. به همین دلیل هزینه استفاده از کودهای ارگانیک مخلوط با خاکی مثل بیوپاور خیلی کمتر از کودهای حیوانی است چرا که به نسبت مقدار استفاده خیلی پایین است. به عنوان مثال در کشتهای گلخانه ای مثل خیار مقدار استفاده از بیوپاور به ازای هر 1000 مترمربع بسته به تراکم کشت و شرایط خاک از 100 الی 200 کیلوگرم است که به نسبت کودهای حیوانی بسیار کمتر است.

نبود هزینه‌های حمل زیاد به دلیل تناژ پایین

با توجه به افزایش بسیار زیاد هزینه‌های حمل کالا، هرچقدر تناژ بالا باشد به همان میزان هزینه‌های حمل و بارگیری هم بیشتر خواهد بود، با توجه به پایین بودن حجم استفاده از کودهای مخلوط با خاک ارگانیکی مثل بیوپاور، هزینه‌های حمل و بارگیری بسیار ناچیز است.

نبود هزینه‌های فرآوری

یکی از عمده ترین هزینه‌ها در استفاده از کودهای حیوانی هزینه‌های فرآوری آنهاست، کودهای حیوانی به هیچ عنوان بصورت خام و تر قابل استفاده نیستند و باید این کودها بصورت کامل فرآوری شوند، این فرآوری منوط به صرف زمان زیاد (حداقل ۶ و حداکثر 12 ماه) و هزینه‌های کارگری بسیار زیادی است که در استفاده از کودهای ارگانیک مخلوط با خاک مدرنی مثل بیوپاور، شما محصول آماده را خریداری کرده و استفاده می‌کنید.

نبود هزینه‌های ایجاد زیر ساخت برای استفاده مثل حفر چاله یا کانال

یکی دیگر از هزینه‌های استفاده از کودهای حیوانی ایجاد زیر ساختهایی مثل حفر چاله یا کانال و چالکود کردن این کودهاست که این کار هم به نوبه خود یک هزینه بسیار زیاد است. شما باید بسته به نوع کشت خود نسبت به ایجاد زیر ساخت باید اقدام کنید که ایجاد این زیر ساختها هم مستلزم صرف هزینه‌های زیاد کارگری و وقت است. این در حالی است که استفاده از کودهای مخلوط با خاکی مثل بیوپاور هیچیک از این هزینه‌ها ندارد.

همانطور که در بالا هم اشاره شد استفاده از کودهای ارگانیک مخلوط با خاکی مثل بیوپاور بسیار ساده و راحت هست، ولی این استفاده ساده هم نسبت به نوع کشت و زمان استفاده مقداری متفاوت است که در ادامه به تفضیل در هر یک از انواع کشت‌های فضای باز، گلخانه ای و باغی در این خصوص توضیحات ارائه خواهد شد.

فضای باز

در کشتهای فضای باز شما می‌توانید در سه دوره زیر از بیوپاور استفاده کنید که به تفضیل در این خصوص اطلاعات ارائه خواهد شد:

• استفاده در آماده سازی خاک (قبل از شروع کاشت)
• حین کاشت
• بعد از کاشت

استفاده در آماده سازی خاک (قبل از شروع کاشت)

شما می‌توانید بسته به:

• نوع کشت خودتان
• تراکم کاشت (تعداد نشاء یا بذر در هر متر مربع)
• شرایط آب و خاک
• فصل از سال (شش ماهه اول یا دوم)

نسبت به استفاده از 12 الی 50 گرم بیوپاور به ازای هر بذر یا نشاء اقدام کنید. با توجه به اینکه شما از این مقدار در آماده سازی خاک بستر استفاده می‌کنید بهتر است بعد از اتمام فرآیند آماده سازی و بصورت مخلوط با خاک سطحی بستر استفاده کنید.

حین کاشت

از این روش استفاده عمدتا در زمان کاشت نشاء استفاده می‌کنید. روش استفاده در این زمان از کاشت به این صورت است که به ازای هر نشاء مقدار 25 الی 50 گرم از کود بیوپاور را در چاله نشاء ریخته و ریشه نشاء را در آن قرار خواهید داد. دقت داشته باشید که برای افزایش سرعت تاثیر کود بیوپاور می‌توانید این مقدار از کود را با خاک یا با سایر مواد مثل ماسه بادی بسته به شرایط مخلوط کرده و استفاده کنید.

