گیاهان هوازی (اپیفیت) چه هستند؟ نگهداری و مراقبت آنها
۱۷ دی ۱۴۰۱ توسط واحد آموزش (بروزرسانی: )
بسیاری از ما در طول زندگی خود امکان گشتوگذار در جنگلهای بارانی و اکتشاف در آن جنگلهای انبوه را نخواهیم داشت. اما به این معنی نیست که نمیتوانیم از گیاهان شگفتانگیزی که آنجا میرویند لذت ببریم.
اپیفیتها تنها یکی از انواع مختلف گیاهان بومی این مناطق انبوه و پُرگیاه هستند و شگفتانگیزترین چیز در مورد آنها این است که در خاک رشد نمیکنند؛ آنها در آسمان رشد میکنند. اپیفیتها به عنوان گیاهان هوایی نیز شناخته میشوند و در باغچهها و اطراف خانهها در سرتاسر جهان در حال گسترشاند. مراقبت از آنها آسان است و با صرف حداقل زمان نگهداری زنده میمانند. میخواهید آنها را در اطراف خانه خود داشته باشید؟ ادامه مطلب را بخوانید!
اپیفیت چیست؟
اپیفیت گیاهی است که ریشهاش درون زمین فرو نمیرود، بلکه روی سطح گیاهان دیگر قرار میگیرد. بسیاری از گیاهدوستان این نوع ارگانیسم را به نام «گیاه هوازی» میشناسند. برخلاف گیاهان معمولی که مواد مغذی را از طریق ریشههای خود و از خاک دریافت میکنند، ریشه گیاه هوازی از باران، هوا و مواد تجزیهشده در اطراف خود تغذیه میکند. هرچند گیاهان هوازی روی میزبانی زنده زندگی میکنند (معمولاً درختی بلند که به آنها امکان دسترسی به نور خورشید و باران را میدهد)، اما انگل نیستند. گیاهان انگلی مواد مغذی و معاش خود را از میزبان میدزدند، اما گیاهان هوازی این کار را نمیکنند. آنها به خوشی همزیستی میکنند و بدون مزاحمت روی گیاه دیگری زندگی میکنند.
گیاهان هوازی عمدتاً در مناطق جنگلی متراکم و سایهدار که نور زیادی نمیبینند یافت میشوند. آنها در جنگلهای بارانی که گرمای استوایی و رطوبت زیاد وجود دارد، فراوان هستند. با وجود کمبود نور خورشید، این گیاهان میتوانند در جنگلهای بارانی رشد کنند. چون معمولاً روی قسمتهای فوقانی درختان میرویند که باعث میشود به خورشید نزدیکتر باشند و نور بیشتری دریافت کنند. گیاهان هوازی همچنین میتوانند مواد مغذی را از بقایای آلی، مانند برگهایی که در تاجپوش درختان جمع میشوند، به دست آورند.
بسیاری از این گیاهان دارای برگهای بزرگ و فنجانی هستند که آب باران را درون خود جمع میکنند. آنها بخار آب موجود در هوا را نیز جمعآوری میکنند. از این رو، زیستگاه مناسب آنها جنگلهای بارانی مرطوب است. این گیاهان معمولاً در خاک رشد نمیکنند، اما ریشههایی دارند که آب، مواد مغذی و معدنی را جذب میکنند.
گیاهان هوازی در کجا یافت میشوند؟
همانطور که در بالا ذکر شد، گیاهان هوازی را میتوان به طور طبیعی در مناطق معتدل مانند جنگلهای بارانی یافت. آنها میتوانند در مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری نیز رشد کنند. با این حال، یک گونه نادر از این گیاهان در بیابانهای ساحلی مکزیک و تگزاس رشد میکند. این گونه خاص، تیلاندسیا رکورواتا نام دارد و رطوبت مورد نیاز خود را از مه دریایی در آن منطقه میگیرد. در اصل، میتوان گیاهان هوازی را در هر کجا که گیاهان دیگر وجود دارند، یافت. تا زمانی که گیاه به رطوبت کافی دسترسی داشته باشد، امکان رشدش در آن مکان وجود دارد.
انواع گیاهان هوازی
انواع مختلفی از گیاهان هوازی در جهان وجود دارد (حدود ۳۰۰ هزار نوع) که به گونههای مختلف تقسیم میشوند.
