پیت ماس: مزایا، کاربردها

اگر با کسی که شیفته‌ی باغبانی ا‌ست صحبت کرده باشید یا خودتان جست‌وجوی کوتاه اینترنتی انجام داده باشید، به احتمال زیاد با اصطلاح پیت ماس آشنایی دارید. احتمال اینکه شما ندانید دقیقا آن چیست، چرا باید در باغبانی از آن استفاده کنید یا در کل چطور و چه‌ وقت باید استفاده شود هم بسیار بالاست. اگر این‌گونه باشد، شما به جای درستی آمده‌اید-بیایید درباره‌ی پیت ماس صحبت کنیم!

پیت در مقابل پیت ماس

اصطلاح «پیت» و «پیت ماس» اغلب به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما مهم است که بدا‌نید تفاوت اندکی بین آنها وجود دارد.

پیت ا‌نباشته از بخش پوسیده گیاه است که به آرا‌می لایه‌هایی را در مناطق باتلاقی و مرطوب نیمکره شمالی معروف به پیت‌لند تشکیل می‌دهد. زهکشی آهسته خاک و دمای پایین محیطی با اکسیژن و باکتری کم، جایی که میزان تولید زیست‌توده گیاهی بیشتر از تجزیه است، ایجاد می‌کند.

به‌تدریج، فرآیند آهسته‌ی تجزیه شکلی از ماده‌ای یکنواخت، متراکم و فیبری که بسیار جاذب است تولید می‌کند. لایه‌های ایجاد شده در این مناطق مرطوب همان چیزی است که به‌عنوان پیت می‌شناسیم.

از سوی دیگر، پیت ماس نوعی پیت است که با ترکیب گیاهی‌اش مشخص می‌شود. نوع پوسیدگی گیاه برای تشکیل پیت می‌تواند کمی متفاوت باشد که بستگی به منطقه و محتوای مغذی پیت‌لند دارد:

1. مناطق نامرغوب مانند باتلاق محلی برای گیاهانی چون خزه‌ اسفاگنوم، گیاهان گوشت‌خوار، گیاهان خلنگی (زغال اخته، جارو، گل صدتومانی و کاملیا) و کرن‌بری است.
2. مناطقی که به‌عنوان مرداب شناخته می‌شوند، مواد مغذی معدنی را در آب حل کرده‌ و طیف وسیعی از گیاهان را حفظ می‌کنند: گیاه دم‌گربه‌ای، گونه‌های علفی، گیاهان آوندی، بوته‌ها و درخت‌های فصلی.

در مناطقی که خزه‌های اسفاگنوم منشا اصلی توده‌های گیاهی هستند، پیت حاصل اغلب به‌عنوان پیت ماس یا پیت ماس خزه‌ای شناخته می‌شود. بنابراین، پیت یک مفهوم کلی است که همه نوع ا‌نباشته پوسیده گیاهی را توصیف می‌کند؛ پیت ماس برای تعریف تشکیل پیت با مقدار زیادی خزه خشک شده استفاده می‌شود.

برداشت در باتلاق پیت.

پیت ماس چگونه برداشت می‌شود؟

برداشت پیت ماس به‌دلیل نوع پیت‌لند فرآیندی نسبتا پرزحمت است. تولیدکنندگان تلاش می‌کنند در برداشت‌های خود پایدار باشند، با دقت مکان‌های مناسب را تعیین کنند و سپس مقداری پیت را برای بازتولید با‌قی بگذارند.

