پرورش و نگهداری باباآدم آلوکازیا

آلوکازیا یا همان باباآدم به نام متداول «گوش فیل» نیز شناخته می‌شود. دلیل نامگذاری این گیاهان خانگی مشهور برگ‌های بزرگ قلبی یا پیکان‌شکلی هستند که از ریزوم‌های گره‌دار رشد می‌کنند. ارزش بسیاری از گونه‌های این سرده به رگبرگ‌ها و چندرنگی بارز آن‌ها برمی‌گردد.

دلیل رشد طبیعی و بزرگ‌شدن برگ‌های این گونه‌های استوایی سریع‌الرشد و چشم‌نواز این است که بتوانند زیر چتر جنگل‌های استوایی نیز نور خورشید را جذب کنند. پرورش آلوکازیا در هوای آزاد و بیرون ساختمان مستلزم فراهم‌آوردن شرایطی مشابه با زیستگاه طبیعی این گیاهان – یعنی گرم و مرطوب – است؛ به‌همین‌دلیل پرورش آن‌ها در خانه، که فراهم‌آوردن دما و نور فیلترشده‌ی لازم برای رشد آن‌ها ممکن است، بهتر است. بعضی از افراد که پرشور و ذوق‌تر هستند گیاه آلوکازیای خود را در ماه‌های گرم سال به فضای خارج خانه منتقل می‌کنند و با کاهش دما به داخل برمی‌گردانند.

اگر حیوان خانگی یا بچه دارید بهتر است کلاً از نگهداری این گیاهان صرف‌نظر کنید چراکه برگ‌های آن‌ها برای انسان و حیوان سمی هستند.

نام متداول: آلوکازیا، گوش فیل یا گیاه نقاب آمریکایی.

نام علمی: Alocasia spp.

خانواده: گل‌شیپوریان (Araceae یا Aroid)

نوع گیاه: علفی چندساله

اندازه‌ی بالغ: قد ۳۰۰ – ۶۰ سانتی‌متر، پهنا ۳۰۰ – ۶۰ سانتی‌متر (بسته به گونه و زیرگونه)

قرارگرفتن در معرض نور خورشید: نور روشن غیرمستقیم در داخل خانه؛ سایه‌ی جزئی در خارج خانه.

نوع خاک: خشک و نچسبیده، خاک گلدان با زهکشی خوب، خاک گلدان ترد

pH خاک: کمی اسیدی (۵٫۵ تا ۶٫۵)

زمان گلدهی: بهار و تابستان

رنگ گل: رنگ زرد کَره‌ای کم‌رنگ (گل‌های نادر؛ پرجلوه نیستند)

مناطق مقاومت گیاه: 12-10 (USDA)

نواحی بومی: مناطق استوایی آسیا

سمیت: سمی برای سگ‌ها، گربه‌ها و انسان‌ها

نگهداری از آلوکازیا

نگهداری از آلوکازیا در شرایط مناسب بسیار آسان است؛ این گیاه در ماه‌های گرم تابستان به‌سرعت رشد می‌کند و هر هفته برگ جدیدی می‌دهد. آلوکازیا در ماه‌های زمستان به خواب فرو می‌رود البته مطمئن شوید که گیاه، در این مدت، در مکانی گرم در داخل خانه قرار دارد چراکه این گیاه عاشق رطوبت و نور روشن غیرمستقیم است.

این گیاه تحت مراقبت مناسب می‌تواند، بسته به گونه، بین ۲٫۵ تا ۳ متر قد بکشد. معمولاً قد گیاهان بالغی که در گلدان‌های داخل خانه پرورش داده شده‌اند از گیاهانی که در شرایط بهینه‌ی خارج خانه و باغ پرورش یافته‌اند کمتر است.

نور

معمولاً آلوکازیا در نور روشن غیرمستقیم، که به سوختن برگ‌ها نمی‌انجامد، رشد می‌کند البته مقدار و نوع نور موردنیاز به گونه یا رقم کشاورزی بستگی دارد. بعضی از گونه‌های بزرگ از پس نور مستقیم و کامل خورشید نیز برمی‌آیند و رنگ برگ آن‌ها مشخص‌تر می‌شود.

به‌طورکلی، قرارگرفتن گلدان درون پنجره یا در نزدیکی آن در معرض نورفیلترشده‌ی شرقی یا غربی برای بسیاری از گونه‌ها مناسب است. بعضی آلوکازیاها می‌توانند نقاط کم‌نورتر خانه را نیز تحمل کنند اما رشد برگ در چنین شرایطی آهسته‌تر است و چندان قابل‌توجه نیست.

