ریشه و تارهای کشنده در گیاهان

ریشه‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های گیاه برای جذب مواد مغذی و آب هستند. برای برخی کشاورزان ریشه‌ها تا‌حدی مهم هستند که آن‌ها همیشه پیش از آبیاری، وضعیت ریشه را بررسی می‌کنند.

اساس ریشه

گیاهان به ریشه‌ها نیاز دارند تا صاف بمانند و در اثر باد خم نشوند. آب و مواد مغذی نیز از طریق سیستم ریشه وارد گیاه می‌شوند.

تا زمانی‌که رشد کل گیاه شامل شاخ‌و‌برگ ادامه دارد، افزایش حجم سیستم ریشه ادامه می‌یابد. وقتی توازن معینی حاصل شد، گیاه به‌آسانی حجم خود را حفظ خواهد‌کرد و رشد ریشه متوقف می‌شود.

حتی در این وضعیت از توازن هم ریشه‌ها به رشد ادامه می‌دهند اما تا‌حدی هم برگ از‌ دست خواهند‌ داد.

اجزاء ریشه

همان‌طور‌که گفته‌شد، تا‌زمانی‌که رشد بقیه بخش‌های گیاه ادامه می‌یابد، فقط حجم سیستم ریشه افزایش پیدا خواهد کرد. با‌این‌حال، تعرق از برگ‌ها نیز می‌تواند موجب تشکیل ریشه‌های بیشتر برای پمپ کردن آب مورد‌نیاز شود. در پایان، توازن بین ریشه‌ها و گیاه برقرار شد.

قاعده‌ی تخمینی عمومی این است که سیستم ریشه باید ۳۰٪ از حجم کل گیاه را تشکیل دهد. با‌ این که این قاعده نسبتا پیوسته برای گیاهان در فضای باز اعمال می‌شود، در محیط کشت آزمایشگاهی همیشه صحیح نیست.

شما می‌توانید گیاهان بزرگ را در گلدان‌های کوچک پرورش دهید تا‌زمانی‌که آب و مواد مغذی آن‌ها را تامین می‌کنید و اجازه نمی‌دهید گلدان بسیار خشک یا بسیار مرطوب شود. ما برای کاهش امکان این اتفاق، حجم محیط کشت بزرگ را به شما پیشنهاد می‌دهیم.

شما در محیط‌های هیدروپونیک خواهید‌ دید که برای پرورش گیاه بزرگ‌تر ریشه‌های کمتری نیازند. دلیلش این است که هر تار‌کشنده می‌تواند آب و مواد مغذی بیشتری جذب کند. این امر یکی از دلایلی است که محیط کشت هیدروپونیک پتانسیل تولید فرآروده‌های بلندتری را دارد.

تارهای کشنده

تارهای کشنده در جایی هستند که بیشترین مواد مغذی و آب در آنجا جذب می‌شوند. تارهای کشنده با چشم دیده نمی‌شوند. نوک ریشه طی مبنایی روازنه سلول‌های جدید و به‌همین‌ترتیب تارهای کشنده‌ تولید می‌کند. وقتی گیاه کمبود آب و یا مواد مغذی دارد، مواد پرورده‌ی (انرژی فتوسنتز) بیشتری را برای تولید سلول‌های بیشتر در نوک ریشه اختصاص خواهد داد. این امر تارهای کشنده‌ی بیشتری تولید می‌کند تا جایی که ریشه به نیازهای گیاه پی ببرد (آب یا مواد مغذی بیشتر). سپس، قدیمی‌ترین تارهای کشنده از بین خواهند رفت.

