تربچه: نحوه کاشت و پرورش

وقتی به تربچه فکر می کنید، به احتمال زیاد سبزی ریشه ای را تصور می کنید که کوچک، گرد، قرمز و تند است. محبوب‌ترین تربچه‌ها با این توصیفات جور هستند، البته تربچه‌ها می‌توانند گرد یا کشیده، تند یا ملایم، قرمز، صورتی، بنفش، سفید یا دو رنگ باشند. تربچه‌ها دارای سرعت رشد بالایی هستند، کوچک‌ترهایشان تا ۳۰ روز پس از کاشت آماده می‌شوند و بزرگتر‌هایشان هم نزدیک به ۶۰ روز بعد از کاشت آماده می‌شوند.

تربچه‌ها سبزیجات سالانه‌ای هستند که از تیره‌ی شب‌بویان (Brassicaceae) به همراه کلم‌پیچ، کلم بروکلی، گل کلم، کلم کِیل و برگ کولارد می‌باشند. تربچه‌ها در بهار (برای برداشت بهاری) یا اواخر تابستان (برای برداشت پاییزه) کاشته می‌شوند.

نام‌های رایج	تربچه، تربچه عادی، تربچه باغچه‌ای، رابون
نام علمی	رافانوس ساتیووس (Raphanus sativus)
تیره	شب‌بویان (Brassicaceae)
نوع گیاه	سالانه، سبزی
اندازه	۱۵-۲۰ سانتی‌متر
قرارگیری در معرض نور خورشید	تابش کامل خورشید
نوع خاک	رس، شنی، مرطوب با زه‌کشی مناسب
PH خاک	اسیدی، خنثی
زمان شکوفایی	تابستان
منطقه بومی	آسیا

 

طرز کاشت تربچه

چه زمانی کاشته شود

بذر تربچه را در اوایل بهار به محض اینکه زمین قابل کشت شد بکارید. از آنجایی به سرعت رسیده می‌شوند، بذرها را به صورت هفتگی بکارید (کشت جانشینی) تا از فراهم بودن منبعی مداوم از تربچه‌ها اطمینان حاصل کنید. همچنین می‌توانید بذر‌ها را دوباره در اواخر تابستان یا اوایل پاییز، حداقل چهار تا شش هفته قبل از اولین سرمای پاییز بکارید. در بهار هنگامی که دما به ۱۸ درجه سانتی‌گراد رسید کشت را متوقف کنید، چرا که آنها در گرما ریشه‌شان رشد نخواهد کرد.

انتخاب محل کاشت

یک نقطه آفتابی با خاک غنی، سست و دارای زه‌کشی مناسب انتخاب کنید. کشت گلدانی هم یک گزینه دیگر است. از آنجایی که تربچه‌ها به سرعت رشد می‌کنند، در باغچه آنها را می‌توان بین گیاهانی با جوانه‌زنی کندتر هم کاشت، مثل هویج. قبل از آنکه گیاهان دیگر به فضای بیشتری نیاز داشته باشند تربچه‌ها را می‌توان برداشت کرد. به علاوه، تربچه‌ها برای سست و قابل کشت کردن خاک مفید هستند. فقط مطمئن شوید که گیاهان نزدیک تربچه‌ها بر روی‌شان سایه ایجاد نمی‌کنند.

فاصله، عمق و پشتیبانی

بذر‌ها را در عمق ۱.۵ سانتی‌متر و با فاصله ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متری از هم بکارید. جوانه‌‌های نازک هم با فاصله ۷.۵ سانتی متری از یکدیگر کاشته شوند. ردیف‌ها باید سه اینچ از هم فاصله داشته باشند. به ساختار پشتیبان هم نیازی نخواهد بود.

شرایط نگهداری تربچه

نور

تربچه به آفتاب کامل نیاز دارند، یعنی در اکثر روزها به شش ساعت تابش مستقیم نور خورشید نیاز دارند. تربچه‌هایی که مدت زیادی زیر سایه رشد کرده‌اند انرژی خود را بجای رشد ریشه صرف رشد برگ‌هایشان می‌کنند.