خاک

آلوکازیا را در خاک گلدان خشک و با زهکشی مناسب بکارید. این گیاهان خاک کمی اسیدی را ترجیح می‌دهند که بدین‌منظور می‌توانید از خاک‌هایی که فرمولاسیون ویژه‌ی گل‌شیپوریان دارند یا خاک گلدان چندمنظوره‌ برپایه‌ی پیت استفاده کنید. خاک مرطوب برای باباآدم مناسب نیست پس، به‌منظور بهبود زهکشی، خاک گلدان را با پوست درخت ارکیده یا پرلیت مخلوط کنید.

آبیاری

آلوکازیا گیاهی آب‌دوست است اما مرزی باریک و حساس در رابطه با آبیاری این گیاهان وجود دارد: خاک باید به‌طور یکنواخت مرطوب، و نه خیس و نم‌کشیده، باشد. این گیاهان درطول ماه‌های سرد زمستان که خواب هستند به آب کمتری نیاز دارند.

پیش از آبیاری مجدد باید از خشک‌شدن چند سانتی‌متر بالای خاک مطمئن شوید. این کار به حفظ رطوبت یکنواخت خاک نیز کمک می‌کند. خاک خیس گیاه را مستعد عفونت‌های قارچی و پوسیدگی ریشه می‌سازد.

دما و رطوبت

گیاه آلوکازیا دربرابر دماهای زیر ۱۶ درجه‌ی سانتیگراد تاب نمی‌آورد. بعضی گونه‌ها در هوای سردتر دچار پس‌مرگ می‌شوند و مجدد از محل ریزوم‌ها رشد می‌کنند. آن‌ها به محیط بسیارمرطوب نیاز دارند. اگر می‌خواهید رطوبت اطراف گیاه را زیاد کنید گلدان را در سینی پر از سنگریزه قرار دهید و تا کمی پایین‌تر از سطح سنگریزه‌ها آب بریزید. گیاه را از محیط‌های سرد نظیر نزدیکی پنجره، درب و کولر دور کنید.

کود

استفاده از کود گیاهی مایع با فرمولاسیون 20-20-20 در فصل رشد توصیه می‌شود. این مخلوط چندمنظوره حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم (%20 از هرکدام) است و به رشد برگ‌های سالم و قوی‌شدن ریشه‌ی گیاه کمک می‌کند.

کود مایع را تا حد نصف‌شدن قدرت آن رقیق کنید تا برگ‌ها دچار سوختگی نشوند یا از کودهای رهایش تدریجی، که مواد مغذی را به‌آهستگی آزاد می‌کنند، استفاده کنید.

این گیاهان، و به‌ویژه نمونه‌های بزرگ‌تر، کمی پرخور هستند. بنابراین، یک یا دو بار کوددهی در ماه راهبردی معقول می‌نماید. کوددهی به گیاه را در مرحله‌ی خواب متوقف کنید.

انواع آلوکازیا

حدود ۱۰۰ نوع آلوکازیا وجود دارند و تعداد بسیارزیادی از آن‌ها، به‌طرزی شگفت‌انگیز، به‌عنوان گیاهان خانگی مورداستفاده قرار می‌گیرند.

هرس

آلوکازیای خود را فقط به‌منظور جداکردن شاخ‌وبرگ‌های آسیب‌دیده، درحال مرگ یا مرده هرس کنید. این کار باعث می‌شود مواد مغذی به‌سمت شاخ‌وبرگ‌های سالم هدایت شوند و بدین‌ترتیب، به شکوفایی گیاه کمک می‌شود. هرس‌کردن آلوکازیا در بهار و تابستان، که گیاه رشد فعال دارد، بهتر است.

از تیغ‌ها یا قیچی‌های باغبانی تیز و استریل برای بریدن شاخ‌وبرگ معیوب در پایه‌ی گیاه استفاده کنید. ازآنجاکه گیاه سمی است حتماً دستکش بپوشید.

نوع گلدان مناسب برای آلوکازیا

انتخاب گلدانی که سوراخ‌های زهکشی بزرگ دارد مولفه‌ی کلیدی برای بازکاشت این گیاه است. آلوکازیا به قلمه‌زنی در آب پاسخ خوب و مناسبی نمی‌دهد.