نوک ریشه و سطح مقطع آن

در عمل، وقتی محیط خشک‌تر می‌شود، ریشه شروع به جستجوی آب می‌کند و سلول‌های بیشتر و به‌این‌ترتیب تارهای کشنده‌ی بیشتری تولید خواهد کرد. ظرفیت جذب افزایش پیدا خواهد کرد، چون تارهای کشنده‌ی بیشتری تولید شدند. اما جوان‌ترین تارهای کشنده حتی در «مرطوب‌ترین» خاک نفوذ خواهند کرد. گیاه همچنان می‌تواند آب مصرف کند و گاهی حتی بیشتر! به همین دلیل است که توصیه می‌شود ابیاری زمانی انجام شود که خاک زیر خشک است: وقتی آب می‌دهید، برخی از تارهای کشنده اضافه می‌آیند. برای محدود کردن هدررفت انرژی (انرژی ناهمگون‌سازی)، قدیمی‌ترین تارهای کشنده از بین خواهند رفت.

اگر بیش از حد به گیاه آب دهید، تمام تارهای کشنده از بین خواهند رفت. در واقع، ریشه‌ها خفه می‌شوند و حداقل سه روز زمان می‌برد پیش از این که نوک ریشه سلول‌های جدید کافی با تارهای کشنده تولید کند. از بین رفتن تارهای کشنده هم پس از تعویض گلدان گیاهان یا پس از تکان شدید آن‌ها اتفاق می‌افتد. بنابراین وقتی مسئله این است، ۳ روز نخست به فکر کنترل آبیاری باشید. و به آب‌دهی خوب دقت کنید: بیش از حد آب‌دهی نکنید اما از سوی دیگر، نگذارید گیاه خیلی خشک شود.

ریشه

برخلاف تارهای کشنده، خود ریشه‌ها قابل دیدن هستند. سلول‌های ریشه، این بار بدون تارهای کشنده، دراز خواهند شد تا نیروی رانش جوان‌ترین بخش ریشه شوند. بیرونی‌ترین سلول‌های ریشه چوب‌پنبه‌ای می‌شوند (از سطحی سخت، مانند پوست یک درخت)، که پس از آن فقط به کانال ارتباطی برای جا‌به‌جایی آب و مواد مغذی جذب‌شده به سمت ساقه و باقی گیاه تبدیل می‌شود.

گیاهان در مرحله‌ی رویشی، در بالا و زیر زمین، وزن اضافه خواهند کرد. حتی در نخستین وهله‌ی مرحله‌ی زایشی، مساحت سطح برگ افزایش خواهد یافت و آب‌و‌هوای فعال موجب خواهد شد حجم ریشه‌ها هم افزایش یابند. سرانجام، توازن حاصل خواهد شد. این توازن بیشینه معمولا وقتی حاصل می‌شود که حدود ۵۰ تا ۷۰٪ از دوره‌ی گل‌دهی سپری شده است (برای نمونه، هفته‌ی ششم از یک چرخه‌ی ده هفته‌ای رشد).

هنگام کاشت در محیط‌های مخلوط، گیاه می‌تواند ۵ تا ۶ لیتر آب بر مترمکعب در هر روز جذب کند. اما در محیط‌های هیدروپونیک آب بیشتری با نوک ریشه‌های کمتر قابل جذب است (اما نه با تارهای کشنده‌ی کمتر!).

نوک ریشه‌ها

در انتهای هر ریشه نوک ریشه قرار دارد. نوک ریشه از کلاهک ریشه و نقطه‌ی رشد تشکیل‌ می‌شود. کلاهک ریشه بسیار سخت است و از نقطه‌ی رشد محافظت می‌کند. در‌واقع، تا حدی سخت است که اگر انرژی کافی داشته باشد، می‌تواند آسفالت را بشکند و رشد کند.

در نقطه‌ی رشد پشت کلاهک، سلول‌های جدید تولید شدند. مهم‌ترین هورمون‌های گیاه هم در اینجا تولید می‌شوند. در اینجا به این موارد نخواهیم پرداخت. این سلول‌های جدید هستند که موجب می‌شوند ریشه‌ها در محیط رشد کنند. ریشه‌ها این کار را نه فقط به‌خاطر تولید سلول‌های جدید بلکه به‌خاطر دراز شدن سلول‌های موجود قادر به انجام هستند. نخستین سلول‌ها برآمدگی‌هایی به نام تارهای کشنده دارند.