خاک

تربچه‌ها در خاک غنی، رسی یا شنی و با زه‌کشی مناسب با pH نسبتاً اسیدی و خنثی (۶ تا ۷) بهترین عملکرد را دارند. خاک نباید سنگین یا فشرده باشد، چرا که ریشه در این شرایط خوب رشد نمی‌کند.

آب

تربچه معمولاً به ۲ سانتی‌متر آب در هفته نیاز دارد. خاکی که زیادی خشک باشد باعث می‌شود تا گیاه بولت کند (به بذردهی برسد) و مزه‌ی تربچه‌ها را خراب می‌کند، آن‌ها را پوک می‌کند، و خاک خیلی مرطوب هم باعث شکافتن و پوسیدگی ریشه‌ها می‌شود. یک لایه مالچ (خاک‌پوش) در اطراف گیاهان به حفظ رطوبت آن‌ها کمک می‌کند.

دما و رطوبت هوا

تربچه‌ها دمای بین ۵ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد را دوست دارند، و مناسب‌ترین دما برای آن‌ها ۱۵ درجه است. هوای گرم باعث بولت شدن و افت کیفیت گیاهان می‌شود. تربچه‌ها ممکن است سفت و مثل چوب یا اسفنجی با مغز توخالی شوند. همچنین، هنگامی که یک تربچه بولت شود، ریشه‌ی حبابی شکلش دیگر فرم نمی‌گیرد. تا زمانی که رطوبت مناسب خاک حفظ شود و جریان‌ هوای خوبی اطراف گیاهان وجود داشته باشد، رطوبت هوا مشکلی محسوب نمی‌شود.

کود مخصوص تربچه

اگر از اول با خاک غنی شروع کرده باشید، نیازی به کود‌دهی تربچه ندارید. اگر نیاز به بهبود خاک‌تان دارید، قبل از کاشت چند سانتی‌متر گیاخاک اضافه کنید.

گرده‌افشانی

زنبور‌ها و گرده‌افشان‌های دیگر گیاه‌های تربچه را گرده افشانی می‌کنند. و انواع تربچه با یکدیگر گرده‌افشانی متقابل می‌کنند.

مقایسه تربچه و شلغم

به عنوان سبزیجات ریشه‌ای، تربچه و شلغم دارای ظاهر مشابهی هستند. اما چند تفاوت قابل توجه دارند. تربچه‌ها به طور کلی از شلغم‌ها کوچک‌تر هستند و طعمی تیز و تند‌تر دارند. شلغم‌ها معمولاً طعمی لطیف‌تر، و خاکی‌تر دارند.

برداشت تربچه‌

توجه داشته باشید که نوع تربچه شما چه زمانی باید برداشت شود. به طور کلی، هنگامی که قطر ریشه‌ها به ۲.۵ سانتی‌متر می‌رسد وقت برداشت‌شان است. معمولاً می‌توانید شانه‌ی تربچه‌ را ببینید که مقداری از خاک بیرون زده‌ است. ممکن است مجبور شوید که یکی را از خاک بیرون بکشید تا ببینید رسیده است یا نه.

برای مطمئن شدن از طعمی دلپذیر و بافتی لطیف، برای برداشت زیاد منتظر نمانید. اگر زیادی بمانند، تربچه‌هایتان پوک و طعم‌شان تند می‌شود. هوای گرم نیز می‌تواند طعم این محصول هوای سرد را خراب کند.

برای برداشت، گیاه را بیرون بکشید، و سر و ریشه‌های کوچک را قطع کنید. اگر به برگ‌ها دست نزنید آن‌ها رطوبت و مواد مغذی را از ریشه تربچه جذب می‌کنند. برگ‌ها را می‌توان چند روز در یخچال نگه داشت و خام یا پخته مصرف کرد. ریشه‌ها را می‌توان برای یک تا دو هفته در کشوی سبزیجات یخچال نگه داشت. آن‌ها همچنین در سوپ، سالاد و موارد دیگر به صورت خام یا پخته خوب هستند.

