بوتاریس بلایت محصولات گلخانه‌ای

بوتاریس بلایت یکی از متداول‌ترین بیماری‌های قارچی کشت‌های گلخانه‌ای است. این بیماری اغلب با نام کپک خاکستری شناخته می‌شود، چون مقدار زیادی هاگ خاکستری و پرزدار روی سطح بافت‌های آلوده ایجاد می‌کند. عامل بیماری بوتاریس بلایت در اغلب موارد بوتاریس سینریا (Botrytis cinerea) است، اما گونه‌های دیگری نیز ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند. گونه‌های متنوعی از گیاهان شامل گیاهان زینتی، سبزیجات و گیاهان دارویی درمعرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

علائم و نشانه‌های بوتاریس بلایت

بوتاریس، بسته به نوع میزبان و شرایط محیطی، باعث سوختن برگ و گل، خرابی میوه، شانکر، بوته‌میری و خرابی ریشه می‌شود. گیاهان ممکن است در هر مرحله‌ای به بیماری مبتلا شوند، اما گیاهان تازه‌روییده و ضعیف، بافت‌هایی که زخم تازه دارند و بافت‌های قدیمی و پیر بیشتر درمعرض بیماری هستند. توده‌های خاکستری و پرزدار هاگ را می‌توان با چشم غیرمسلح یا ذره‌بین دستی مشاهده کرد. توده‌های هاگ را می‌توان روی جراحات و همچنین روی باقی‌مانده گیاهان که روی صندلی افتاده‌اند، روی کف گلخانه و روی توده ضایعات مشاهده کرد.

چرخه بیماری بوتاریس بلایت

بوتاریس نیز مانند هر قارچی برای رویش هاگ‌ها، سرایت به گیاهان و گسترش بیماری به بازه دمایی مشخص و رطوبت نسبی نیاز دارد. وجود لایه رطوبتی به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت، رطوبت نسبی ۸۵٪ و بالاتر و دمای بین ۱۳ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد برای رویش هاگ‌ها و ابتلای میزبان به بیماری ضروری است. گسترش بیماری روی بافت‌های گیاه در محدوده دمایی گسترده‌ای صورت می‌گردد، اما دمای ایده‌آل برای گسترش آن ۱۵ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد است. بوتاریس بلایت در پاییز و بهار شیوع بیشتری دارد. هاگ‌ها با جریان هوا و پاشیده شدن آب به‌راحتی پخش می‌شوند. قارچ‌ها توان تولید کلامیدوسپور (Chlamydospore) و میکرواسکلروتیا (Microsclerotia) را دارند که هر دوی آن‌ها تا مدت‌ها در خاک باقی می‌مانند. صاحبان گلخانه‌ها با توجه به شایع بودن بوتاریس در گلخانه‌ و سادگی انتشار آن باید شرایط مناسب برای گسترش بیماری را از بین ببرند.

مدیریت کشت

برای مدیریت موفق بوتاریس بلایت به برنامه‌ای جامع شامل اقدامات بهداشتی مطلوب، پایش، کنترل محیطی و قارچ‌کش نیاز داریم. علف‌های هرز را کنترل کنید و باقی‌مانده‌های گیاهان را در چرخه‌های محصول و هنگام تولید جمع‌آوری کنید. باقی‌مانده‌های گیاهان را به‌طور کامل از گلخانه خارج کنید. آن‌ها را در سطل آشغال نریزید. گیاهان را با فاصله مناسب بکارید تا هوا به‌خوبی میان آن‌ها جریان یابد. این کار هم باعث می‌شود که برگ‌ها زودتر خشک شوند و هم اینکه رطوبت نسبی سایه‌انداز گیاه را کم می‌کند. از کوددهی بیش‌ازحد که باعث رشد بیش‌ازحد بافت‌های نو و شاداب می‌شود خودداری کنید. حشرات مضر را کنترل کنید. این حشرات با حرکت خود هاگ‌ها را میان گیاهان پخش می‌کنند و با آسیب زدن به گیاهان زمینه را برای ابتلای آن‌ها به بیماری‌های قارچی فراهم می‌کنند. تنظیم کردن شرایط محیطی (دما، رطوبت نسبی، مدت زمان باقی‌ماندن رطوبت روی برگ‌ها) اهمیت بسیاری دارد.

رطوبت را کاهش دهید. هزینه کاهش رطوبت از طریق گرمادهی و تهویه در مقایسه با ضرر مالی ناشی از بوتاریس بلایت و سایر بیماری‌های گیاهی ناچیز است. هوای گرم در مقایسه با هوای سرد رطوبت خیلی بیشتری را در خود نگه می‌دارد. هنگام شب هوای گرم خنک می‌شود و رطوبت نسبی (RH) افزایش می‌یابد تاجایی‌که بخار آب به‌شکل لایه‌ای از رطوبت (تشکیل شبنم) روی سطوح می‌نشیند. این لایه رطوبتی برای رشد و شیوع بوتاریس و سایر پاتوژن‌های قارچی بسیار ضروری است. برای حذف رطوبت اضافی و جلوگیری از ایجاد شبنم منبع گرمایی را روشن و دریچه‌های هوا را باز کنید. هوای گرم و مرطوب از گلخانه خارج می‌شود و هوای خنک بیرون وارد می‌شود. حتی اگر هوای ورودی از رطوبت اشباع باشد، رطوبت نسبی آن پس از گرم شدن به‌شدت کاهش می‌یابد. تهویه هوا به‌مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه کفایت می‌کند. انرژی مورد نیاز برای روشن کردن فن‌ها و تولید گرما در این مدت زمان خیلی زیاد نیست. در برخی شرایط ممکن است مجبور باشید این چرخه را در طول شب چندبار تکرار کنید. برای ساده کردن کار می‌توانید از وسائل زمان‌سنج استفاده کنید.

جریان هوا، حتی در فضای بسته گلخانه، به کاهش رطوبت سطح گیاه کمک می‌کند. جریان افقی هوا باعث یک‌دست شدن دما می‌شود و احتمال خنک ماندن برخی نقاط گلخانه و بروز مشکل تقطیر آب را کاهش می‌دهد. آبیاری گیاهان در هوای خنک صبحگاهی نیز به کاهش رطوبت کمک می‌کند، چون هوا در طول روز گرم می‌شود و رطوبت را جذب می‌کند.

کنترل بوتاریس با مواد شیمیایی

قارچ‌کش‌های متداول و ارگانیک بسیاری برای کنترل بوتاریس گلخانه وجود دارند.