۳ عامل موثر در افزایش تولید محصولات گلخانه ای
۲۵ شهریور ۱۴۰۱ توسط دکتر جلال علیون (بروزرسانی: )
یکی از عمده علت‌های بوجود آمدن صنعت گلخانه نیاز روز افزون به محصولات کشاورزی و در عین حال محدود بودن زمین‌های زراعی و نیروی کار بود، اما این تمام داستان نیست، کره زمین در دهه‌های اخیر با مشکلی به نام کم آبی مواجه است و این شاید دلیل اصلی ایجاد این صنعت بعد از نیاز مبرم به تولیدات کشاورزی است.
این روی خوب سکه است روی دیگر آن بالا بودن هزینه‌های احداث، نگهداری و تولید محصولات گلخانه‌ای است. هزینه‌های تولید هر کیلو محصولی که در گلخانه تولید می‌شود در مقایسه با هزینه‌های تولید آن در شرایط سنتی در پاره از موارد به چندین برابر می‌رسد.
با این اوصاف باید صنعت گلخانه دارای توجیحات اقتصادی خیلی بیشتری از کشت‌های دیگر (سنتی و فضای باز) برای دست‌اندرکاران این صنعت داشته باشد تا این افراد بتوانند در کار خود موفق و پایا باشند.
بزرگترین توجیه اقتصادی گلخانه در تولید محصولات خارج از فصل است. اما همیشه این نوع تولیدات با مشکلاتی مواجه است که در زیر به چند مورد آن اشاره می‌شود.
در تولید محصولاتی همچون خیار، این محصول معمولاً در فصول سرد سال (پائیز و زمستان) در مقایسه با فصول دیگر دارای بازار فروش بهتری است اما در این فصول گلخانه‌داران با مشکلاتی همچون:
- کاهش طول روز
- کاهش دمای خاک
- اختلاف زیاد دمای شب و روز
- و...
درگیر هستند. زمانی می‌توان در این فصول سود خوبی کرد که بتوان بر همه یا قسمت عمده از مشکلات فائق آمد و اساساً یکی از محاسن کشت گلخانه‌ای امکان کنترل بیشتر عوامل تولید است.
شناسائی عوامل تاثیر گذار بر تولید گلخانه‌ای
عوامل بی‌شماری بر روی تولیدات محصولات گلخانه‌ای به عنوان مثال خیار تاثیر دارند. از این عوامل مهم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- الف) جذب مواد از ریشه
- ب) عمل فتوسنتز
- طول روز
- ج) دما
متاسفانه در فصول سرد سال که زمان سوددهی گلخانه است تمامی این عوامل کاهش پیدا می‌کنند و جالب آن که علت کاهش این عوامل خود طبیعت است. همانگونه که در قبل هم اشاره شد علت عمده‌ی سودده بودن صنعت گلخانه و بوجود آمدن این صنعت کنترل عوامل تولید است، حال می‌خواهیم بدانیم که چگونه می‌توان این عوامل را کنترل و یا از دیدگاه دیگر مدیریت کرد.
الف) جذب مواد از ریشه
مواد جذب شده از ریشه به منزله‌ی مواد اولیه تولید، برای گیاه را دارد، هرچه مقدار این مواد بیشتر باشد به همان اندازه تولید محصولات بالا می‌رود.
نکته: زمانی مواد جذب شده از ریشه دارای ارزش تولیدی است که گیاه بتواند این مواد جذب شده را به محصول تبدیل کند یا به بیان دیگر امکان تبدیل مواد جذب شده در گیاه به تولیدات وجود داشته باشد.
عواملی که روی جذب مواد از ریشه به گیاه نقش مهمی دارند شامل:
- تارهای کشنده
- دمای خاک
- ساختمان خاک
- میکروارگانیسم‌های خاک
- فتوسنتز
تارهای کشنده‌ی ریشه
عمل جذب در بسیاری از گیاهانی مثلاً خیار از طریق تارهای کشنده‌ی ریشه صورت می‌گیرد. به همین علت تارهای کشنده در عمل جذب مواد از خاک به نوعی نقش اصلی را ایفاء می‌کنند. میزان جذب مواد از طریق تارهای کشنده ارتباط مستقیم با دما، طول روز و فتوسنتز را دارد. در زیر این ارتباط توضیح داده می‌شود.