اگرچه ریشه‌ی این گیاهان کمی درهم‌پیچیده است اما خیلی سریع رشد می‌کنند. انواع کوچک‌تر هر یک سال تا ۱۸ ماه به بازکاشت نیاز دارند. قطر گلدانی که برای بازکاشت انتخاب می‌کنید باید ۲٫۵ تا ۵ سانتی‌متر از گلدان فعلی بیشتر باشد؛ فرآیند بازکاشت را درطول فصل‌های رشد، یعنی بهار و تابستان، انجام دهید. اگر از گلدان خیلی‌بزرگ استفاده کنید ممکن است گیاه برای جذب آب به مشکل بربخورد. آلوکازیاها رطوبت مداوم را دوست دارند اما خاک پرآب را خیر!

گیاهان بزرگ‌تر به احتمال زیاد هر ۱۸ ماه تا دو سال به بازکشت نیاز دارند. قطر گلدان مناسب برای بازکاشت این گیاهان باید فقط ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر از گلدان فعلی بیشتر باشد.

استفاده از گلدان متخلخل یا غیرمتخلخل برای آلوکازیا مزایا و معایبی دارد. گلدان‌های رسی جریان هوای مناسب را برای ریشه و خاک فراهم می‌آورند اما پلاستیک‌های غیرمتخلخل یا سرامیک‌های لعاب‌دار به حفظ رطوبت یکنواخت و مناسب این گیاهان کمک می‌کنند. مواد سنگین‌تر، مثل رس، وزن گیاهان بلند را بهتر تحمل می‌کنند درنتیجه، احتمال اینکه گیاه در اثر بازیگوشی حیوان خانگی یا کودکان نوپا واژگون شود کمتر است.

تکثیر آلوکازیا

بیشتر آلوکازیاها را می‌توان با تقسیم انبوهه یا ریزوم‌ها تکثیر کرد؛ روشی بسیارآسان برای تولید گیاهان بسیارزیاد. این گیاه را در بهار تکثیر کنید.

1. با استفاده از بیلچه گیاه را به‌آرامی از گلدان خارج کنید و توده ریشه‌هایی که به مرور زمان بزرگ‌تر شده‌اند را انتخاب کنید؛ بدین‌ترتیب، تعداد زیادی ریزوم برای تقسیم خواهید داشت.
2. با استفاده از قیچی باغبانی تمیز بخش‌هایی از ریزوم‌های زیرزمینی را ببرید و آن‌ها را جداگانه در مخلوط خاک گلدان مرطوب بگذارید.
3. گلدان را تا رشد گیاهان جدید، که معمولاً چند هفته طول می‌کشد، گرم و مرطوب نگه دارید. زمانی‌که ریشه‌ها مقاومت کافی را دربرابر کشش نشان دهند گیاه شما آماده‌ است.

چگونه آلوکازیا را از دانه به عمل بیاوریم؟

تکثیر این گیاه با تقسیم ریشه آسان است و در اغلب موارد تکثیر با بذر انجام نمی‌شود. اما اگر گیاه بالغی دارید که گل می‌دهد و برچه تولید می‌کند می‌توانید دانه‌ها را از برچه‌های خشک جدا کنید و در خاک گلدان برپایه‌ی پیت و غنی بکارید. دانه‌ها را روی سطح بریزید و سپس لایه‌ی نازکی از مخلوط خاک باغچه را روی آن بپاشید. خاک مخلوط را تا زمان جوانه‌زنی مرطوب، و نه خیس، نگه دارید.

اما صبور باشید! ممکن است به‌عمل‌آوردن گیاهی کامل با برگ‌های بزرگ مشخص از جوانه‌ها سال‌ها طول بکشد.

آفات و بیماری‌های متداول این گیاه

معمولاً گیاهان آلوکازیا قربانی بیماری نمی‌شوند. اما بیشتر گونه‌های آن‌ها مستعد تارتنچه‌ها هستند. برگ‌های بزرگ آن‌ها نیز با خطر تکه‌پاره‌شدن دراثر طوفان‌های قوی مواجهند پس آن‌ها را، به‌ویژه هنگام طوفان‌ها، در محلی حفاظت‌شده نگه دارید.

چگونه به شکوفه‌دهی آلوکازیا کمک کنیم؟

گیاهان آلوکازیا بیشتر به‌خاطر شاخ‌وبرگشان، و نه گل‌، پرورش داده می‌شوند؛ درهرحال، این گیاه می‌تواند در فصل بهار شکوفه بزند. این اتفاق در گیاهان بالغ مسن‌تر از گیاهان جوان متداول‌تر است. گل‌های این گیاه چشم‌نواز نیستند اما اگر قصد دارید از گل‌ها برای رسیدن به دانه‌ها استفاده کنید اطمینان حاصل کنید که گیاه درطول بهار و تابستان در فضای باز و خارج منزل قرار دارد. اگر گیاه همه‌ی طول سال را در فضای داخل خانه بماند احتمالاً گل نمی‌دهد.

