آشنایی با نماتد و روش‌های درمان و کنترل

نماتد یا نماتود (گره ریشه‌ای) یکی بیماری خطرناک در کشت‌های گلخانه‌ای، باغی و فضای باز است. اهمیت کنترل نماتد از آن جهت است که در بیشتر بیماری‌ها عامل بیماری‌زا در نهایت کشت موجود را از بین می‌برد ولی در نماتد نه تنها کشت بلکه خاک زراعی هم از بین می‌رود. یعنی به عبارتی نه تنها کشت موجود بلکه سایر انواع کشت‌ها هم که در آینده در این زمین کشت خواهد شد دچار آسیب‌های جدی خواهند شد.

به عبارتی نماتد نه تنها کشت بلکه خاک زراعی را از بین می‌برد، به همین خاطر نماتد یک مشکل بسیار خاص است که باید از بروز آن در خاک‌های زراعی پیشگیری و در صورت ابتلا به این بیماری باید سریعا نسبت به کنترل آن و ترمیم ساختار خاک اقدامات جدی صورت گیرد.

کرم نماتد چیست؟

عامل بیمار‌ی نماتد کرم حلقوی می‌باشد که با نفوذ به ریشه و تغییر در ساختار سلول‌های ریشه، آن قسمت از ریشه را در اختیار گرفته و عملا مثل یک انگل از ریشه گیاهان میزبان تغذیه می‌کنند.

نشانه‌های بیماری نماتد

بیماری نماتد به دلیل گستردگی بسیار زیادی که دارد، تقریبا در تمامی انواع کشت‌های گلخانه‌ای، باغی و فضای باز وجود دارد. عمده‌ترین علائم نماتد بروز کمبود شدید در گیاه هست. این علائم کمبود به صورت لکه‌ای در سطح کشت دیده می‌شود. به عبارتی برخی گیاهان علائم شدید کمبود را نشان می‌دهد ولی گیاهان دیگر هیچ یک از این علائم را نشان نمی‌دهد. البته دقت داشته باشید که این علائم باید با استفاده از آزمایش ریشه و خاک اطراف ریشه دقیقا مشخص شود و صرفا به دلیل بروز علائم کمبود نمی‌توان بصورت دقیق نسبت به وجود یا عدم وجود نماتد اطمینان داشت.

راه‌های انتقال نماتد

بیماری نماتد از راه‌های مختلف می‌تواند منتقل شود:

• آب‌های زیرزمینی
• تایر ادوات کشاورزی مثل تراکتور
• کف پا
• نهال یا نشاء‌های آلوده

و راه‌های مشابه از قسمت‌های آلوده به گیاهان سالم انتقال پیدا کنند. بعد از مشخص شدن آلودگی در یک کشت باید قسمت‌های آلوده کاملا ایزوله شوند.

روش تشخیص نماتد

یکی راهکارهای تشخیص بیماری نماتد در کشت دقت به الگوی بروز علائم کمبود شدید و یا استوپ کردن رشد و توسعه بوته‌ها می‌باشد. در موارد مشکوک به نماتد عملا این علائم کمبود یا استوپ کردن رشد و توسعه بوته‌ها بصورت لکه‌ای رخ می‌دهد. این در شرایطی است که کودهای موردنیاز کشت در آن مقطع بصورت کافی در اختیار گیاه قرار داده می‌شود ولی بعضی از گیاهان با وجود دریافت کودها هیچ حرکتی از خود نشان نداده و حتی روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شوند.

البته به این نکته اساسی باید دقت داشت که آلودگی منطقه خود می‌تواند یکی از علل مشکوک شدن به بیماری نماتد در آن کشت باشد. در بعضی از مناطق کشور و مخصوصا در کشت‌های بومی آن منطقه وجود نماتد دور از انتظار نیست.