ارتباط میزان جذب مواد از تارهای کشنده و دما
عمل جذب مواد توسط تارهای کشنده‌ی ریشه یک عمل کاملاً شیمیائی است، هرچه دما محیط بالاتر، طول روز بیشتر، میکروارگانیسم‌های خاک بهتر و فتوسنتز بالا باشد شرایط برای بالا رفتن میزان جذب توسط تارهای کشنده افزایش خواهد یافت. در فصول سرد سال میزان جذب مواد از ریشه به شکل چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند.
میکروارگانیسم‌های خاک
اهمیت میکروارگانیسم‌های خاک برای رشد همه گیاهان فوق‌العاده زیاد است. بطوریکه از خاک استریل شده نمی‌توان محصول قابل‌توجهی برداشت کرد. موجودات ذره‌بینی خاک با ریشه گیاهان همزیستی و تبادل مواد غذایی دارند. بین ۱۵ تا ۲۵ درصد ماده آلی تولید شده در فتوسنتز از ریشه ترشح شده، در اختیار این موجودات ریز قرار می‌گیرد و ضمن اینکه آن‌ها را تغذیه می‌کند متقابلاً نیز محصولات تولید شده آن‌ها نظیر هورمون، آنزیم، آنتی‌بیوتیک و دیگر ترکیبات را جذب می‌نماید. برای اطلاعات بیشتر در مورد میکروارگانیسم‌های خاک مقاله اهمیت کودهای ارگانیک را مطالعه نمایید.
راه‌کار افزایش میزان جذب مواد از طریق ریشه
برای بالا بردن میزان جذب مواد از طریق ریشه باید به روش‌های زیر عمل کرد:
۱- بالا بردن سطح جذب
برای این کار باید میزان تارهای کشنده را در گیاه افزایش داد این کار توسط اسید فولویک انجام می‌گیرد.
به جرات می‌توان گفت تنها کود ارگانیکی که در ایران دارای ۲۰٪ فولویک اسید است، کود فولویکول می‌باشد. وقتی شما از این کود بطور منظم از طریق سیستم آبیاری (مخصوصاً) یا محلول پاشی استفاده می‌کنید ریشه‌ی گیاه را در بهترین و قوی‌ترین حالت برای جذب مواد از طریق تارهای کشنده قرار می‌دهید.
۲- خاصیت اسیدی کود فولویکول و کاهش EC خاک
همانگونه که در قبل هم به آن اشاره شد، عمل جذب مواد غذائی توسط تارهای کشنده یک عمل شیمیائی است، هرچه محیط جذب اسیدی‌تر باشد میزان جذب مواد از طریق تارهای کشنده بیشتر خواهد شد.
یکی دیگر از عوامل کاهش میزان جذب مواد افزایش EC خاک است، معمولاً در فصول سرد سال EC خاک افزایش پیدا می‌کند، برای مقابله با این مشکل خاصیت اسیدی کود فولویکول بهترین گزینه برای کاهش EC خاک است.
۳- نقش اسید فولویک در جذب مواد
تنها کود ارگانیکی که می‌تواند هم در خاک و هم در داخل گیاه فعالیت کند اسید فولویک است. مزایای زیادی برای این فعالیت تا به حال کشف شده است ولی چیزی که به موضوع ما در اینجا بیشتر ارتباط دارد در نقش تسهیل‌کنندگی اسید فولویک در بالا بردن میزان جذب مواد و به بیان دیگر بالا بردن میزان انتقال مواد از خاک به گیاه است.