مشکلات معمول آلوکازیا

آلوکازیاها، درصورت دریافت نور و آب کافی، بسیار سهل‌الرشد هستند. آیا گیاه شما مشکل دارد؟ امیدواریم که موارد ذیل در حل این مشکل به درد شما بخورند.

برگ‌های زرد

زردشدن برگ آلوکازیا چند دلیل دارد. احتمال زیاد این موضوع به آبیاری مربوط است – آب‌دادن خیلی زیاد یا خیلی‌کم به تغییر رنگ برگ‌ها به زرد می‌انجامد. آلوکازیا آب زیادی مصرف می‌کند: چند اینچ آب در هفته. آبدهی بیشتر یا کمتر از این مقدار می‌تواند به زردشدن برگ‌ها بیانجامد.

این گیاهان به مقدار مناسبی از نور فیلترشده نیز نیاز دارند و کمتربودن مقدار نور دریافتی از مقدار موردنیاز می‌تواند به زردشدن برگ‌ها بیانجامد. درصورتی‌که گلدان گیاه خیلی کوچک باشد نیز احتمال زردشدن برگ‌ها وجود دارد. آخرین باری که گیاه را بازکاشت کردید کِی بود؟ آیا گیاه درهم‌پیچیدگی ریشه دارد؟ شاید راه‌حل مناسب شما بازکاشت است.

برگ‌های چروکیده یا ریزش برگ‌ها

اگر آلوکازیای شما از ریزش برگ زجر می‌برد احتمالاً مشکل به آبیاری، نوردهی یا کوددهی شما مربوط است. این گیاهان به رطوبت یکنواخت نیاز دارند پس اگر خاک خیلی‌خشک یا خیس است باید شیوه‌ی آبیاری خود را تغییر دهید. اگر گیاه در گوشه‌ی تاریکی از خانه قرار دارد آن را به نقطه‌ای با نور روشن‌تر غیرمستقیم منتقل کنید. اگر برنامه‌ی کوددهی شما به‌قاعده و منظم نیست حتماً تغذیه و کوددهی منظم‌تر گیاه را در نظر بگیرید.

سوالات متداول

• آلوکازیا چقدر عمر می‌کند؟ طول عمر آلوکازیا بسته به نوع گونه متفاوت است – انواع بسیارگوناگون این گیاه را در نظر داشته‌باشید. درهرحال، تقسیم و بازکاشت مرتب گیاه شما را تا دهه‌ها زنده و سرحال نگه می‌دارند.
• چرا برگ‌های گیاه من قهوه‌ای می‌شوند؟ آلوکازیا گرمادوست است اما چندان علاقه‌ای، و حتی نیازی، به نور مستقیم خورشید ندارد. نور مستقیم خورشید می‌تواند به قهوه‌ای‌شدن و مرگ برگ‌ها بیانجامد. گیاه را در محلی از خانه قرار دهید که بدون بهره‌بردن از نور مستقیم خورشید همچنان روشن است.
• دلیل مرگ مداوم برگ‌ها چیست؟ احتمال اینکه اصلاً هیچ مشکلی وجود نداشته‌باشد زیاد است. آلوکازیا گیاهی سریع‌الرشد است و حین تولید برگ‌های جدید به‌طور کاملاً طبیعی تعدادی از برگ‌های قدیمی را از دست می‌دهد. شما می‌توانید برگ‌هایی را که شروع به خم‌شدن و فروافتادن کرده‌اند به‌سادگی از گیاه جدا کنید.
• چرا باید از این گیاه در دکوراسیون منزل خودم استفاده کنم؟ آلوکازیا به‌قدری هندسی و چشم‌نواز است که گویا بهترین انتخاب برای سبک‌های دکوراسیون مدرن یا اتاق‌هایی است که با تِم استوایی تزئین می‌شوند.
• تعداد برگ‌های آلوکازیا چند است؟ تعداد برگ‌های آلوکازیای شما به سن، گونه و اندازه‌ی گیاه بستگی دارد. معمولاً گیاهان جوان فقط چند برگ دارند. برگ‌های کوچک‌تر قدیمی حین رشد برگ بزرگ‌تر جدید می‌میرند. ممکن است گیاه شما بیشتر از پنج برگ بزرگ نداشته‌باشد اما همین تعداد هم در نمونه‌ای بالغ و سالم چشم‌نواز است. در اغلب موارد تعداد برگ‌های گیاهانی که داخل منازل رشد می‌کنند از گیاهانی که در فضای باز پرورش می‌یابند کمتر است.