بعد از کاشت

بسته به شرایط کشت شما می‌توانید از کود بیوپاور حتی بعد از کاشت و در حین دوره هم استفاده کنید. در این شرایط هم بسته به تعداد بوته از 30 الی 70 گرم به ازای هر بوته در حدوده سایه انداز هر بوته استفاده کنید.

گلخانه ای

در کشتهای گلخانه ای خاکی شما می‌توانید از بیوپاور برای تقویت خاک و افزایش بهره وری بجای کودهای حیوانی استفاده کنید. بصورت کلی شما می‌توانید در سه مرحله زیر نسبت به استفاده اقدام کنید که در ادامه به تفضیل هر مرحله توضیح داده خواهد شد

• آماده سازی خاک
• حین کاشت نشاء
• بعد از کاشت

آماده سازی خاک

در این مرحله بهتر است در انتهای کار یعنی در زمان آماده سازی بسترهای کاشت از کود بیوپاور استفاده کنید، بعد از اینکه بستر یا پشته مشخص و آماده شد شما می‌توانید مقدار توصیه شده از کود بیوپاور را با خاک سطحی مخلوط کرده و به نحوی با خاک مخلوط کنید که این کود در سطح خاک با چشم دیده نشود.

ضمنا شما می‌توانید برای افزایش سرعت آزاد سازی عناصر و راحتی در استفاده مقدار توصیه شده از کود ارگانیک بیوپاور را با همان مقدار خاک یا ماسه بادی (بسته به شرایط) مخلوط کرده و استفاده کنید.

مقدار قابل استفاده از کود ارگانیک مخلوط با خاک بیوپاور بسته به:

• تراکم کاشت
• شرایط خاک
• فصل از کشت (شش ماهه اول یا دوم)

در هر 1000 مترمربع سطح زیر کشت از 100 الی 200 کیلوگرم باشد.

حین کاشت نشاء

استفاده از کود بیوپاور در حین کاشت نشاء بسیار ساده و آسان است، شما می‌توانید بسته به:

• نوع نشاء
• حجم ریشه
• شرایط آب و خاک از لحاظ شوری
• فصل از کشت (شش ماهه اول یا دوم)

از مقدار 35 الی 70 گرم به ازای هر نشاء در زمان کاشت استفاده کنید. نحوه استفاده به این گونه خواهد بود که بعد از ایجاد چاله نشاء مقدار توصیه شده از کود بیوپاور را در داخل چاله ریخته و ریشه نشاء را داخل این کود قرار دهید. ضمنا شما می‌توانید مقدار توصیه شده را با همان مقدار خاک یا ماسه بادی (بسته به شرایط کشت) مخلوط کنید تا سریعتر فعال شود.

بعد از کاشت

همانطور که قبلا هم اشاره شد شما می‌توانید از کود بیوپاور در همه مراحل کشت استفاده کنید، بر همین مبناء بعد از کاشت و حتی در مراحل باردهی هم شما می‌توانید از بیوپاور در کشت گلخانه ای خودتان استفاده کنید. استفاده از این کود در حین کشت به این صورت خواهد بود که مقدار توصیه شده را روی سطح بستر و ترجیحا زیر نوار تیپ ریخته و با خاک سطحی مخلوط کنید، در این حالت هم شما می‌توانید برای افزایش سرعت آزاد سازی عناصر و مواد مغذی و همچنین سهولت در استفاده مقدار توصیه شده را با خاک یا با ماسه بادی مخلوط کرده و به صورتی که اشاره شد استفاده کنید.

مقدار مورد استفاده از بیوپاور در این حالت بسته:

• ارتفاع بوته ها
• حجم ریشه
• شرایط خاک بستر از لحاظ شوری و چیدمان خاک (فلور خاک)
• فصل از سال (شش ماهه اول یا دوم)
• و مواردی از این دست، به ازای هر بوته از 25 الی 45 گرم خواهد بود.

باغی

استفاده از کودهای مخلوط با خاکی مثل بیوپاور در کشتهای باغی از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است، چرا که در کشتهای باغی برخلاف کشتهای گلخانه ای و فضای باز امکان جمع آوری کامل کشت و انجام عملیاتهایی مثل شخم سراسری و کوددهی در قبل از کاشت به خاک وجود ندارد چرا که ریشه نهال یا درخت بصورت دائمی در خاک حضور دارد و به همین دلیل اساسی هم به این کشتها، کشتهای پایدار گفته می‌شود.

