کنترل آفات گیاهی: روش‌های مدرن برای انواع کشت‌ها

در ادامه نسبت به توضیح زوایای مختلف این مشکل خواهیم پرداخت.

چرا سموم کارائی های سابق خود را در مقابله با آفات ندارند و آفات مقاومتر شده اند؟

ایجاد مصونیت در برابر سموم

آفات هم مثل تمامی موجودات یک راه تعالی و پیشرفت را طی می کنند، بزرگترین هدف این موجودات حفظ نسل است. زمانیکه ما برای مقابله با آفات از سموم مختلف استفاده می کنیم، طبق نظریه انتخاب طبیعی داروین همیشه تعدادی از این آفات به دلیل جهش های ژنتیکی که در ساختار این موجودات اتفاق افتاده است تا حدودی نسبت به این سموم مقاوم می شوند. زمانیکه جمعیت حساس در مقابل سموم روز به روز کمتر و کمتر می شوند این اقلیت آفات کم کم تبدیل به اکثریت می شوند و در نهایت این آفات که تا دیروز با استفاده از سموم قابل کنترل بودند در حال حاضر نسبت به این نوع سموم مصونیت پیدا کرده و استفاده از سموم به غیر از ایجاد شوک به گیاه هیچ تاثیر دیگری ندارد.

چرا این اتفاق می افتد؟

علل مختلفی برای این موضوع می توان مطرح کرد که در ادامه به مهمترین آن‌ها خواهیم پرداخت.

تحریک جامعه آماری

متاسفانه هدف نهایی استفاده از سموم از بین بردن ۱۰۰٪ جامعه آماری آفات است، این یعنی در میان مدت و بلند مدت جامعه آماری آفات در حال تهدید است، زمانیکه این اتفاق می افتد، آفات برای حفظ نسل خود میزان زاد و ولد را به شدت افزایش می دهند که این اتفاق بصورت طغیان آفات در انواع کشتها قابل مشاهده است. از طرفی به دلیل کاهش جمعیت آفات آسیب پذیر در مقابل سموم و افزایش جمعیت مقاوم در برابر سموم عملا سموم به غیر از تحریک جامعه آماری آفات و افزایش میزان زاد و ولد کارائی دیگری ندارند به همین دلیل است که بعضی از کشاورزان ادعا می کنند که چند مرحله بعد از استفاده از سموم شیمیائی نه تنها آمار آفات کاهش پدا نمی کند بلکه به شدت رو به افزایش و طغیان است.

استفاده بی رویه از کودهای شیمیائی

استفاده بی رویه از کودهای شیمیائی متاسفانه از چندین جهت باعث افزایش میزان حمله آفات به کشت ها می شود که در زیر به مهمترین آن‌ها خواهیم پرداخت

تولید پروتئین های بد

یکی دیگر از علل طغیان آفات و کاهش کارائی سموم شیمیائی استفاده بی رویه از کودهای شیمیائی است. زماینکه ما بصورت بی رویه و بدون توجه به میزان نیاز کشت نسبت به استفاده از کودهای شیمیائی می کنیم، بالانس مواد و پروتئین های تولیدی در ساختار گیاه به هم می خورد که این پروتئین ها عملا هیچ کاربردی برای گیاه نداشته و گیاه مجبور به دفع این پروتئین هاست. دفت این پروتئین های روی اندام سبز باعث ایجاد فرمون و جذب آفات به گیاهان می شوند.

برهم خوردن بالانس هورمونی گیاه

هرچقدر یک گیاه قوی تر و سالم تر باشد به همان میزان قدرت مقابله بیشتری در مواجه به آفات دارد، زمانیکه ما بیش از حد نیاز گیاه از کودهای شیمیائی استفاده می کنیم این بالانس هورمونی به هم خواهد خورد، برهم خوردن این بالانس هورمونی یعنی کاهش میزان قدرت خود ایمنی و افزایش آسیب پذیری در مقابله با آفات.

برهم خوردن شرایط محیطی گیاه

از عمده ترین موارد در برهم خوردن شرایط محیطی در استفاده بی رویه از کودهای شیمیائی افزایش میزان شوری مخصوصا در خاک اطراف ریشه و کاهش میزان ماده خشک به دلیل افزایش بی رویه آب میان بافتی در ساختار گیاه است که هر دوی این موارد باعث افزایش آسیب پذیری گیاه در مقابله با آفات است.

