کپک خاکستری گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای [درمان عملی]

عامل بیماری کپک خاکستری، قارچ Botrytis Cinerea می‌باشد. بیماری کپک خاکستری می‌تواند ضررهای (بعضا) جبران‌ناپذیری به بوته گوجه فرنگی وارد نماید. حتی به این بیماری، سرطان گوجه فرنگی نیز اطلاق می‌شود. علت این نام‌گذاری مبارزه بسیار سخت با این بیماری و از بین رفتن بوته در نهایت امر است. در این مقاله روش‌های نوین مطرح در دنیا برای مبارزه با این بیماری که بصورت عملی در گلخانه یزد در دی ماه سال ۱۳۹۶ انجام شده را بصورت کامل توضیح دهیم.

اساس راهکار کنترل کپک خاکستری گوجه فرنگی

اساس راهکار مورد استفاده در این روش به شرح زیر می‌باشد:

1. توقف رشد و توسعه بیماری
2. از بین بردن سمپتوم‌ها
3. ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده
4. تقویت گیاه و افزایش قدرت خود ایمنی
5. از بین بردن شرایط محیطی برای بازگشت دوباره بیماری

در قدم اول ما با استفاده از برنامه کودی زیر نسبت به ممانعت از رشد و توسعه عوامل قارچی این بیماری اقدام خواهیم کرد. کودهای مورد استفاده در این مرحله عبارتنداز:

• الف) سوپرکاپ
• ب) فرمولا
• ج) فولوی ازت

این کودها حاوی مواد موثره زیر می‌باشند:

نام کود	ماده	درصد
سوپرکاپ	مس ارگانیک	۲٪
فرمولا	P2O5 (بنیان فسفیت)	۳۰٪
فولوی ازت	مواد ارگانیک	۳۰٪
	اسید فولویک + اسید هیومیک	۲۰٪
	ازت ارگانیک	۱۰٪
	آمینو اسید آزاد	۵٪

با توجه به مواد موثره بالا بعد از استفاده از این کودها نتایج زیر حاصل خواهد شد:

• تمامی قارچ‌های سطحی به دلیل حضور مس و فسفیت در ساختار این مواد کودی از بین خواهند رفت.
• میزان جذب و نفوذپذیری این مواد به دلیل حضور اسید فولویک + اسید هیومیک و اسید آمینوهای آزاد به حداکثر ممکن خواهد رسید.
• بافت‌های سبز آسیب دیده از این قارچ به دلیل حضور ازت ارگانیک + اسید آمینو آزاد + اسید فولویک به سرعت بازسازی خواهند شد.

یک نکته بسیار مهم:

شاید این سئوال برای شما مطرح شود که در سموم شیمیائی هم مواد موثره مورد استفاده مس می‌باشد، پس چرا نتایج حاصله از استفاده از این سموم به هیچ عنوان مشابه با نتایج بدست آمده از سوپرکاپ نیست؟!

برای جواب دادن به این سئوال بهتر است نگاهی به قابلیت‌های ساختار مس به کار رفته در کود سوپرکاپ که به شرح زیر می‌باشد دقت کنیم. این کود:

1. حاوی یک ترکیب مسی با پایه اکسید مس (CuO) است.
2. سم شیمیائی سیستمیک نیست ولی دقیقا مثل آن‌ها عمل کرده و قابلیت از بین بردن عوامل بیماری‌زا به صورت سیستمیک را دارد.
3. به دلیل نداشتن اثرات سوء استفاده، (که در ترکیبات مسی وجود دارد و به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کرده، به گیاه هدف استرس جدی وارد می‌کند) بهترین کارائی بدون محدودیت استفاده را داراست.
4. به دلیل دارا بودن ذرات بسیار کوچک تر از ساختارهای مسی شیمیائی، به راحتی از دیواره‌ی سلولی عوامل بیماری‌زا عبور کرده و آن‌ها را از بین می‌برند.
5. ساختار فسفیت خود به عنوان یک قارچ‌کش می‌تواند عمل کند، با عنایت به استفاده همزمان از فرمولا با ساختار کودی (NPK 0-30-0) به همراه کود سوپرکاپ، قارچ‌های هدف هم‌زمان از دو جبهه مورد حمله قرار گرفته و ضریب تاثیرپذیری به شکل قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند.