اهمیت اصلاح خاک و تامین احتیاجات کودی مخصوصا برای میکروارگانیسم‌های اطراف ریشه که مهترین نقش را در قدرت حاصلخیزی خاک بازی می‌کنند بر کسی پوشیده نیست و این یکی از عمده ترین دلایل حساسیت باغداران سنتی در استفاده از کودهای حیوانی بصورت مرتب در باغات است، ولی نکته مهم در اینجاست که به دلایلی که قبلا هم به آنها اشاره شد، استفاده از کودهای حیوانی دارای مشکلات و مضرات بسیار زیادی در کشتهای باغی است ولی باز هم از اهمیت استفاده از کودها در این نوع کشتها (باغی) نمی‌کاهد و ما باید دقت ویژه ای در استفاده از کودهای جایگزین یعنی همان کودهای ارگانیک مخلوط با خاکی مثل بیوپاور داشته باشیم. به همین دلیل بصورت ویژه ای به نحوه استفاده از بیوپاور در باغات خواهیم پرداخت.

استفاده از بیوپاور در آماده سازی خاک در باغات

مثل سایر کشتها (گلخانه ای و فضای باز) شما می‌توانید در زمان آماده سازی خاک از کود بیوپاور استفاده کنید ولی با توجه به بالا بودن سطح زیر کشت و پایین بودن تراکم به نسبت این نوع کشتها بهتر است از کود بیوپاور در چاله کاشت نهال یا در محدوده سایه انداز درختان که در ادامه به آنها بصورت کامل اشاره خواهیم کرد استفاده کنید.

بصورت کلی در زمان آماده سازی خاک با توجه به:

• نوع نهال ها
• فاصله کاشت نهال‌ها از هم
• شرایط آب و خاک

می توانید به ازای هر 1000 مترمربع 80 الی 150 کیلوگرم در قسمتهایی که چاله‌های کاشت نهال حفر خواهد شد استفاده کنید. در این حالت هم شما می‌توانید مقدار توصیه شده را با همان مقدار خاک یا ماسه بادی یا موادی از این دست بسته به شرایط مخلوط کرده و استفاده کنید.

حین کاشت نهال

یکی از بهترین زمانهای استفاده از بیوپاور در باغات، زمان کاشت نهال است، دقیقا زمانیکه چاله نهال برای کاشت آماده شده است شما می‌توانید از کود بیوپاور استفاده کنید، مقدار توصیه شده از بیوپاور را به تنهایی یا مخلوط شده با خاک یا ماسه بادی در کف و دیواره‌های چاله با دست بپاشید و ریشه نهال را مستقیما در داخل این مواد قرار داده و خاک ریزی کنید. مقدار استفاده از بیوپاور در زمان کاشت نهال به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع نهال
• حجم ریشه نهال
• شرایط خاک
• فصل از کشت (پاییز یا بهار)

که بر این مبنا می‌تواند از 100 الی 300 گرم به ازای هر اصله نهال متغیر باشد.

استفاده از بیوپاور به عنوان چالکود

استفاده از کود بیوپاور به عنوان چالکود شاید بیشترین کاربرد را در کشتهای باغی دارد، استفاده از چالکود در باغداری از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و هست، چرا که به نوعی تنها کوددهی در باغداری سنتی است، به دلیل محدودیت‌های زیادی که در استفاده از کودهای سنتی مثل کودهای سفید و سیاه (اوره و دی آمونیوم فسفات) در کشتهای باغی وجود داشت (و دارد) استفاده از این کودها به همراه کود حیوانی به زمانیکه فعالیت ریشه در حداقل مقدار خود بوده (پاییز و زمستان) محدود بوده است. به زبان ساده تر تنها شکل کوددهی در باغات سنتی فقط و فقط کوددهی بصورت چالکود بود، البته متاسفانه در بخش قابل توجهی از باغات کشورمان این نوع کوددهی همچنان ادامه دارد. به همین دلیل استفاده کودهای حیوانی به عنوان چالکود در باغات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

یک سئوال

استفاده از چالکود در باغداری مدرن از چه جایگاهی برخوردار است؟

اهمیت استفاده از کودها در هر فصل بسته به شرایط محیطی بر کسی پوشیده نیست و باید بسته به نوع کشت و البته شرایط و امکانات نسبت به تامین آنها اقدام کرد و به همین دلیل هم استفاده از چالکود در کشاورزی مدرن بسیار مهم و خاص است. اگر به دنبال داشتن یک گلدهی و به طبع اون باردهی خوبی هستیم باید در طول پاییز و زمستان نسبت به تامین احتیاجات کودی درختان هم در این فصل دقت ویژه ای داشته باشیم چرا که موادی که در این فصول (انتهای پاییز و زمستان) در قسمت ریشه‌های اصلی و تنه جمع آوری می‌شوند نقش بسیار مهم و کاربردی در استارت قوی در باغات بازی می‌کنند.