نحوه پرورش تربچه در گلدان

اگر فضای باغچه یا خاک سست مورد نیاز تربچه را ندارید، کشت گلدانی گزینه‌ی مناسبی است. ریشه‌ی تربچه‌های عادی کوتاه هستند، بنابراین نیازی به گلدان عمیق ندارند. اما بهتر است یک گونه‌ی گرد به جای یک گونه‌ی کشیده پرورش دهید تا مطمئن شوید که فضای کافی برای رشد دارد.

ظرفی با پهنا و عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر مناسب است. همچنین باید دارای سوراخ‌های خروج آب باشد. ظروف سفالی بدون لعاب گزینه‌ی خوبی هستند چرا که اجازه می‌دهند تا رطوبت اضافه‌ی خاک از طریق دیواره‌شان تبخیر شود، که به جلوگیری از پوسیدگی ریشه کمک می‌کند. از هر خاک گلدانی با کیفیتی می‌توانید استفاده کنید. گلدان‌ها از زمین باغچه زودتر خشک می‌شوند و به آبیاری بیشتری نیاز دارند. با دقت رطوبت را زیر نظر داشته باشید.

اگر می‌خواهید در یک ظرف ۲۰ لیتری بکارید، می‌توانید بذرها را به طور مساوی فاصله دهید و نزدیک به ۱۰ تربچه پرورش دهید.

هرس کردن

بیشتر از نازک کردن جوانه‌ها دیگر نیازی به هرس کردن گیاه تربچه نخواهید داشت. اگر تربچه‌ها در شلوغی باشند، به درستی رشد نخواهند کرد. خوشبختانه، جوانه‌هایی که هرس کرده‌اید را می‌توانید میل کنید. برای جلوگیری از مزاحمت برای ریشه‌های گیاهان اطراف، به جای بالا کشیدن ریشه‌هایشان، آن‌ها را از سطح زمین جدا کنید.

تکثیر تربچه

تربچه‌ها معمولاً از دانه رشد می‌کنند. رشد دادن تربچه‌ها از بقایای ریشه امکان پذیر است، اما این روش قابل اطمینان نیست و توصیه نمی‌شود. بذر‌هایی با عمر تا پنج سال گزینه بهتری هستند.

بهترین زمان برای کاشت بذرها در اوایل بهار و پاییز است که میانگین دما بین ۱۰ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد است. بذر‌ها را برای کاشت‌ بعدی از گیاهان رسیده جمع‌آوری کنید. نحوه‌ی برداشت دانه‌ها:

1. به جای بیرون کشیدن تربچه‌ها به محض رسیدن‌شان، به گیاه اجازه دهید تا در زمین بماند. در نهایت، گیاه یک ساقه گل رشد می‌دهد و غلاف بذر ایجاد می‌کند.
2. غلاف‌های بذر رسیده را هنگامی که خشک و قهوه‌ای رنگ شدند جدا کنید. غلاف‌ها را خرد کنید تا بذر‌ها آزاد شوند. بذر‌ها را از سایر غلاف‌ها جدا کنید.
3. بذر‌ها را در یک پاکت کاغذی بگذارید، و آن را در یک نقطه‌ی خنک و خشک نگه دارید. آنها باید تا پنج سال سالم بمانند.

نحوه رشد تربچه از بذر

تربچه به سرعت از دانه جوانه می‌زند (معمولاً بین سه تا پنج روز) هنگامی که دمای هوا بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد است. هر دانه یک تربچه می‌دهد.

دانه‌ها را چهار تا شش هفته قبل از آخرین سرمای مورد انتظار بکارید. می‌توانید هر ۱۰ روز یک سری دیگر بذر بکارید تا زمانی که دما‌ی هوا به ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی گراد برسد. همچنین دوباره می‌توانید در اواخر تابستان یا اوایل پاییز بکارید تا زمانی که هوای زمستان برسد.هر گونه علف هرز اطراف جوانه‌هایتان را بکنید تا از رقابت برای آب و مواد مغذی جلوگیری کنید.

نحوه‌ی کاشت دانه‌ها:

• بذرها را مستقیماً در فضای باز به عمق ۱ سانتی متر بکارید.
• به آرامی با خاک بپوشانید. هر دانه را به فاصله ۲ سانتی‌متر در ردیف‌هایی با فاصله ۷ سانتی‌متری از یکدیگر قرار دهید.
• بذر‌ها را کاملاً تا عمق ۱۵ سانتی‌‌متری آبیاری کنید.