1. ابتدا تعدادی گودال اطراف پیت‌لندها حفر می‌شوند تا آب تخلیه شود. یک گودال زهکشی اصلی در اطراف حفر می‌شود؛ گودال‌های کم‌عمق موازی با یکدیگر ایجاد می‌شوند تا میزان آب موجود در پیت را حدود ۸۵٪ کاهش دهند.
2. پوشش سطحی گیاه برای آشکار شدن پیت جدا می‌شود. این خزه‌ی زنده، جمع‌آوری شده که یا برای ترمیم مناطق قبلی برداشت پیت و یا تولید آستر برای سبد‌های آویز استفاده شود.
3. زمین‌های برداشت هموار و اندکی برجسته هستند تا زهکشی روان‌آب سطحی را تقویت کنند.
4. لایه سطحی پیت خرد می‌شود تا نرم شده و فرآیند خشک شدن را سرعت ببخشد.
5. زمانی که رطوبت لایه سطحی به ۵۰٪ برسد، محصول با استفاده از مکنده‌های بزرگ برداشت می‌شود.

مزایای پیت ماس

در آغاز، پیت ماس تا حدود سال ۱۹۴۰، زمانی که جایگاهی ثابت در باغبانی پیدا کند، به‌عنوان سوخت استفاده می‌شد. امروزه پیت ماس برداشت شده، به د‌لیل ویژگی‌های زیر، یکی از پرکاربردترین بسترهای کشت در کشاورزی است:

• ظرفیت عالی نگهداری آب: پیت ماس می‌توانند تا ۲۵ برابر وزن خشک خود آب نگه دارند؛ بیشتر از اسفنج طبیعی که توانایی این کار را دارد.
• pH کمی اسیدی: بسته به منبع پیت، pH بیشتر پیت ماس‌ها به‌طور متوسط در دامنه‌ی ۳٫۵ تا ۶ قرار دارد. برای گیاهان خاص، داشتن یک بستر کشت با pH اسیدی کم یک مزیت بزرگ است.
• سبک وزنی: زمانی که پیت ماس برداشت و خشک می‌شود، وزن آن در هر مترمکعب تقریبا ۳۸۸ کیلوگرم است؛ درحالی که هر مترمکعب از خاک سطحی حدودا ۶۳۵ کیلوگرم وزن دارد.
• متراکم نمی‌شود: هنگامی که پیت برای ایجاد پیت ماس خشک می‌شود، محصول حاصل خاصیت ارتجاعی دارد و در برابر فشردگی مقاوم است که منافذی را برای نفوذ مواد فراهم می‌کند.
• تخلیه آسان: با اینکه پیت ماس به‌طور باور نکردنی‌ آب را نگه می‌دارد، به راحتی هم تخلیه می‌شود. آب اضافی به سرعت در پیت ماس حرکت کرده و خارج شود.
• استریل: از آنجا که پیت ماس در شرایطی با اکسیژن کم و بدون تغییر تشکیل شده، عاری از هرگونه باکتری، قارچ، دانه‌های علف هرز و یا مواد شیمیایی مضر است.
• نگهداری مواد مغذی: چون پیت ماس در محیط نامرغوب شکل می‌گیرد، به‌طور طبیعی مواد معدنی چندانی ندارد. گرچه به‌واسطه ساختارش از ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی برخوردار است، یا به‌طور ساده‌تر، محل‌های بسیاری با بار منفی دارد که می‌توانند مولکول‌هایی با بار مثبت نگه دارند مثل مواد مغذی و آب.
• کاربری آسان و تمیز: برخلاف دیگر بسترهای کشت، کار با پیت ماس آسان و تمیز است چون گرد و غبار و کثیفی باقی نمی‌گذارد و مانند پرلیت نمی‌ترکد.

ترکیب خاک گلدان با پیت ماس، خاکی عالی برای کاشت بذر است.

