انواع بستر کشت

اگر از هر رهگذری در خیابان بپرسید که چطور می‌توان گیاه را در گلدان کاشت، بدون شک پاسخ می‌دهند که کمی خاک را داخل یک جعبه یا گلدان بریزید، گیاه را در آن بگذارید، مرتب آبیاری کنید، گاهی کمی کود بدهید و در نهایت همه چیز به‌دلخواه شما پیش می‌رود.

کسانی که مشغول پرورش گیاهان هستند می‌دانند که همه چیز به این سادگی‌ها نیست و باید دقت بیشتری به‌خرج داد. وقتی تصمیم به رشد یک گیاه یا پرورش یک محصول دارید،‌ باید مراقب فاکتورهای دیگری نیز باشید که شامل منطقه کشت، نحوه رشد آن‌ها و مهم‌تر از همه بستر کشت است. به‌یاد داشته باشید که نیمی از گیاهان، تمام عمرشان را در همان گلدان باقی می‌مانند و معمولاً تغییر بستر کشت گزینه مناسبی برای آن‌ها نیست. بنابراین باید بستر رشد مناسب را از همان ابتدا برای گیاه انتخاب کنید.

اولین موضوعی که باید در مورد آن تصمیم بگیرید، انتخاب گیاه است. این مورد تمام اموری را که باید توسط شما انجام شود را مشخص می‌کند. براساس نوع گیاه، شرایط ایده‌آلی که برای ریشه‌ها در منطقه رشد ریشه باید باشد، تعیین می‌شود. گیاهان سیستم ریشه‌های خود را با محیطی که در آن قرار می‌گیرند منطبق می‌کنند. ریشه گیاهانی که بومی مناطق خشک هستند، در سیستم‌های مبتنی بر آب مانند سنگریزه‌های رسی یا شن، خوب عمل نمی‌کنند. این گیاهان زمانی که خاک دارای مواد آلی است،‌ میزان رطوبت کم است و فاصله بین آبیاری طولانی است، بهتر رشد می‌کنند.

در مقابل، گیاهی که در مناطق گرمسیری می‌روید، در خاک‌هایی پرورش می‌یابد که سطح آبِ خاک عمیق نیست، به‌خوبی زهکشی صورت می‌گیرد و آب به‌طور منظم در دسترس است. این موضوع بدین معنا نیست که گیاه در شرایط دیگری رشد نمی‌کند، بلکه نکته آن است که در شرایط دیگر سیستم رشد گیاه با مشکلاتی مواجه می‌شود که در مقایسه با شرایط ایده‌آل، انرژی زیادی از گیاه می‌گیرد و ارزشش را ندارد.

اصل KISS

روش‌های رشد متنوعی وجود دارند: کشت در مزرعه، هیدروپونیک بدون گردش آب، هیدروپونیک با گردش آب یا محیطی که در آن گیاه براساس وجود مواد آلی کشت می‌شود (برای مثال، مخلوط زغال‌سنگ نارس و کودهای گیاهی، پوست نارگیل یا خاک‌های معدنی). براساس نوع گیاه و امکاناتی که در اختیار دارید می‌توانید نوع کشت را انتخاب کنید. این دو عامل، بهترین گلدان و مناسب‌ترین بستر کشت را تعیین می‌کنند.

سیستم‌های پیچیده کشت، الزاماً نتیجه بهتری ندارند و فقط عملیات کشت را پیچیده‌تر می‌کنند. گاهی کشاورز مجبور است به‌علت وجود موانع فیزیکی یا اقتصادی، از سیستم‌های پیچیده‌تر استفاده کند، اما همیشه به‌خاطر داشته باشید که برای طراحی سیستم رشد گیاه از اصل KISS استفاده کنید؛ تا حد ممکن همه چیز را ساده نگه‌دارید! معمولاً یک پرورش‌دهنده خوب، کسی است که با شرایط و محدودیت‌های خود کنار بیاید. اگر زمان اهمیت دارد، از روش‌های خودکار استفاده کنید. اگر پرورش‌دهنده باتجربه‌ای هستید و تمایل به کار حرفه‌ای دارید، از روش‌های پیشرفته استفاده کنید. اگر تازه‌کارید، بسترهای ساده‌تر را انتخاب کنید. از آنچه که واقعاً نتیجه می‌دهد استفاده کنید و آن را درست به‌کار ببرید.