خسارات و آسیب‌های نماتد در ریشه

مهمترین شکل آسیب نماتد به ریشه‌ها، کاهش شدید جذب به دلیل تغییر عملکرد قسمت‌هایی از ریشه است. کرم نماتد با تغییراتی که در قسمت‌های مختلف ریشه ایجاد می‌کند دستور جذب موادی را به این قسمت‌ها می‌دهد، که برای تغذیه خود است، به همین دلیل است که نماتد به نوعی یک انگل است. انگل‌ها با استفاده از میزبان مواد غذایی خود را تامین می‌کنند و خود عملا امکان جذب مواد غذایی را ندارند. با توجه به این نکته مهم نماتد بیشترین آسیب را به ریشه گیاهان می‌زند و در صورت عدم مقابله به موقع در نهایت گیاه را از بین خواهد برد. دقت داشته باشید که تا هر زمان نمی‌توانید با بیماری نماتد مقابله کنید چرا که بعد از بعد از افزایش شدید میزان آلودگی ریشه عملا امکان بهبودی وجود ندارد.

نماتد ریشه چه شکلی است؟

همانطور که اشاره شد نماتد نوعی کرم حلقوی است ولی به دلیل شفافیت و ریز بودن عملا با چشم غیرمصلح قابل رویت نیست. معمولا به گال نماتد که بر روی ریشه بعد از حمله نماتد به شکل یک توده حجیم خودنمایی می‌کند نماتد ریشه گفته می‌شود ولی این همانطور که در تصویر می‌بینید یک کلونی چندین میلیونی از کر‌های نماتد می‌باشد که در قسمت متورم شده ریشه‌ی آلوده قرار گرفته‌اند.

دقت داشته باشید زمانی که این علائم را روی ریشه مشاهده می‌کند یعنی کشت شما کاملا به بیماری نماتد آلوده شده است.

اهمیت مبارزه با نماتد (گره ریشه)

بیماری نماتد برخلاف سایر بیماری‌ها و آفات فقط کشت آلوده را از بین نمی‌برد، بلکه در زمین‌های آلوده به نماتد خاک زراعی از بین خواهد رفت، این بدان معناست که مبارزه با بیماری نماتد نه تنها برای نجات کشت موجود است، بلکه برای نجات خاک زراعی و ایجاد شرایط برای کشت مجدد در آن خاک است. اگر بیماری نماتد به موقع و بصورت صحیح کنترل نشود، عملا امکان انجام هیچ نوع کشتی در آن خاک فرآهم نخواهد شد.

پیشگیری از نماتد (نماتود)

یکی از مهمترین کارها در پیشگیری از بروز نماتد، کنترل شرایط محیطی است. نماتد در pH و Ec بالا (خاک‌های شور) بهترین فعالیت را از خود نشان می‌دهد، به همین دلیل است که افزایش شوری در آب و خاک و عدم مدیریت این مشکل می‌تواند عاملی برای شروع بیماری نماتد در آن زمین زراعی باشد.

از دیگر کارهای موثر در پیشگیری از نماتد رعایت اصول بهداشتی در کشت می‌باشد:

• عدم تهیه نشاء یا نهال از مراکز مشکوک به نماتد
• ضدعفونی کردن ادوات غریبه قبل از ورود به زمین زراعی شما
• عدم اجازه تردد به افراد غیر در زمین‌های زراعی، باغات و مخصوصا گلخانه‌ها

کنترل و درمان نماتود (گره ریشه)

در گذشته به دلیل نبود سموم و موادی که دقیقا بتواند نماتد را از بین ببرد، کارشناسان بر این باور بودند که برای زمینهائیکه دچار بیماری نماتد شده اند راهکار قطعی برای درمان وجود ندارد و باید آن قسمت از خاک زراعی بصورت کلی تعویض یا از بین برده شوند.

با پیشرفت سموم کارشناسان متوجه شدند که با استفاده از مواد ضد عفونی خاص و قوی می‌توان آمار نماتد را کاهش داد. از این سموم می‌توان به

• واپام
• متام سدیم
• و راگبی

اشاره کرد.