معایب پیت ماس

از سوی دیگر، مشکلاتی هم برای استفاده از آن وجود دارد:

• قیمت بالا: در مقایسه با دیگر اصلاح‌کننده‌های ساختار خاک یا بسترهای کشت، پیت ماس خالص قیمت بالاتری دارد که به‌دلیل فرآیند تولید آن است.
• مواد مغذی کم: باتلاق‌های پیتی که خزه‌های اسفاگنوم دارند،‌ به‌ دلیل میزان آب بالا و کمبود مواد مغذی، فاقد مواد مغذی هستند.
• pH کمی اسیدی: بعضی مواقع، pH اسیدی کم پیت ماس مزیت حساب می‌شود و در بعضی موارد به ضررش است.
• تجدید ناپذیری: برخلاف دیگر بسترهای کشت مانند کوکوپیت، پیت ماس به آرامی از بین می‌رود. به‌همین‌ دلیل، از آنجایی یک منبع تجدید‌ناپذیر محسوب می‌شود، استفاده از آن اغلب مورد انتقاد قرار می‌گیرد.

چگونگی استفاده از پیت ماس

پیت ماس به‌واسطه‌ی مزیت‌های بسیارش، از لحاظ محبوبیت در صنعت، در کاربردهای مختلف باغبانی و کشاورزی ا‌ستفاده می‌شود.

1. خاک گلدان: پیت ماس از اجزای اصلی ترکیب خاک گلدان در باغبانی است. خاک گلدان ترکیبی از مواد ارگانیک مانند پیت ماس، کوکوپیت، کود به‌همراه پرلیت، ورمیکولیت و یا حتی ماسه است. مواد ارگانیک بخش عمده‌ای از مواد و ظرفیت نگهداری آب را تامین و دیگر اجزا به تهویه، زهکشی و سبُک نگه‌داشتن مخلوط کمک می‌کنند.
2. اصلاح ساختار خاک: پیت ماس به‌عنوان تقویت‌کننده خاک نیز عمل می‌کند. خاک‌های ماسه‌ای خشک از اضافه‌شدن پیت ماس سود می‌برند زیرا باعث افزایش نگهداری آب می‌شود. خاک رس بهبود در زهکشی و فشرده‌سازی کمتر را با افزودن پیت ماس تجربه می‌کند. خاک قلیایی با pH بالا هم با اضافه‌شدن پیت ماس به شرایط خنثی نزدیک‌تر می‌شود.
3. بستر کشت بذر: با نبود دانه‌های علف هرز، قارچ و بیماری‌ها، پیت ماس معمولا در گلخانه یا خانه برای جوانه زدن بذر و دانه‌ها استفاده می‌شود. ذات استریل آن وقوع پوسیدگی قارچی را کاهش داده ولی رطوبت کافی را برای شکل‌گیری ریشه بذر حفظ می‌کند.
4. کشت هیدروپونیک: افزایش محبوبیت سیستم‌های هیدروپونیک در دو دهه اخیر نیز فرصتی برای ترویج استفاده از پیت ماس فراهم کرده‌است. پیت ماس به‌دلیل ظرفیت نگهداری آب، تخلیه آسان، ظرفیت بالای تبادل کاتیون، طبیعت استریل خود و مقاومت در برابر فشردگی به خوبی در هیدروپونیک‌ها عمل می‌کند.

زمان استفاده از پیت ماس

می‌دانیم که جزئیات اولیه پیت ماس را متوجه شده‌اید، پس بیایید درباره اینکه چه زمانی باید از آن استفاده کنید و چه زمانی از آن صرف‌نظر کرده و به دنبال چاره‌ای مناسب باشید صحبت کنیم.

چه زمانی از پیت ماس استفاده کنیم؟

• به عنوان بخشی از خاک گلدان هنگامی که خودتان آن را ترکیب می‌کنید.
• هنگامی که گیاهان و بوته‌های درحال رشد خاکی اسیدی را ترجیح بدهند:
  • زغال اخته و توت ‌فرنگی.
  • بادرنجبویه، ریحان، مرزنجوش، نعنا، پونه کوهی، رزماری و آویشن.
  • مارچوبه، تره ‌فرنگی، کاهو، نخود فرنگی و کدو.
  • آزالیا، کاملیا، گل ادریسی و گل صدتومانی.
• زمانی که خاک ماسه‌ای به ظرفیت نگهداری آب بیشتری احتیاج دارند.
• زمانی که خاک رس زهکشی بهتری نیاز داشته باشد.
• برای کاشت بذر و دانه‌ها

خاک پیت ماس.

