انواع نماتد: آناتومی کرم‌لوله‌ها
۲ مهر ۱۴۰۱ توسط واحد آموزش (بروزرسانی: )
نماتدها شاخه‌ای از دنیای حیوانات شامل کرم‌لوله‌ها هستند. آن‌ها تقریباً در هر محیطی یافت می‌شوند و هر دو گونه‌ی آزادزی و انگلی در این گروه به چشم می‌خورند. گونه‌های آزادزی در محیط‌های آب شور و آب شیرین و نیز در خاک‌ها و رسوبات هرنوع زیست‌بومی در سطح خشکی زیست می‌کنند. کرم‌لوله‌های انگلی از میزبان‌های خود تغذیه می‌کنند و با آلوده‌کردن انواع مختلف گیاهان و جانوران سب ایجاد بیماری در آن‌ها می‌شوند. ظاهر نماتدها به‌صورت کرم‌های باریک و بلند است و شامل کرمک‌ها، کرم‌های قلابدار و تریشین‌ها (Trichinella) می‌شوند. آن‌ها در زمره‌ی پرشمارترین و متنوع‌ترین موجودات زنده‌ی روی زمین قلمداد می‌شوند.
نماتدها: انواع نماتدها
تصویر میکروسکوپی از یک نماتد یا کرم‌لوله
نماتدها عموماً در دو گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند: آزادزی و انگلی.
نماتدهای آزادزی از موجودات زنده‌ی محیط‌شان تغذیه می‌کنند. تغذیه‌ی انواع انگلی وابسته به یک میزبان است و بعضی از آن‌ها در اندام‌های میزبان هم‌زیستی می‌کنند. اکثر نماتدها غیرانگلی هستند. آن‌ها بسیار ریز می‌باشند و اغلب جلب‌توجه نمی‌کنند.
کالبدشناسی نماتدها
حیات نماتدهای آبزی ( آب شیرین) در ماندآب‌ها درمیان سیانوباکتر‌ها (Cyanobacteria)
نماتدها کرم‌هایی غیرقطعه‌ای با بدن‌های بلند و باریک هستند و در دو انتها پهنای بدنشان کمتر می‌شود. مشخصه‌های مهم کالبدی آن‌ها شامل تقارن دوطرفه، پوستک، حفره‌ی کاذب و یک سیستم دفعی لوله‌ای است.
پوستک: یک لایه‌ی محافظ بیرونی که دراصل متشکل از کلاژن‌های دارای اتصال عرضی است. این لایه‌ی انعطاف‌پذیر به‌صورت یک پوشش محافظ خارجی عمل می‌کند و در حفظ شکل و حرکت این موجودات موثر است. با پوست‌اندازی این قسمت در مراحل مختلف رشد، اندازه‌ی نماتدها بزرگ‌تر می‌شود.
زیرپوست: زیرپوست یک اپیدرم متشکل از لایه‌ی نازکی از سلول‌هاست. این قسمت مستقیماً در زیر پوستک قرار دارد و ترشح پوستک برعهده‌ی آن است. زیرپوست در قسمت‌های خاصی ضخیم و در حفره‌ی بدن متورم می‌شود و با این کار آنچه را به‌عنوان طناب‌های زیرپوستی معروف است شکل می‌دهد. طناب‌های زیرپوستی در طول بدن امتداد دارند و طناب‌های پشتی، شکمی و کناری را ایجاد می‌کنند.
عضله‌ها: در زیر لایه‌ی زیرپوست، لایه‌ای از عضله‌ها قرار دارد که به‌صورت طولی در دیواره‌ی داخلی بدن امتداد پیدا می‌کنند.
حفره‌ی کاذب: حفره‌ی کاذب حفره‌ای در بدن است که حاوی سیال جداکننده‌ی دیواره از دستگاه گوارش می‌باشد. این حفره به‌صورت یک اسکلت آب‌ایستایی عمل می‌کند و در مقاومت در برابر فشار بیرونی موثر است، به حرکت کمک می‌کند و گازها و مواد مغذی را به بافت‌های بدن منتقل می‌کند.
سیستم عصبی: سیستم عصبی نماتدها شامل یک حلقه‌ی عصبی در نزدیکی دهان است که به تنه‌ها‌ی عصبی که در طول بدن امتداد دارند متصل می‌شود. این تنه‌ها‌ی عصبی حلقه‌ی عصبی قدامی (در نزدیکی دهان) را به حلقه‌ی عصبی خلفی (در نزدیکی مقعد) وصل می‌کنند. علاوه بر این، طناب‌های عصبی پشتی، شکمی و کناری هم از طریق کشیدگی عصب محیطی به ساختارهای عصبی اتصال پیدا می‌کنند. این طناب‌ها در هماهنگی حرکت و انتقال اطلاعات حسی موثر هستند.
دستگاه گوارش: نماتدها دارای یک دستگاه گوارش لوله‌ای شکل سه‌بخشی شامل دهان، روده‌ها و مقعد هستند. آن‌ها لب دارند، بعضی از آن‌ها دندان دارند و بعضی ممکن است ساختارهای ویژه‌ای (مثل سیخچه) داشته باشند که به آن‌ها در پیدا کردن غذا کمک می‌کنند.