انتخاب بستر کشت

ریشه‌های گیاهان قادرند با شرایط مختلف خود را وفق دهند. این شرایط شامل محدوده‌ای از pHها، حاصلخیزی، رطوبت و تهویه می‌شود. گیاهان به رشد خود ادامه می‌دهند و کاملاً سالم به‌نظر می‌رسند، اما عملکرد کلی آن‌ها تحت تأثیر قرارمی‌گیرد. وظیفه گیاهان در زمان حیات یک چیز است؛ تولید مثل. مقادیر نامناسبی از pH، نسبت مواد مغذی را که در اختیار گیاه قرارمی‌گیرند، تغییر می‌دهد. تا زمانی که مقدار این مواد در محدوده قابل‌قبول باشد، گیاه به گل‌دهی می‌رسد. حاصل‌خیزی کم، میزان رشد و حیات گیاه را تحت تأثیر قرارمی‌دهد، اما با این حال گیاه هنوز هم گل می‌دهد. تا وقتی که رطوبت به گیاه می‌رسد، گل‌دهی همچنان ادامه دارد. بقای سیستم ریشه‌ها به تهویه مناسب خاک بستگی دارد و فقط روی عملکرد اثر نمی‌گذارد. اطمینان حاصل کنید که بستر کشتی که انتخاب کرده‌اید نیازهای زهکشی و میزان نگهداشت مناسب آب را برای گیاه تأمین می‌کند.

وقتی نوع کشت را انتخاب می‌کنید، واقعاً باید به این فاکتورها توجه داشته باشید. براساس اندازه گیاه، بستر کشت مورد استفاده و محیط رشد آن، نوع گلدان را انتخاب کنید. به‌خاطر داشته باشید که جرم سیستم ریشه در زیر خاک باید برابر با جرم گیاهی باشد که روی سطح خاک قرار می‌گیرد. درختی که تا ارتفاع ۱٫۵ متری رشد می‌کند، اگر در هر گلدانی که حجمی کمتر از ۲۰ لیتر دارد، قرارگیرد، با مشکلات جدی مواجه می‌شود.

وقتی امکان برداشت گیاه پس از رشد در یک گلدان کوچک‌تر وجود دارد،‌ از یک گلدان کوچک استفاده کنید. گیاه به‌زودی به مرحله گل‌دهی می‌رسد، بنابراین درنظر داشته باشید که باید تعداد گلدانها را زیاد کنید.

به‌یاد داشته باشید، ماسه در داخل گلدان شسته می‌شود، استفاده از مخلوط خاک یا مخلوط‌هایی که خاک ندارند مناسب‌تر است. استفاده از ماسه زمانی مفید است که در زیر شرایط NFT، به‌صورت یک لایه قرارگیرد. در این حالت برروی ماسه مخلوط متراکم‌شده‌ای از خاک یا موادی غیر از خاک قرار می‌گیرند که برای رشد محصولات کوچک مفید است. به بیان دیگر، اندازه گلدان براساس محصول و نوع بستر کشت تعیین می‌شود. همه این عوامل منجر به انتخاب بهترین سیستم می‌شود.

جدول زیر فهرست مختصری از انواع بسترهای کشت که در حال حاضر موجود هستند را نشان می‌دهد. ملاحظات دیگری نیز وجود دارند که در هنگام انتخاب بستر کشت باید به آن‌ها توجه داشت. تراکم رشد گیاهان در بستر کشت چگونه است؟ چه چیزی موجب تکثیر بیشتر گیاه می‌شود؟ چقدر زمان برای مراقبت از گیاه لازم است؟ پس از استفاده و برداشت محصول، بستر کشت چگونه دوباره آماده می‌شود؟ این سؤالات از جمله مواردی هستند که یک پرورش‌دهنده قبل از انتخاب بستر کشت باید به آن‌ها پاسخ دهد. علاوه بر آنچه که مطرح شد، چگونگی کشت و پرورش گیاه تنها برخی از سؤالاتی است که در هنگام انتخاب گلدان به‌ذهن می‌رسند.