نحوه استفاده از بیوپاور در چالکود باغات و تفاوت آن با استفاده از کودهای حیوانی

نحوه استفاده از کودهای حیوانی در کشتهای باغی در قسمتهای بالائی گفته شد ما در اینجا به نحوه استفاده از کود بیوپاور بصورت چالکود در باغات و تفاوتهای آن با نحوه استفاده از کودهای حیوانی خواهیم پرداخت.

محل استفاده از بیوپاور در چالکود درختان

محل دقیق استفاده از بیوپاور در باغات به شکل چالکود، محدوده سایه انداز درختان است. منظور فاصله بین تنه اصلی تا امتداد انتهای سایه اندازی درختان یا همان آخرین شاخه هاست.

استفاده از یک عکس گویا

زمان استفاده از بیوپاور در چالکود درختان

به صورت کلی چالکود در درختان از اواخر پاییز تا اواخر زمستان قابل استفاده است . این زمانبندی بر مبنای کود حیوانی است که البته برای بیوپاور هم به راحتی قابل استفاده است.

نحوه استفاده از بیوپاور در چالکود درختان

نحوه استفاده از بیوپاور در چالکود در مقایسه با کودهای حیوانی تفاوت بسیار زیادی دارد، شاید این تفاوت‌ها خود یکی از دلایل عمده در ترجیح دادن استفاده از کود بیوپاور بجای کودهای حیوانی است. استفاده از کودهای حیوانی بسیار زمانبر و هزینه بر است.

در استفاده از کودهای حیوانی، حتما باید چاله یا کانال جهت دفن این کودها در زیر خاک حفر شوند، حفر این چاله‌ها یا کانالها هزینه بسیار زیادی را به باغدار تحمیل خواهد کرد.

حمل نقل کودهای حیوانی و انتقال آنها به محدوده سایه انداز درختان هم با توجه به حجم بسیار زیاد استفاده از این کودها در مقایسه با بیوپاور یکی دیگر از هزینه‌ها مازاد تحمیل شده به باغدار است.

این در حالی است که استفاده از کود ارگانیک بیوپاور بسیار ساده و تقریبا بی هزینه (در مقایسه با کودهای حیوانی) است. در استفاده از کود بیوپاور بصورت چالکود به هیچ عنوان شما نیاز به ایجاد چاله یا کانال ندارید، مقدار کود توصیه شده را بعد از تمیز کردن محدوده سایه انداز از علف‌های هرز، شاخ و برگها و مواردی از این دست، روی سطح خاک می‌پاشید و سطح خاک را با استفاده از یک بیل یا شنکش به نحوی هم می‌زنید که کود بیوپاور روی سطح خاک دیده نشود. این نحوه استفاده از کود بیوپاور در باغات است.

همانطور که می‌بینید در این روش نه نیاز به حمل و نقل حجم زیادی از مواد جهت چالکود، نه نیاز به ایجاد کانال یا چاله در محدوده سایه انداز درختان و نه نیاز به نیروی انسانی جهت چال کردن کودهاست. با توجه به هزینه‌های بسیار زیاد و سرسام آور حمل و نقل، اداوت و از همه مهمتر کارگری، به راحتی مشخص است که استفاده از کود بیوپاور بجای کودهای حیوانی در چالکود بسیار مقرون به صرفه و راحت است.

مقدار استفاده از بیوپاور در چالکود درختان

برخلاف مقدار مورد استفاده از کودهای حیوانی در چالکود که در بعضی از موارد تا 20 یا 30 کیلوگرم هم می‌رسد، استفاده از کود ارگانیک بیوپاور نه بر حسب کیلوگرم بلکه برحسب گرم محاسبه و استفاده می‌شود. به عنوان مثال شما برای یک درخت سیب 15 ساله 4 متری نهایتا 1 تا 1.200 کیلوگرم نیاز به استفاده از کود بیوپاور برای چالکود دارید، این در حالی است که مقدار استفاده از کود حیوانی چندین ده برابر این مقدار است.