دو دسته اصلی از گیاهان هوازی وجود دارند:
- زمینی
- دریایی
رایجترین گیاهان هوازی از نوع زمینی هستند، یعنی در محیط خشک زندگی و رشد میکنند. بیشتر گیاهان هوازی زمینی گیاهانی گلدار هستند که روی درختان، صخرهها و دیگر تکیهگاههای عمودی رشد میکنند.
گیاهان هوازی دریایی آنهایی هستند که درون اکوسیستم آبی رشد میکنند. تعداد گیاهان هوازی دریایی به نسبت آنهایی که در خشکیها رشد میکنند، اندک است و اغلب هم گیاهانی نیستند که بتوانید در خانه نگهداری کنید.
چند نمونه از گیاهان هوازی دریایی عبارتند از:
- جلبکها
- قارچها
- باکتریها
- تکیاختهها
- نرمتنان
گیاهان هوازی زمینی را میتوان به دستههای بیشتری تقسیم کرد.
هولو-اپیفیتها
هولو-اپیفیت گیاهی است که در تمام عمر خود با زمین تماس پیدا نمیکند و همیشه روی میزبان خود میماند. هولو-اپیفیتها ساختارهای ویژهای دارند که به آنها امکان میدهد به مدت طولانی به گیاه میزبان بچسبند و آب، مواد مغذی و معدنی را حین تراوش جمعآوری کنند. یکی از نمونههای شناختهشده هولو-اپیفیتها خانواده ارکیده است.
همی-اپیفیتها
همی- اپیفیتها همیشه روی میزبان زندگی نمیکنند، آنها بخشی از عمر خود را روی میزبان میگذرانند. زندگی این نوع گیاهان معمولاً روی یک میزبان آغاز میشود و سپس به آرامی به سوی زمین حرکت میکنند. ریشهها جوانه میزنند و در نهایت به درون خاک نفوذ میکنند. یک نمونه عالی همی-اپیفیتها درخت انگور است. تاکها معمولاً قبل از رسیدن به زمین و ریشه زدن روی درختان دیگر یا حتی حصار شروع به رشد میکنند. این گیاهان به لطف بافت آوندی خود میتوانند آب و مواد مغذی حیاتی را از طریق ریشه از خاک جذب کنند.
پروتو-اپیفیتها
پروتو-اپیفیتها گیاهان هوازی هستند که برای دریافت غذا و مواد مغذی به میزبان خود متکی هستند. اشتباه نکنید! این گیاهان انگل نیستند. پروتو-اپیفیتها مواد مغذی خود را از بدن میزبان خارج نمیکنند. آنها فاقد هر گونه ویژگی برجسته (مانند برگهای بزرگ برای جمعآوری باران) بوده و برای دریافت مواد مغذی به میزبان خود وابسته هستند. یکی از نمونههای پروتو-اپیفیتها، انواع خاصی از قارچها هستند.
گروهبندیهای بیشتر
راههای مختلفی وجود دارد که میتوان انواع مختلف گیاهان هوازی را گروهبندی کرد. به روشی که در بالا توضیح دادیم میتوانیم آنها را گروهبندی کنیم، اما این دستهبندیها بسیار کلی هستند. همچنین میتوانیم انواع مختلف گیاهان هوازی را به دو دسته آوندی و غیرآوندی تقسیم کنیم که روشی کاملاً استاندارد برای دستهبندی بسیاری از انواع گیاهان است.
گیاهان آوندی دارای مجاری آوندی هستند که میتوانند آب و مواد مغذی را به تمام قسمتهای گیاه منتقل کنند. گیاهان غیرآوندی فاقد مجاری آوندی هستند. این گیاهان معمولاً بسیار کوچکتر از گیاهان آوندی هستند و ریشههایشان نیز متفاوت است. در عوض، آنها ریزوئید دارند؛ تارهای ظریفی که گیاه را درون خاک نگه میدارند.
به غیر از این دستهبندی، میتوانیم گیاهان هوازی را با استفاده از گروهبندیهای دیگری دستهبندی کنیم.
گیاهان هوازی گلدار
برخی از رایجترین گونههای گیاهان هوازی، گیاهان گلدار هستند. احتمالاً دو گونه نخست از فهرست زیر را میشناسید:
ارکیده
بسیاری ارکیده را به عنوان گلی معمولی و زیبا میشناسند، اما نمیدانند که این گل در واقع گیاهی هوازی است. گیاهان ارکیده به شاخههای گیاهان دیگر و حتی به ساقه درختچهها میچسبند. ریشه ارکیده امکان چسبیدن محکم به گیاهان دیگر را فراهم و آب را جذب و ذخیره میکند. ارکیده گیاهی آوندی است و تقریباً ۷۰٪ گیاهان هوازی آوندی را تشکیل میدهد.