بستر	زهکشی	پشتیبانی	تهویه	سیستم‌های مناسب	نکات
خاک معدنی	کم تا زیاد	عالی	کم تا زیاد	گلدان، نشاکاری، بدون گردش آب	انواع مختلف با ترکیبات متفاوت
مخلوط بدون خاک، برپایه زغال‌سنگ نارس	کم تا زیاد	متوسط تا عالی	کم تا زیاد	گلدان، نشاکاری، بدون گردش آب	ترکیبی از دانه‌ها تخلخل را مشخص می‌کند، pH کم
مخلوط بدون خاک، پوست نارگیل	کم تا زیاد	متوسط تا عالی	کم تا زیاد	گلدان، نشاکاری، بدون گردش آب	موارد مهم شامل: سن نارگیل، ساختار شیمیایی، پایداری pH، اندازه مالچ و دانه‌بندی که تخلخل را مشخص می‌کنند.
بسترهای سست، ماسه، پرمیت، ورمیکولیت و غیره	زیاد	کم تا متوسط	متوسط تا زیاد	NFT، گلدان، نشاکاری، بدون گردش آب	پایداری pH، هرچقدر تهویه بیشتر باشد، خاصیت بافری آب کمتر می‌شود.
بسترهای سست، پشم کوهی	متوسط	متوسط (سبک است و به اندازه بستگی دارد)	متوسط	Ebb و کشت غرقابی، گلدان، بدون گردش آب	pH اولیه زیاد، ممکن است pH بعد از بافرشدن دوباره افزایش یابد، بلوک‌های صلب موجب محدودشدن تهویه اضافی می‌شوند.
شن و سنگریزه	زیاد	خیلی کم	زیاد	کشت آبی با گردش آب در گلدان	pH خنثی، شستشو قبل از استفاده، قابل بازیافت، نیاز به مراقبت دائمی، فاقد مواد مغذی و بافرشدن آب
هیدروپونیک (کشت در آب)	ندارد	ندارد	ندارد	کشت آبی با گردش آب در مخزن	pH تغییرات زیادی دارد، نیاز به پمپ‌های تهویه، نظارت دائم بر وجود مواد مغذی، اثرات منفی به‌سرعت اثر می‌گذارند
آیروپونیک (کشت در هوا)	زیاد	ندارد	زیاد	کشت آبی با گردش آب در سیستم‌های ویژه‌ای که آب را محدود می‌کنند	pH تغییرات زیادی دارد، نظارت دائم بر مواد مغذی و شرایط آب، بدون بافر، ساختار شیمیایی با کیفیت هوا تغییر می‌کند، در اطراف ریشه حالت بافر وجود ندارد.

 

در جدول بالا بسترهای کشت موجود به‌ترتیب راحتی در استفاده ارائه شده‌اند. خاکی که مخلوط رس و ماسه است، بیشترین میزان بافر را برای مواد مغذی و آب ایجاد می‌کند. سیستم‌های کشت هوایی نیز کمترین مقدار را دارند. مهیاشدن پشم کوهی در هنگام کشت زمان زیادی را می‌طلبد و مشکلات متعددی در مورد pH ایجاد می‌کند. بسترهای سست میزان مطلوبی از آب را در خود نگه‌می‌دارند، اما هیچ گونه بافری در آن‌ها برای مواد مغذی وجود ندارد.

مواد آلی در سیستم زهکشی آب از خود رد به‌جا می‌گذارند، بنابراین از آب زهکشی‌شده در این سیستم‌ها نباید دوباره استفاده کرد. در هنگام استفاده از بسترهای سست باید میزان مواد مغذی و pH به‌دقت بررسی شوند. به‌علت استفاده از تجهیزات خاصی که در این زمینه نیاز می‌شود، این اندازه‌گیری‌ها پرهزینه هستند. توصیه می‌شود که یک پرورش‌دهنده تازه‌کار از بسترهای آلی استفاده کند تا حاشیه امن بیشتری برای بروز خطاها وجود داشته باشد. زمانی که وی در مورد عوامل رشدِ مطلوب مانند نور، فاصله آبیاری‌ها، کنترل دما و سطح رطوبت، به مهارت کافی رسید، می‌تواند از بسترهای کشت پیشرفته‌تری استفاده کند.

انتخاب‌های یک پرورش‌دهنده گیاه

به‌طور خلاصه، سیستم کشت را ساده نگه‌دارید، در یک بستر آسان کشت کنید و اندازه مناسبی برای گلدان انتخاب کنید تا از محصولی که حاصل دسترنج خودتان است لذت ببرید و بیشترین استفاده را از گیاهان بکنید. برخی از زارعان با خود می‌اندیشند که سیستم بعدی که می‌خواهند استفاده کنند، بهترین نوع آن است. روش را ساده نگه‌دارید؛ از دستیابی به نتایج مطلوب قبل از تغییر سیستم اطمینان حاصل کنید. به‌خاطر داشته باشید که این سیستم نیست که گیاه را تولید می‌کند بلکه این کشاورز و انتخاب‌های اوست که منجر به موفقیت می‌گردد. ترکیب مناسبی از مواد مغذی که با نسبت‌های صحیح در یک کود وجود دارند، در هر بستری از کشت، نتایج مشابهی تولید می‌کند. البته این به شرطی است که همه متغیرها را کنترل کنید. تنها چیزی که محصول را کاهش می‌دهد، اشتباهات پرورش‌دهندگان است.