چه زمانی از پیت ماس استفاده نکنیم؟

• زمانی که گیاهان و بوته‌های در حال رشد خاک قلیایی را ترجیح بدهند.
  • شاه‌توت، تمشک، درخت زغال اخته، مویز و انگور فرنگی.
  • پیچک بوستون، تاج الملوک و شقایق.
  • سیر، زنجبیل و اسطوخودوس.
  • گل پنج‌هزاری، سوسن یک‌روزه، هوستا و مارگریت.
• هنگام دادن کود گیاهی به باغ یا باغچه. پیت ماس در حین خشک شدن، خاک سطحی باغچه را ترک‌ترک می‌کند.
• هنگامی که کومپوست به آسانی در دسترس و قابل استفاده است. کومپوست ویژگی‌هایی مشابه پیت ماس دارد و یک منبع تجدیدپذیر است.

پیت ماس و کوکو کوئر (کوکوپیت)

همانطور که در بخش معایب پیت ماس گفته شد، یکی از مشکلات استفاده از آن تجدیدناپذیر بودنش است. بسیاری از طرفداران محیط‌زیست، محققان در حیطه باتلاق و حتی باغبان‌هایی هستند که به تحریم کامل استفاده از پیت و محصولات جانبی‌اش رو آورده‌اند.

همچنین اهمیتی زیست‌محیطی در خصوص برداشت از پیت‌لندها وجود دارد. پیت‌لندها درصد بسیاری از کربن -حدود ۱۰٪ از کربن تثبت‌شده کره زمین- را در خود ذخیره می‌کنند. هنگام برداشت، این کربن‌ها در هوا آزاد شده و در بخشی از گرمایش جهانی شرکت می‌کنند. زمانی که تولیدکنندگان بر بی‌ضرر بودن فعالیت‌های خود پافشاری کنند، توجه‌ سمت محصولاتی مانند کوک کوئر (کوکوپیت) به‌عنوان جایگزین جلب می‌شود.

کوئر نارگیل -معروف به کوکو کوئر یا کوکوپیت- از الیاف قهوه‌ای و سفید بین پوسته و پوشش خارجی دانه نارگیل تشکیل شده‌است. کوکو کوئر از جهاتی مشابه پیت ماس است اما فواید دیگری نیز دارد: مقاوم در برابر تراکم و تجزیه است، pH نزدیک به شرایط خنثی دارد (معمولا بین ۵٫۲ تا ۶٫۸)، به‌دلیل وجود لیگنین (Lignin) رشد باکتری‌های مفید را در محدوده ریشه افزایش می‌دهد، سرشار از هورمون‌ها و محرک‌های زیستی برای افزایش رشد گیاه است و بسته به منبع آن، ممکن است حاوی مواد مغذی ضروری گیاه مانند پتاسیم، آهن، مس، منگنز و روی باشد.

مزایایی همچون pH خنثی‌تر و دارا بودن مواد مغذی ضروری گیاه، هورمون‌ها و محرک‌های زیستی کوکو کوئر را مورد توجه قرار می‌دهد.

نتیجه‌گیری

در قرن اخیر پیت ماس به‌دلیل ظرفیت نگهداری آب، طبیعت استریل و pH کمی اسیدی خود جزء اصلی صنعت باغبانی بوده و معمولا به‌عنوان یکی از اجزای خاک گلدان، اصلاح‌کننده ساختار خاک، موثر در جوانه‌زنی بذر و دانه‌ها و در سیستم‌های کشت هیدروپونیک استفاده می‌شود. استفاده از آن به دلیل اینکه منبعی تجدیدناپذیر است مورد بررسی قرار دارد و اگر پیت ماس بهترین محصول برای نیاز‌های شماست، برخی نکاترا باید مورد توجه قرار دهید.