تیلاندسیا
همانند ارکیده، گیاهان تیلاندسیا با بیش از ۵۰۰ گونه در جهان گستردهاند. در سراسر آمریکای شمالی و جنوبی رایجاند و گلهای زیبایی تولید میکنند. ریشه گیاهان تیلاندسیا برای چسبیدن روی گیاهان دیگر (اغلب درختان) تخصصی هستند. برگهای آنها نوکهای تار مانندی دارند که آب و مواد مغذی را از هوا جذب و وجود ریشهها را غیرضروری میکنند.
خزهتباران
خزهتباران گیاهان غیرآوندی هستند، بنابراین، برای تغذیه سیستم آوندی ندارند. از آنجایی که این گیاهان ریشه بلندی ندارند، برخلاف سایر گیاهان هوازی نمیتوانند روی درختان بلند زندگی کنند. آنها در ارتفاع کمتر و بیشتر روی تنه درختان و گیاهان دیگر یافت میشوند.
خزههای هوازی
از رایجترین نمونههای خزهتباران، خود خزهها هستند. احتمالاً کف جنگل و درختانی را دیدهاید که با خزههای نرم و سبز پوشیده شدهاند، بدون اینکه بدانید آنها گیاهانی هوازی هستند. این گیاهان بیگل از طریق هاگ تکثیر میشوند و بسیار نزدیک به هم رشد میکنند؛ مانند ریشههای فرش. خزهها میتوانند روی تنه درختان، شاخهها و ریشههای سطحی درختان رشد کنند و حتی کف جنگل را بپوشانند. آنها آب را از طریق برگها جذب میکنند و مواد مغذی را مستقیماً وارد بدن خود میکنند.
جگرواشان هوازی
جگرواشان همانند خزهها گل ندارند و از طریق هاگ تکثیر میشوند و منطقه وسیعی را به یکباره پُر میکنند. در مناطق معتدل مانند جنگلهای بارانی یافت میشوند. جگرواشان میتوانند روی پوست درخت نیز رشد کنند و معمولاً روی درختان بسیار بزرگ و قدیمی یافت میشوند تا بتوانند به نور مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. انواع دیگری از آنها روی گیاهان در حال پوسیدگی رشد میکنند.
درختان تاک هوازی
تاکهای هوازی از رایجترین انواع گیاهان هوازی در جهان هستند. تاکها ساقههای نازکی دارند که با برگها پوشانده شدهاند و با استفاده از ریشههای ریز خود به گیاهان و درختان میچسبند. تاکها گیاهان آوندی هستند، یعنی دارای بافت آوندی بوده و آب و مواد مغذی را در سراسر سیستم آوندی خود حمل میکنند.
تاکها در دسته همی-اپیفیتها طبقهبندی میشوند، چون اگرچه روی درخت، گیاه، حصار یا حتی دیوار شروع به رشد میکنند، اما میتوانند روی زمین به رشد خود ادامه دهند و ریشه در خاک داشته باشند. از آنجایی که ساقههای آنها بسیار نازک و ضعیف هستند، نمیتوانند به صورت عمودی رشد کنند و برای دسترسی به نور مستقیم خورشید و زنده ماندن به گیاهان دیگر وابسته هستند.
سرخسهای غباری
سرخسهای غباری دارای بیش از ۶۰۰ گونه هستند که همه آنها بیگل و دارای برگهای نازک و ساقههای نخمانند هستند. سرخسها گیاهانی آوندی هستند و میتوانند مواد مغذی را در کل گیاه حرکت دهند. حتی برخی از آنها ریشه بسیار گستردهای دارند که مراقبت از آنها را آسان میکند و باعث میشود به گیاهی محبوب برای نگهداری در خانه تبدیل شوند. بسیاری از این گیاهان به دلیل سیستم آوندی خود میتوانند در زمین ریشه داشته باشند. به هر حال، آنها در حین رشد به گیاهان دیگر میچسبند.