عدم تامین احتیاجات کودی گیاه در مقابله با آفات

از عمده ترین آسیب هائی که آفات به ساختار گیاه وارد می کنند، فقر مواد غذائی است چرا که به دلیل حمله آفات روند جذب و تامین مواد کودی و به دنبال آن مواد غذایی مورد نیاز گیاه دچار اختلال های جدی شده اند، پس به همین دلیل مهم باید نسبت به تامین مواد کودی مورد نیاز کشتها در حین مبارزه با آفات و استفاده از سموم شیمیائی دقت کنیم، ولی متاسفانه واقعیتی که با آن روبرو هستیم این است که معمولا در کنار سموم شیمیائی نمی توانیم از کودهای شیمیائی و سنتی استفاده کنیم، چرا که باعث ایجاد استرس و رسوب در استفاده همزمان از این دو نوع ماده شیمیائی وجود دارد.

حال سئوال این است که با توجه به مواردی که در بالا اشاره شد راهکار چیست و کشاورزی مدرن برای رفع این مشکلات چه راهکارهائی را توصیه می کند؟

از عمده ترین راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با این مشکلات می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• استفاده از سموم ارگانیک و تغییر رویه مبارزه با آفات
• اصلاح شرایط محیطی در کنار مبارزه با آفات
• افزایش قدرت خود ایمنی در گیاهان
• استفاده از کودهای خاص در کنار استفاده از سموم شیمیائی

استفاده از سموم ارگانیک و تغییر رویه مبارزه با آفات

یکی از عمده ترین مسائل در خصوص مقابله با آفات تغییر رویه و نوع مواد مورد استفاده است. اگر در گذشته هدف استفاده از سموم از بین بردن 100٪ آفات بوده است باید در حال حاضر کنترل جمعیت آفات باید باشد. در این روش جمعیت آفات تا نقطه ایجاد خسرات پایین آورده می شود و هدف از بین بردن 100٪ جمعیت نیست. این کار با استفاده از سموم ارگانیک به تنهائی یا همراه با سموم شیمیائی حاصل خواهد شد.

در این روش در کنار سموم شیمیائی از سموم ارگانیک هم استفاده می شود. استفاده از این سموم ارگانیک ضمن بالا بردن میزان تاثیر سموم شیمیائی مقداری هم روی ایجاد بالانس هورمونی و افزایش خود ایمنی گیاه تاثیر گذاشته و از طرفی هم شرایط محیطی را که در ادامه بصورت کامل توضیح خواهیم داد به نفع گیاهان اصلاح خواهند کرد.

اصلاح شرایط محیطی در کنار مبارزه با آفات

یکی از عمده ترین علل شیوع یک آفت شرایط محیطی است و تا زمانیکه این شرایط به نفع گیاه اصلاح نشوند عملا مبارزه و کنترل آفت امکان پذیر نخواهد بود، متاسفانه در متدهای استفاده صرف از سموم شیمیائی برای مقابله با آفات هیچگونه توجهی به این امر نمی شود ولی در روش های مدرن در مبارزه با آفات یکی از ارکان مبارزه همین اصلاح شرایط محیطی به نفع گیاهان است. در این روش به دلیل استفاده از سموم ارگانیک و با توجه به خاصیت دورکنندگی که اکثر سموم ارگانیک آفات دارند، آفات بصورت موقتی هم که شده امکان نزدیک شدن به گیاهان و تغذیه از آن‌ها را ندارند که این امر روی کاهش آمار نقش بسیار مهمی ایفاء می کند.

در کنار این کارها اصلاح شرایط محیطی مخصوصا از لحاظ میزان شوری، رطوبت، کنترل میزان استفاده از کودهای شیمیائی و عواملی از این دست شرایط را برای گیاه مساعد و برای آفات نامساعد می کند.

افزایش قدرت خود ایمنی در گیاهان

زمانی یک گیاه از دام آفات رهایی پیدا می کند که گیاه به حالت طبیعی یا همان بالانس هورمونی خود بازگشته باشد و این امر محقق نخواهد شد مگر با استفاده همزمان از سموم ارگانیک در کنار سموم شیمیائی و اصلاح شرایط محیطی.

استفاده از کودهای خاص در کنار استفاده از سموم شیمیائی

یکی از عمده ترین کمبودهای در روش های سنتی مبارزه با آفات به نوعی بی توجهی به تغذیه و کوددهی است، که این هم به دلیل عدم امکان استفاده از کود شیمیائی در کنار سموم شیمیائی است. خوشبختانه با توجه به پیشرفتهای فراوان در علم کشاورزی و تولید کودهای ارگانیک با قابلیت استفاده همزمان با سموم شیمیائی این مشکل بصورت کلی رفع شده است، در حال حاضر ما می توانیم در کنار سموم شیمیائی و ارگانیک نسبت به استفاده از کودهای ارگانیک اقدام کنیم تا در عین کنترل آفات و مبارزه با آن‌ها احتیاجات کودی گیاه را تامین و در نهایت وضعیت گیاه را به حالت طبیعی و بهبودی کامل سوق دهیم.