تقویت گیاه در عین مبارزه با عوامل بیماری‌زا

افزایش قدرت خود ایمنی (Pr پروتئین‌ها) در گیاه که باعث کاهش اثرات سوء قارچ‌ها از یک طرف و ممانعت از رشد و توسعه عوامل بیماری‌زا (که در نهایت به مرگ گیاه منجر خواهد شد) از طرف دیگر، یکی از اساسی‌ترین بحث‌های روز دنیا در مقابله با بیماری‌ها در گیاهان است. ایجاد شرایط زیستی برای برگشت گیاه به حالت نرمال و افزایش توان از دست‌رفته گیاه در مقابله با عوامل بیماری‌زا فقط و فقط از طریق استفاده هم‌‌زمان از قارچ‌کش‌های ارگانیک به همراه مواد کودی است. این بدان معنی است تا زمانی که گیاه قدرت خود را در مقابله با عوامل بیماری‌زا بازیابی نکند، این گیاه بهبود نیافته و تا زمانی که گیاه بهبود نیافته باشد اثرات سوء برجا مانده در گیاه از بین نخواهد رفت و اگر این اثرات از بین نروند گیاه همیشه در معرض بیماری بوده و امکان ابتلا به این بیماری همیشه وجود خواهد داشت.

پس می‌توان چنین نتیجه گرفت که استفاده از سموم زمانی می‌تواند برای گیاه موثر باشد که باعث از بین رفتن عوامل بیماری‌زا در عین بهبود گیاه باشد، نه فقط از بین بردن عوامل بیماری‌زا، که رسیدن به این مهم فقط و فقط با استفاده از سموم شیمیائی ممکن نبوده و باید تغذیه مناسب به همراه مقابله با عوامل بیماری‌زا به صورت هم‌زمان استفاده شود که این کار فقط و فقط به کمک مواد کودی دوگانه جدید (P.F ها) + کودهای ارگانیک قابل اختلاط با این مواد ممکن خواهد بود.

برنامه کنترل کپک خاکستری گوجه فرنگی

مرحله اول

در این مرحله در ۱۵ لیتر آب مقادیر زیر را حل خواهیم کرد.

ردیف	نام محصول	مقدار در ۱۵ لیتر آب
۱	سوپرکاپ	۲۰۰ سی‌سی
۲	فرمولا	۲۰۰ سی‌سی
۳	فولوی ازت	۲۰۰ سی‌سی

محلول فوق را فقط و فقط بر روی مناطق آسیب‌دیده از بیماری اسپری خواهیم کرد. در زمان اسپری باید دقت شود که این منطقه بصورت کامل شسته شده و از برخورد این ماده با سایر اقسام بوته جلوگیری شود ولی در صورت برخورد هم مشکل آنچنانی ایجاد نخواهد کرد.

مرحله دوم

به ازای هر ۱۰۰۰ مترمربع سطح زیر کشت مقادیر زیر بصورت هم‌زمان و یکجا از طریق سیستم آبیاری استفاده خواهد شد.

ردیف	نام محصول	مقدار در ۱۰۰۰ مترمربع سطح زیر کشت
۱	سوپرکاپ	۱ لیتر
۲	فرمولا	۱ لیتر
۳	فولوی ازت	۲ لیتر

نتایج حاصل:

1. تمامی عوامل بیماری‌زا در سطح گیاه و اندام داخلی از بین خواهند رفت.
2. هاگ‌های موجود در سطح منطقه آلوده از بین خواهند رفت.
3. انسدادهای بوجود آمده در آوندها برطرف شده و مواد آوندی به بهترین شکل در داخل آوندها جریان خواهند یافت.
4. رنگ مناطق آلوده به قارچ به نسبت قبل روشن‌تر شده و هاگ‌های موجود در سطح از بین می‌روند.

مرحله سوم

چنانچه در قبل هم اشاره شد انجام تغذیه به همراه از بین بردن عوامل بیماری‌زا باعث کنترل آفات در روش‌های نوین کشاورزی می‌شود. نکته قابل تامل در اینجاست که در ابتدا باید عوامل بیماری‌زا و بیماری کنترل شوند سپس نسبت به تغذیه و جبران صدمات ناشی از بیماری کپک خاکستری و کمک به گیاه در جهت بازسازی خود و برگشت به حالت بالانس هورمونی اقدام کرد. موتور محرک این مهم تعذیه بجا و استفاده درست از مواد کودی است که امکان شرکت در چرخه‌های تولید مواد را دارا هستند. تنها و تنها مواد کودی که امکان شرکت مستقیم در چرخه تولید مواد را دارند کودهای پایه ارگانیک هستند نه کودهای شیمیائی.

علت این مهم مربوط به ساختار تشکیل‌دهنده و منابع اولیه تولید این نوع کودهاست (کودهای ارگانیک). کودهای ارگانیک دارای دو شاخصه اصلی و کلی هستند:

1. مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها از منابع گیاهی یا معدنی استحصال شده‌اند.
2. حامل‌های بکار رفته در ساختار آن‌ها همه از مواد ارگانیک هستند.