قارچ
قارچها انواع مختلفی دارند: برخی روی سایر گیاهان رشد میکنند و برخی دیگر درون بافت گیاهان دیگر رشد میکنند. قارچهایی که روی سایر گیاهان رشد میکنند، قارچهای هوازی هستند، اما برخلاف سایر گیاهان هوازی نمیتوانند فتوسنتز کنند. بنابراین، قارچها بیشتر از سایر انواع گیاهان هوازی به گیاهان دیگر متکی هستند. با این وجود، هیچ آسیب مخربی به گیاه میزبان خود وارد نمیکنند.
نحوه مراقبت از گیاهان هوازی
در طبیعت، گیاهان هوازی برای زنده ماندن به یک گیاه میزبان نیاز دارند، پس اگر بتوانید محیط ایدهآلی فراهم کنید، میتوانید آنها را به طور مستقل در خانه پرورش دهید. اگر بخواهید آنها را رشد دهید، یک گیاه دوستداشتنی به باغچه یا مجموعه گلهایتان اضافه میشود.
با گیاهان سالم شروع کنید
بهترین راه موفقیت در پرورش گیاهان هوازی این است که مطمئن شوید با یک گیاه سالم شروع میکنید. هنگام خرید گیاه، باید از یک نهالستان دیدن کنید و به دنبال نهال گیاه مورد نظر خود باشید. حتماً گیاه را قبل از خرید به طور کامل بررسی کنید. گیاه خوب ساقهای سالم با برگهای پُر و سالم خواهد داشت. گیاهی که آسیب جدی دیده باشد، به خوبی رشد نخواهد کرد.
برخی از گیاهان هوازی خانگی عبارتند از:
- ارکیده
- سرخس
- بروملیاد
- گیاه پشهگیر
با مراقبت خوب، این گیاهان گلهای زیبایی میدهند.
پایه مناسب ایجاد کنید
همانطور که در بالا آموختیم، گیاهان هوازی به طور معمول روی تنه درخت یا گیاهان بزرگتر رشد میکنند. بنابراین، هنگامی که آنها را در خانه پرورش میدهید، باید پایه مناسبی را برای رشد گیاه ایجاد کنید.
برخی از گزینههای جایگزین عبارتند از:
- پوست درخت صنوبر
- زغال چارکول
- پوست درخت سکویا
- سنگ آتشفشانی
- خزه اسفاگنوم
هدف، ایجاد محیطی است که ریشههای گیاه بتواند مواد مغذی را جذب و رشد کند. نباید ریشه را خفه کنید، به همین دلیل به یک پایه غیرخاکی نیاز دارید.
جایگذاری
گیاهان هوازی در محیط طبیعی خود، مانند جنگلهای بارانی، نور خورشید را از لابهلای تاجپوش درختان دریافت میکنند، از طرفی برای زنده ماندن به نور مستقیم خورشید هم نیاز ندارند. همانطور که گفته شد، بهتر است گیاه را در جایی قرار دهید که نور کم یا غیرمستقیم خورشید را دریافت کند. کمی سایه برای آنها بهتر است.
آبیاری
مانند هر نوع گیاهی، گیاه هوازی نیز به آب نیاز دارد. اما به خاطر داشته باشید که مانند گیاهان معمولی از خاک گلدان آب نمیگیرد. از آنجایی که این گیاهان هوازی هستند، ریشههای آنها برای رشد و نمو به جریان هوا نیاز دارند. هرگز نباید ریشهها را طولانی مدت خیس نگه دارید. ریشهها را حدود ۱۵ دقیقه در آب با دمای اتاق خیس کنید. این کار را فقط یک بار در هفته انجام دهید تا نتایج مطلوبی داشته باشد.
حرف آخر
همانطور که چند بار در بالا ذکر کردیم، گیاهان هوازی در محیط مرطوب بهترین عملکرد را دارند. بنابراین، اگر میخواهید به گیاهتان کمک کنید، آن را در مکانی گرم و مرطوب نگه دارید. این کار به رشد گیاه کمک میکند، به خصوص در مورد ارکیدهها.
به این ترتیب، باید گیاهان خود را از هوای سرد و بادهای شدید دور نگه دارید. این به معنی آوردن گیاهان به درون خانه در فصول و شرایط آبوهوایی خاص است. در نهایت، میتوانید از کود برای گیاهان هوایی خود استفاده کنید. این کار را فقط یک یا دو بار در ماه انجام دهید. کود مایع همراه با امولسیون کود ماهی بهترین عملکرد را دارد.
دیدگاهها
افزودن دیدگاه