اجزاء سلول گیاهی و عملکرد آنها

سلول واحدی است حاوی اندامک‌های بسیار که هر کدام وظایف مختلفی را انجام می‌دهند. سلول پایه و اساس همه موجودات زنده را تشکیل می‌دهد. سلول‌های گیاهی به عنوان سلول‌های یوکاریوتی شناخته می‌شوند. این بدان معناست که این سلول‌ها غشاهایی دارند که درونشان ساختارهای پیچیده‌ای وجود دارد. در سلول قسمت‌های مختلفی وجود دارد که عملکردهای متفاوتی را برای زنده نگه داشتن گیاه بر عهده دارند. اجزای اصلی سلول‌های گیاهی شامل موارد زیر هستند.

هسته

هسته اتاق کنترل سلول‌های گیاهی بوده و مهم‌ترین بخش هر سلول گیاهی است. این اندامک ظاهری کروی دارد و کروموزوم‌های آن حاوی DNA گیاه هستند. DNA تمام اطلاعات ارثی ژنتیکی گیاه را در خود نگه می‌دارد. این ماکرومولکول مسئول هماهنگی کلیه عملکردهای متابولیکی از جمله رشد سلول، سنتز پروتئین و تقسیم سلولی است. هسته از این طریق تمام عملکردهای سلول را تنظیم می‌کند. اندامک‌های دیگری نیز در هسته وجود دارند که برخی از آن‌ها RNA ریبوزومی تولید می‌کنند.

شبکه آندوپلاسمی صاف

عملکرد اصلی شبکه آندوپلاسمی صاف، تولید، هضم و انتقال لیپیدها و پروتئین‌ها است. شبکه آندوپلاسمی صاف در واقع یک ساختار غشایی است که در اطراف شبکه آندوپلاسمی خشن قرار دارد. سطح آن فاقد ریبوزوم است به همین دلیل به نام شبکه آندوپلاسمی صاف شناخته می‌شود. این اندامک در درجه اول مسئولیت انتقال مواد در سلول را بر عهده دارد.

شبکه آندوپلاسمی زبر

این سیستم غشایی به هم پیوسته برخلاف شبکه آندوپلاسمی صاف، وسیع و گسترده است. این اندامک مستقیماً در کنار هسته قرار گرفته است و ریبوزوم‌هایی که روی سطحش قرار گرفته‌اند به آن ظاهری زبر و خشن می‌دهند. شبکه آندوپلاسمی زبر در تولید پروتئین‌ها نقش دارد؛ به علاوه همانند شبکه آندوپلاسمی صاف به انتقال مواد در سلول کمک می‌کند. شبکه آندوپلاسمی زبر همچنین آنزیم‌های لیزوزومی تولید می‌کند و آن‌ها را به مقصدشان می‌فرستد.

کلروپلاست

جالب است بدانید که این اندامک‌ها فقط در سلول‌های گیاهی یافت می‌شوند. آن‌ها حاوی کلروفیل (سبزینه) هستند که باعث ایجاد رنگ سبز در شاخ و برگ گیاهان می‌شود و در فرآیند فتوسنتز نقش دارد. عملکرد کلروپلاست به دام انداختن انرژی خورشید برای انجام فتوسنتز است.

غشای سلولی

غشای سلولی وظیفه محافظت از سلول در برابر محیط بیرونی را بر عهده دارد. این غشا شامل مولکول‌های چربی، لیپید و پروتئین است که با هم یک لایه نازک را تشکیل می‌دهند تا دیواره‌ای در اطراف اندامک‌های سلول ایجاد شود. در صورت لزوم مایعات می‌توانند از غشای سلولی عبور کنند، بنابراین غشای سلولی می‌تواند انتقال مواد موردنیاز برای ادامه عملکرد اندامک‌های سلول را تنظیم کند.

دیواره سلولی

دیواره سلولی یک دیواره‌ی محافظ دیگر است. این دیواره محکم و نسبتاً انعطاف‌ناپذیر است. سفت و سخت بودن آن باعث می‌شود در برابر نیروهای خارجی مقاوم باشد و به آن کمک می‌کند که شکل سلول را حفظ کند. این دیواره عمدتاً از فیبر سلولز ساخته شده است و از رشد بیش از حد سلول جلوگیری می‌کند.

سیتوپلاسم

سیتوپلاسم محیط پایه‌ای از تمام اندامک‌های سلول است. حالت نیمه مایع شبیه به ژل دارد که تمام اندامک‌ها را در جای خود نگه می‌دارد. شفاف و بی‌رنگ است و بیشتر از آب و نمک تشکیل شده است. وظیفه سیتوپلاسم نگه داشتن اندامک‌های سلول در مکان‌های مناسب است تا بتوانند فرآیندهای سلولی متعددی از جمله متابولیسم سلول‌ها را انجام دهند.

میتوکندری

میتوکندری نیروگاه سلول است. این اندامک وظایف مهم فراوانی بر عهده دارد از جمله تنظیم متابولیسم سلولی و پتانسیل غشایی و همچنین مرگ برنامه‌ریزی‌ شده‌ی سلول. میتوکندری همچنین مسئول تبدیل قند به آدنوزین تری فسفات است. آدنوزین تری فسفات یک مولکول ذخیره کننده انرژی است که انرژی آزاد شده از آن برای عملکردهای طبیعی سلول به کار می‌رود.

ریبوزوم

ریبوزوم‌ها ذرات‌ گرانول مانند حاوی ریبونوکلئیک اسید هستند که پروتئین‌ها را از اسیدهای آمینه می‌سازند. این ذرات جایگاه بیوسنتز پروتئین هستند یعنی پروتئین ها در آن‌ها سنتز می‌شوند.

واکوئل

واکوئل به حفظ شکل سلول کمک کرده و محیط داخلی سلول را تنظیم می‌کند. این اندامک در واقع یک کیسه پر از آب است که مواد زائد و مواد مغذی را در خود ذخیره می‌کند و از این طریق هر چیزی را که برای سلول مضر محسوب می‌شود جداسازی می‌کند و از بین می‌برد. واکوئل هرگونه مواد ناخواسته را به خارج از سلول فرستاده و از سلول در برابر آن‌ها محافظت می‌کند.