البته استفاده از این مواد خالی از خطر و ایجاد ضررهای جبران ناپذیر نبود. به دلیل عدم سیستمیک بودن در استفاده از این سموم عملا تمامی میکروارگانیسم‌های موجود در خاک هدف قرار داده شده و از بین می‌رفتند که این کار باعث ایجاد محدودیت‌های شدید در استفاده از این نوع مواد شد و عملا این مواد زمانی امکان استفاده داشت که عملا زمین خالی از کشت بود یا ریشه کشت‌های موجود حداقل فعالیت را داشتند.

ولی خوشبختانه با پیشرفت علم کشاورزی و تولید نهاده‌های به روز و موثر در حال حاضر موادی وجود دارند که مستقیما روی نماتد تاثیر گذاشته و بدون ضرر رساندن به سایر میکروارگانیسم‌های مفید آنرا از بین می‌برند. البته استفاده از روش‌های مکمل و اصلاح و کنترل شرایط محیطی و خود گیاه هم نقش بسیار مهمی در کنترل بیماری نماتد در انواع کشتها بازی می‌کنند.

استفاده از سم (ارگانیک) نماتد ریشه

این روش‌ها بر سه اصل اساسی زیر بنیان نهاده شده اند:

• از بین بردن نماتد در محدوده ریشه و داخل آن
• ترمیم بافتهای آسیب دیده از حمله نماتد
• اصلاح شرایط محیطی برای جلوگیری از حمله دوباره نماتد

برای رسیدن به این سه هدف بالا از ترکیب زیر استفاده کنید. در این روش ما با استفاده از مواد جدیدی که تامین کننده اهداف بالا هستند می‌توانیم با نماتد در هر مقطع از کشت مبارزه کنیم.

همانطور که در بالا هم اشاره شد عملا استفاده سموم سنتی مقابله با نماتد در طول دوره کشت امکان پذیر نیست و فقط زمانی می‌توانید از این سموم استفاده کنید که یا زمین خالی از کشت است (کشتهای گلخانه ای یا فضای باز) و یا ریشه حداقل فعالیت خود را دارد ( زمستان در باغات).

این در شرایطی است که نماتد عمده فعالیت خود را در طول دوره رشد و توسعه گیاه انجام می‌دهد و در طول فصول سرد سال یا زمانیکه زمین خالی از کشت است به اعماق نفوذ کرده و به حالت خفته خواهد رفت. دقت داشته باشید که نماتد در بعضی از شرایط امکان نفوذ به عمق ۹۰ سانتی متری خاک را داراست که در این عمق از دسترس هر نوع سمی دور است.

با توجه به این شرایط بهترین زمان مبارزه با نماتد در اوج فعالیت نماتد است، اوج فعالیت نماتد همان اوج فعالیت ریشه است. با توجه به قابلیت پی اف نماتد در خصوص زمان استفاده، شما به راحتی می‌توانید از این سم ارگانیک در اوج فعالیت ریشه بهمراه سوپرکاپ و فولویکول برای مقابله با نماتد استفاده کنید.

به دلیل متنوع بودن بیماری نماتد در انواع کشتها ما روش‌های متنوع، قابل اجرا و مقرون به صرفه ای برای هر نوع کشت فضای باز، گلخانه ای و باغی فرآهم کرده ایم. برای دسترسی به این امکان کافیست فرم مربوطه که در ادامه صفحه قرار دارد را تکمیل و برای ما ارسال کنید تا مناسبترین روش برای استفاده از نسخه مخصوص نماتد را برای شما ارسال کنیم.

چنانچه قصد خرید مستقیم این پکیج را دارید می‌توانید با کلیک روی این قسمت و تکمیل فرم نسبت به دریافت نسخه رایگان و خرید این محصولات اقدام کنید.

ضمنا شما می‌توانید با کلیک روی هر از محصولات زیر نسبت به خرید از فروشگاه کشاورزیار هم اقدام کنید.