شاخصه‌های بالا بیانگر این نکات مهم هستند که:

• کودهای ارگانیک محصول استحصال منابع معدنی یا گیاهی هستند نه تولید و عملا انسان در ساخت این کودها (حداقل از دیدگاه منابع اولیه) دخالت نداشته و ساختار اولیه و طبیعی (ارگانیک) خود را حفظ می‌کنند. به دلیل همین اصل مهم است که گیاه می‌تواند به دلیل دست نخورده بودن ساختار مواد اولیه این نوع کودها، این مواد را در چرخه تولید مواد خود شرکت دهد، چرا که ساختار کلی این مواد متشابه ساختار خود گیاه بوده و نیازی به ایجاد تغییرات در ساختار این مواد نمی‌باشد.
• خصوصیات مواد حامل در کودها نقش مهم و بی‌بدیلی در ارزش کودی هر کود بازی می‌کند. مواد حامل تعیین کننده:
  • الف) مدت زمان ماندگاری کود به شکل قابل جذب برای گیاه
  • ب) ارزش غذائی مواد موثر کود
  • ج) اندازه و جرم مولکولی (کودهای ارگانیک معمولا جرم مولکولی زیر ۲۰۰ دالتون دارند) هستند.

با توجه به توضیحات بالا، بعد از کنترل رشد و توسعه عوامل بیماری‌زا و بیماری باید نسبت به تغذیه و جبران ضررهای ناشی از عوامل بیماری‌زا و برگرداندن بالانس هورمونی گیاه با استفاده از کودهای پایه ارگانیک اقدام کرد. برای رسیدن به این مهم یک هفته بعد از استفاده از مرحله دوم باید نسبت به استفاده از برنامه کودی زیر که بصورت محلول پاشی می‌باشد اقدام کرد.

ضمنا نباید فراموش کرد که کنترل عوامل محیطی مخصوصا رطوبت نقش اساسی و تعیین‌کننده در روند بهبود این بیماری، بازی می‌کند. پس برای حصول بهترین نتایج از این محلول‌پاشی رعایت اصول زیر در این محلول پاشی اجباری است:

• محلول پاشی حتما و حتما در روز آفتابی انجام گیرد.
• بهتر است محلول پاشی در ساعات صبحگاهی البته با توجه به شرایط دمائی و عدم ایجاد استرس در گیاه انجام پذیرد.
• برای بالا بردن میزان جذب مواد و جلوگیری از ایجاد رطوبت مازاد بهتر است محلول پاشی قبل از آبیاری ریشه‌ای باشد نه بعد از آن.

برنامه کودی مرحله سوم

زمان اجرا: یک هفته بعد از مرحله دوم
نحوه اجرا: محلول پاشی

ردیف	نام محصول	مقدار در ۱۰۰ لیتر آب
۱	کالسی بور آمین	۲۵۰ سی‌سی
۲	ویتامینو	۱۵۰ سی‌سی
۳	فولوی ازت	۲۰۰ سی‌سی
۴	کومبی	۱۵۰ گرم

مرحله چهارم

استفاده یا عدم استفاده از این مرحله بستگی به شدت بیماری کپک خاکستری گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای دارد. اگر شدت بیماری به حدی باشد که ۷ تا ۱۰ روز بعد از استفاده از برنامه کودی مرحله دوم، علائم بیماری دوباره دیده شود از برنامه کودی زیر بصورت ریشه‌ای استفاده خواهد شد.

برنامه کودی مرحله چهارم

نوع استفاده: ریشه‌ای
زمان استفاده: ۷ الی ۱۰ روز بعد از مرحله دوم
نحوه استفاده: ریشه‌ای به ازای هر ۱۰۰۰ مترمربع سطح زیر کشت

ردیف	نام محصول	مقدار به ازای هر ۱۰۰۰ مترمربع
۱	سوپرکاپ	۱ لیتر
۲	فرمولا	۱ لیتر
۳	کالسی بور آمین	۱ لیتر

نکته خیلی مهم:

بهتر است برای پیشگیری از ابتلای مجدد بوته گوجه‌فرنگی به بیماری کپک خاکستری از هر ۱۰ الی ۱۵ روز یکبار برنامه کودی زیر بصورت محلول‌پاشی از ابتدا تا انتهای دوره کاشت استفاده شود تا نسبت به پیشگیری از ابتدا به این بیماری اقدام شود.

برنامه کودی جهت پیشگیری از کپک خاکستری گوجه فرنگی

زمان استفاده: از ابتدا تا انتهای دوره
نحوه استفاده: محلول پاشی
فاصله تکرار: ۱۰ الی ۱۵ روز یکبار

ردیف	نام محصول	مقدار در ۱۰۰ لیتر آب
۱	سوپرکاپ	۲۰۰ سی‌سی
۲	فرمولا	۲۰۰ سی‌سی

تهیه و تنظیم: دکتر جلال علیون

محصولات پیشنهادی ما و نحوه خرید

بسته راهکار مقابله با کپک خاکستری شامل محصولات زیر می‌باشد. اگر مایل به خرید این بسته هستید با ما تماس بگیرید. همکاران ما آماده‌ی پاسخگویی به سوالات فنی شما در زمینه کپک خاکستری در انواع کشت‌ها می‌باشند. لطفا سوالات و دیدگاه‌های خود را از طریق فرم ارسال دیدگاه زیر مطرح کنید.