ب) فتوسنتز
زندگی در روی کره زمین به انرژی حاصل از خورشید وابسته است. فتوسنتز تنها فرایند مهم بیولوژیکی است که می‌تواند از این انرژی استفاده کند. علاوه بر این بخش عمده‌ای از منابع انرژی در این سیاره ناشی از فعالیت‌های فتوسنتزی انجام شده در این زمان یا در زمان‌های گذشته می‌باشد.
در فتوسنتز انرژی خورشیدی برای اکسیداسیون آب، آزاد کردن اکسیژن و نیز احیاءکردن دی‌اکسید کربن به ترکیبات آلی و در نهایت قند بکار می‌رود. این مجموعه از کارها را واکنش‌های نوری فتوسنتز می‌نامند.
به بیان دیگر فتوسنتز تبدیل مواد جذب شده از ریشه به محصولات کشاورزی به کمک نور خورشید است. موید این نکته میزان تولید در روزهای خورشیدی و ابری است و برای گلخانه‌داران این نکته کاملاً مشهود است، در روزهای ابری میزان تولید محصولات گلخانه‌ای مثل خیار کاملاً ملموس کاهش پیدا می‌کند.
در مورد اهمیت فتوسنتز همین بس که مهمترین عامل در تولید محصولات گلخانه‌ای است، تقویت این عامل یعنی تقویت محصولات گلخانه‌ای و بالا بردن سود.
همانگونه که در قبل هم اشاره شد باید تمهیداتی اتخاذ شود که میزان سود در فصول سرد سال به حداکثر برسد، اما نقطه‌ای که باید ذکر شود این است که کاهش عمل فتوسنتز ارتباط مستقیم با طول روز، دما، میزان جذب مواد از ریشه و... را دارد. برای فائق آمدن به این مشکلات باید کارهای زیر انجام پذیرد.
۱- بالا بردن میزان جذب از ریشه
با توجه به مباحثی که در قبل عنوان شد باید میزان مواد جذب شده از ریشه را به حداکثر رساند تا مواد اولیه‌ی مورد نیاز برای عمل فتوسنتز و تولید محصولات فراهم شود.
نکته: هرچقدر میزان عمل فتوسنتز افزایش یابد به همان مقدار، میزان جذب مواد از طریق ریشه افزایش پیدا خواهد کرد، چون یکی از علل کاهش جذب مواد از ریشه در فصول سرد سال کاهش میزان فتوسنتز است.
۲- بالا بردن میزان فتوسنتز
اگر ما بتوانیم میزان فتوسنتز انجام شده در واحد سطح برگ‌ها را افزایش دهیم، میزان تولید محصولات افزایش خواهد یافت. برای این منظور باید از کود ارگانیک فولویکول استفاده کرد.
مکانیسم کود فولویکول در بالا بردن میزان فتوسنتز
این کود با دارا بودن ۳۰٪ مواد ارگانیک و مهم‌تر از آن ۲۰٪ فولویک اسید میزان تولید محصول را بالا می‌برد، علت عمده‌ی این امر فعالیت این اسید در داخل گیاه است، هنگامی که از کود فولویکول استفاده می‌شود، اسید فولویک وارد گیاه می‌شود، ورود این ماده باعث تقویت عمل فتوسنتز در گیاه و به طبع آن بالا رفتن میزان محصولات گلخانه‌ای می‌شود. این کود باعث:
- بالا رفتن سطح جذب مواد از برگ و ریشه
- تقویت رنگدانه‌های کلروفیل (مواد فتوسنتزکننده) و سبزتر شدن گیاه
- تقویت و بالا بردن میزان مواد انتقال دهنده‌ی مواد غذائی در گیاه
- بالا بردن میزان عمل تنفس و سنتز پروتئین می‌شود.