برای گونه‌های بزرگتر تربچه، مثل ترب سفید، دانه‌ها را مقداری عمیق‌تر از گونه‌های کوچک‌تر بکارید. خاک اطراف دانه‌ها را با ملایمت محکم کنید، و آن را به طور یکنواخت مرطوب ام نه خیس نگه دارید. جوانه‌زنی باید طی ۳ تا ۱۰ روز رخ دهد.

زمستان گذرانی

تربچه‌ها سالانه هستند، یعنی چرخه‌ی زندگی‌شان را در یک فصل رشد کامل می‌کنند. پس گذراندن زمستان لازم نخواهد بود.

آفات و بیماری‌های تربچه

کرم های کلم از آفت‌های رایج برای گیاه تربچه هستند، چرا که آن‌ها تربچه‌ها را سوراخ می‌کنند. لارو‌های بید و پروانه هم از تربچه‌ها تغذیه می‌کنند. سوسک‌های کک هم از برگ‌های تربچه تغذیه می‌کنند اما به ریشه آسیب نمی‌زنند. برای گرفتن این حشرات قبل از بین بردن کل محصول نظارت کنید. پرورش دادن تربچه‌ها‌یتان زیر پوشش‌های متحرک به جلوگیری از ایجاد مشکل آفت کمک می‌کند. مخلوط خاکستر چوب با خاک می‌تواند به جلوگیری از کرم گذاشتن ریشه کمک کند. برخی از بیماری‌های رایج گیاه تربچه عبارتند از سفیدک کرکی، ریشه سیاه و اسکب (scab). اما حفظ شرایط رشد مناسب می‌تواند ازبسیاری از مشکلات و بیماری‌ها جلوگیری کند.

سوالات متداول

آیا پرورش تربچه آسان است؟

تربچه‌ها به شرط داشتن خاکی با زهکشی مناسب و دمای ملایم، سبزیجاتی هستند که به راحتی رشد می‌کنند. سهولت کشت و سرعت رشد سریع‌شان، آن‌ها را به سبزیجاتی ایده‌آل برای استفاده در هنگام آشنایی کودکان با باغبانی تبدیل می‌کند.

چه مدت طول می‌کشد تا تربچه رشد کند؟

انواع تربچه به طور متوسط بین ۲۰ تا ۶۰ روز زمان نیاز دارند تا برای برداشت آماده شوند.

آیا زمان برداشت تربچه در گلدان با بستر باغچه فرق می‌کند؟

تربچه‌ها به یک اندازه در زمین یا ظرف گلدان رشد می‌کنند، به طور متوسط، از بذر تا برداشت بین ۳ تا ۵ هفته طول می‌کشد.

آیا تربچه‌ها هر سال برمی‌گردند؟

تربچه‌ها سالانه هستند، چرخه‌ی زندگی‌شان را در یک فصل رشد کامل می‌کنند.

چرا تربچه‌های من گل می‌دهند؟

هنگامی که شرایط آب و هوایی خیلی گرم یا خیلی خشک است یا تربچه‌ها به موقع برداشت نشده‌اند، تربچه‌ها بولت می‌شوند (به بذردهی می‌رسند) و گل‌های سفید با لبه‌ی ارغوانی تشکیل می‌دهند. تربچه‌ها در این مرحله غیرخوراکی می‌شوند،اما هنوز می‌توانید از غلاف‌های بذر برای تکثیر یا مصرف استفاده کنید. همچنین می‌توانید گل‌ها را بچینید و در یک دسته گل مخلوط استفاده کنید.

برای جلوگیری از بولت شدن، هنگامی که قطر تربچه‌ها به ۲ سانتی‌متر رسیده و گوشه‌های ریشه از زمین بیرون می‌آیند آن‌ها را برداشت کنید. شرایط آب و هوایی گرم و خشک را با هر هفته دو سانتی‌متر آبیاری تربچه‌ها برایشان معتدل کنید، و سریع بکاریدشان تا مطمئن باشید که تا زمانی که میانگین دما زیر ۱۵ درجه است برسند.