با یک حساب سرانگشتی و جمع بندی فقط دو مورد نحوه استفاده و مقدار استفاده از بیوپاور در مقایسه با کودهای حیوانی شما به راحتی به مقرون به صرفه بودن استفاده از بیوپاور بجای کودهای حیوانی خواهید رسید، این سوای سودهای مستقیم و غیر مستقیمی است که در استفاده از کود بیوپاور بجای کودهای حیوانی نصیب شما می‌شود.

استفاده از بیوپور در اصلاح شرایط کشت و خاک در موارد خاص مثل: شوری – کلروز – سفتی یا سستی خاک و غیره

یکی از کابردهای منحصر به فرد کود ارگانیک بیوپاور، استفاده از این کود برای اصلاح خاک‌های زراعی و باغی است، شاید برای شما این سئوال پیش آید که از کودهای حیوانی هم برای اینچنین مواردی استفاده می‌شود یا می‌شده، تفاوت استفاده از بیوپاور در مقایسه با کودهای حیوانی در چیست؟

در پاسخ به این سئوال باید گفت که استفاده از کودهای حیوانی در اینچنین مواردی در اکثریت موارد به دلیل اجبار و نبود جایگزین دیگر و همیشه همراه با مشکلات و معضلاتی بوده و هست. جالب است بدانید که در بعضی از موارد برخلاف انتظار استفاده از کودهای حیوانی نه تنها دردی از این موارد را درمان نمی‌کند بلکه باعث بدتر شدن و حتی از بین رفتن کشت همی می‌شود.

مشکلات در ساختار فیزیکی خاکها مثل سفتی یا سستی بیش از حد فقط و فقط با استفاده از مواد ارگانیک همسان با ساختار خاک قابل اصلاح و بهسازی همیشگی است. کودهای ارگانیکی مثل بیوپاور به دلیل داشتن ساختاری از جنس خود خاک زراعی نه تنها اثر زودگذر یا زیان باری روی خاک نخواهد داشت، بلکه استفاده از این نوع کودها بصورت میان مدت و بلند مدت روی قدرت زراعی خاک‌ها اثر چشمگیری خواهد داشت.

در مشکلاتی دیگری مثل شوری خاک یا بروز کلروز مخصوصا در باغات که متاسفانه این روزها به یک مشکل شایع در اکثریت باغات بدل شده است، از هر موادی برای رفع و اصلاح ساختار شیمیایی و بیوشیمیایی نمی‌تواند استفاده کرد چرا که اگر این مواد پسماندی تولید کند میزان تخریب این پسماندها خیلی بیشتر از اصلاح خاک خواهد بود.

کود ارگانیک بیوپاور به دلیل دارا بودن خصوصیاتی مثل:

• ارگانیک بودن
• قدرت ماندگاری بسیار بالا (در مقایسه با سایر کودهای شیمیایی و حیوانی)
• نداشتن کوچکترین پسماند
• دارای بودن حجم قابل قبولی از عناصر و مواد ارگانیک

بهترین گزینه برای استفاده در اصلاح اینچنین خاکهایی هستند. در بروز مشکلاتی مثل کلروز در باغات که محدودیت‌های فراوانی در استفاده از کودها حیوانی و شیمیایی برای ریشه درختان وجود دارد، شما به راحتی می‌توانید از کود ارکانیک برای بیوپاور آنهم نه فقط در فصول سرد سال (پاییز و زمستان) بلکه در کل طول سال استفاده کنید.

یک سئوال:

آیا می‌توانیم انواع کودهای حیوانی را با کود ارگانیک بیوپاور بصورت یکجا استفاده کنیم؟

با توجه به ساختار کود ارگانیک بیوپاور، شما می‌توانید به راحتی این کود را با تمامی کودهای حیوانی با نسبت‌های مشخص مخلوط کرده و استفاده کنید، که این مخلوط کودی ارزش کودی به مراتب بیشتری به نسبت استفاده در زمانیکه به تنهایی از کود حیوانی می‌شود خواهد داشت.

حرف آخر

ما در این مقاله سعی زیادی کردیم تا تقریبا بیشترین موارد در خصوص کودهای حیوانی و مضرات استفاده از این کودها در انواع کشتها و از همه مهمتر معرفی بهترین جایگزین برای کودهای حیوانی را به شما معرفی کنیم. امیدواریم که خواندن این مطلب برای شما مفید بوده باشد. شما می‌توانید با تکمیل فرم زیر هر گونه سئوال یا مشکلی را که در خصوص استفاده از بیوپاور دارید و یا سایر موارد را از ما بپرسید.