۳- استفاده از محلول پاشی
به دلایل متعددی میزان جذب مواد از ریشه کاهش می‌یابد، یکی از مهمترین این عوامل افزایش EC خاک است. چنانچه می‌دانید ریشه تا مقدار مشخصی از EC را می‌تواند تحمل کرده و مواد را از خاک جذب کند، اگر مقدار EC خاک از این مقدار تجاوز کند ریشه عملاً امکان جذب مواد را نخواهد داشت، کاهش دمای خاک در تقویت این عامل نقش مهمی را بازی می‌کند و اصولاً یکی از علل کاهش جذب مواد از ریشه افزایش EC خاک است، برای فائق آمدن به این مشکل باید مواد مورد نیاز (مخصوصاً میکروالمان‌ها) باید از طریق برگ به گیاه برسانیم.
نقش کود فولویکول در محلول پاشی
کود ارگانیک فولویکول به دلیل دارا بودن موارد زیر میزان جذب مواد از طریق برگ را به شکل چشم‌گیری افزایش می‌دهد.
- تقویت عوامل انتقال دهنده: کود ارگانیک فولویکول به دلیل دارا بودن اسید فولویک عوامل انتقال دهنده‌ی مواد غذائی را تقویت و افزایش می‌دهد.
- بالا بردن سطح جذب: کود فولویکول به دلیل دارا بودن ۳۰٪ ماده‌ی ارگانیک به شکل چشم‌گیری میزان جذب مواد را در برگ افزایش می‌دهد.
- کاهش EC محلول: کود فولویکول به دلیل خاصیت اسیدی خود EC محلول را کاهش داده و میزان جذب را بالا می‌برد.
ج) دمای خاک
تحقیقات نشان داده است که رابطه مستقیم فی‌مابین میزان جذب مواد توسط ریشه و دمای خاک وجود دارد، یعنی هر چقدر دمای خاک بالا باشد میزان جذب مواد اولیه از ریشه افزایش می‌یابد. علت این امر همانگونه که در قبل نیز اشاره شد ماهیت جذب مواد توسط ریشه است، این عمل یک عمل شیمیائی است و هرچقدر دما بالا باشد این عمل راحت‌تر و بیشتر انجام می‌پذیرد.
ساختمان خاک (فلور خاک)
یکی از عواملی که خاک‌های معمولی را از خاک‌های زراعی جدا می‌کند، ساختمان خاک است، ساختمان خاک زراعی از نظر میزان هوا، آب، میکروارگانیسم‌ها و... مساعد برای کشاورزی است، هر چقدر ما بتوانیم این ساختار را تقویت کنیم میزان باردهی خاک (ارزش زراعی) بالا خواهد رفت.
کود ارگانیک فولویکول با دارا بودن ۳۰٪ مواد ارگانیک در بهبود کیفیت زراعی خاک نقش اساسی ایفاء می‌کند. اوصولاً مواد ارگانیک موجود در خاک تعیین‌کننده میزان حاصل‌خیزی یک خاک است و کود ارگانیک فولویکول با بالا بردن میزان مواد ارگانیک خاک در حاصل‌خیزی خاک نقش فعال ایفاء می‌کند.
نکته: در فصول سرد سال که مدت زمان فعالیت ریشه با توجه به کاهش طول روز و میزان نورخورشید کاهش پیدا کرده است اهمیت ساختمان خاک صد چندان می‌شود و بهبود این عامل بر روی میزان تولید گلخانه نقش حائز اهیمت و قابل لمسی برای گلخانه‌دار خواهد داشت.
محصولات پیشنهادی ما و نحوه خرید
لطفا برای مشاوره در زمینه افزایش تولید محصولات گلخانه ای و دریافت کاتالوگ محصولات، برنامه مخصوص کشت‌های گلخانه ای و خرید محصولات با شماره‌ی ۰۴۱۳۴۴۴۲۷۷۹ تماس حاصل فرمایید یا از طریق فرم تماس با ما، درخواست خود را ارسال کنید. خواهشمند است سوالات عمومی خود در زمینه افزایش تولید محصولات گلخانه ای را از طریق فرم دیدگاه‌های زیر مطرح نمایید.
دیدگاه‌ها
افزودن یک دیدگاه