غذا پس از ورود به دهان به گلوی ماهیچه‌ای (مری) وارد می‌شود و به‌سمت روده‌ها به پیش می‌رود. روده‌ها مواد مغذی را جذب و مواد زاید را دفع می‌کنند. مواد زاید و هضم‌نشده به‌سمت راست‌روده می‌روند و از طریق مقعد تخلیه می‌شوند.
سیستم گردش خون: سیستم گردش خون یا همان سیستم قلبی-عروقی نماتدها به آن صورتی‌که در بدن انسان دیده می‌شود مستقل نیست. تبادل گازها و مواد مغذی با محیط بیرونی از طریق انتشار در سطح بدن این موجودات انجام می‌شود.
سیستم دفعی: در بدن نماتدها سیستم ویژه‌ای متشکل از مجراهای لنف و سلول‌های غددی وجود دارد که نیتروژن مازاد و سایر مواد زاید را از طریق سوراخ مربوط به دفع فضولات دفع می‌کند.
سیستم تولیدمثل: تولیدمثل در نماتدها اصولاً به‌صورت جنسی انجام می‌شود. نرها معمولاً بزرگ‌تر از مادهها هستند، با این‌حال مادهها مجبورند تعداد زیادی تخمک را حمل کنند. ساختارهای تولیدمثل در مادهها شامل دو تخمدان، دو رحم، یک مهبل و یک سوراخ تناسلی است که از مقعد جدا می‌باشد. این ساختارها در نرها از بیضه‌ها، کیسه‌ی منی، لوله‌ی منی و پارگین تشکیل می‌شوند. پارگین سوراخی است که به‌عنوان مجرای مشترک مدفوع و اسپرم عمل می‌کند. نرها در زمان جفت‌گیری سعی می‌کنند بااستفاده از قسمت‌های باریک و بلند اندام تولیدمثل به‌نام آلت تناسلی سوراخ تناسلی ماده را باز و به انتقال اسپرم کمک کنند. اسپرم نماتدها فاقد تاژک است و طی یک حرکت آمیب‌مانند به‌سمت تخمک‌های ماده حرکت می‌کند. بعضی از نماتدها می‌توانند بدون لقاح و ازطریق بکرزایی اقدام به تولیدمثل غیرجنسی کنند. سایر نماتدها نرموک هستند و هم‌زمان دارای اندام‌های تولیدمثل نر و ماده می‌باشند.
نماتدهای آزادزی
نماتدهای آزادزی هم در زیستگاه‌های آبی و هم در زیستگاه‌های خاکی موجود هستند. آن‌ها نقش مهمی در کشاورزی و بازیافت مواد مغذی و معدنی در محیط دارند. این موجودات زنده معمولاً براساس عادات تغذیه‌ای خود به چهار گروه تقسیم می‌شوند. باکتری‌خورها صرفاً از باکتری‌ها تغذیه می‌کنند. آن‌ها با تجزیه‌ی باکتری‌ها و آزادسازی نیتروژن اضافی به‌صورت آمونیاک به بازیافت نیتروژن در محیط‌زیست کمک می‌کنند. قارچ‌خورها از قارچ‌ها تغذیه می‌کنند. آن‌ها در قسمت دهانشان ساختار ویژه‌ای دارند که به‌کمک آن می‌توانند دیواره‌ی سلول قارچ را سوراخ کنند و از بخش‌های داخلی آن تغذیه کنند. این نماتدها نیز در تجزیه و بازیافت مواد مغذی در محیط‌زیست موثر هستند. نماتدهای شکارگر از سایر نماتدها و آغازی‌ها نظیر جلبک‌های موجود در محیط تغذیه می‌کنند. نماتدهای همه‌چیزخوار از انواع مختلف منابع غذایی تغذیه می‌کنند. آن‌ها ممکن است باکتری‌ها، قارچ‌ها، جلبک‌ها یا دیگر نماتدها را مصرف کنند.
نماتدهای انگلی
نماتدهای انگلی انواع مختلف موجودات زنده شامل گیاهان، حشرات، حیوانات و انسان‌ها را آلوده می‌کنند. نماتدهای انگلی گیاهان معمولاً در خاک زندگی و سلول‌های موجود در ریشه‌ی گیاهان را به‌عنوان غذا مصرف می‌کنند. این نماتدها در بیرون یا داخل ریشه زندگی می‌کنند. نماتدهای گیاه‌خوار در رده‌های Rhabditida، Dorylaimida و Triplonchida یافت می‌شوند. گیاهان دراثر آلوده‌شدن به نماتدهای گیاهی آسیب می‌بینند و جذب آب، رشد برگ و میزان فتوسنتز در آن‌ها کاهش می‌یابد. آسیب‌دیدگی بافت‌های گیاه در اثر نماتدهای انگلی سبب می‌شود گیاه در برابر بیماری‌های ناشی از موجودات زنده نظیر ویروس‌ها آسیب‌پذیر شود. انگل‌های گیاهی می‌توانند بیماری‌هایی نظیر پوسیدگی ریشه یا کیست‌ها را ایجاد کنند یا ضایعاتی به‌بار بیاورند که سبب کاهش تولید محصول می‌شوند. این انگل‌ها از طریق مصرف آب یا غذای آلوده سیستم گوارشی را آلوده می‌کنند. بعضی از نماتدها هم ممکن است به واسطه‌ی حیوانات خانگی یا حشرات ناقل از قبیل پشه‌ها یا مگس‌ها به انسان‌ها منتقل شوند.
دیدگاه‌ها
افزودن دیدگاه