لکه‌های زنگ بر روی برگ گیاهان: علل، درمان و پیشگیری
۶ فروردین ۱۴۰۱ توسط واحد آموزش (بروزرسانی: )
مشاهده‌ی برگ‌های تغییرشکل‌یافته در هر گیاهی ناراحت‌کننده است. این ظاهر نامطلوب به‌خصوص در گیاهان آپارتمانی که به دلیل شاخوبرگ زیبایشان نگهداری می‌شوند، بیشتر اهمیت دارد. یکی از شایع‌ترین علل ایجاد لکه در برگ‌های گیاهان زنگ قارچی است، البته دلایل دیگری نیز برای این امر وجود دارد. بیایید ببینیم چرا لکه‌های زنگ روی برگ‌ها ایجاد می‌شوند، چگونه این مشکل را درمان کنیم و بهترین راه‌ها برای جلوگیری از بروز آن‌ها چیست؟
علل ایجاد لکه‌های زنگ روی برگ‌ها:
لکه‌های زنگ توسط گروهی از قارچ ها از راسته‌ی Pucciniales ایجاد می‌شوند. این عارضه به صورت لکه‌های پراکنده‌ی نارنجی، زرد یا قرمز روی شاخوبرگ گیاه ظاهر می‌شوند. رطوبت بالا و مرطوب‌ماندن طولانی برگ‌ها باعث رشد این عوامل بیماری‌زا می‌شوند. حذف برگ‌های آسیب‌دیده، قراردادن گیاه در شرایطی با رطوبت پایین‌تر، اصلاح خاک یا استفاده از اسپری‌های شیمیایی می‌توانند این مشکل را حل کنند.
بررسی اجمالی لکه‌های زنگ روی برگ‌ها:
ظاهرشدن لکه‌های رنگی روی برگ‌های زیبای گیاهان ممکن است نگران‌کننده باشد، اما نگران نباشید! این مشکل معمولاً با درمان یا اصلاح محیط گیاه بهبود می‌یابد. اگر مشکل را به درستی شناسایی کنید و به‌سرعت به آن رسیدگی کنید، اغلب خواهید توانست آسیب‌های وارده به چند برگ را به حداقل برسانید.
بیماری زنگ قارچی یکی از علل شایع ایجاد لکه‌های روشن و عجیب‌وغریب روی شاخوبرگ گیاهان است. آنچه بر روی برگ‌های گیاهان در این وضعیت می‌بینید در واقع تجمعات هاگ‌های قارچ مولد زنگ است. این قارچ از این تجمعات هاگی برای اهداف تولید‌مثلی استفاده می‌کند. وقتی هاگ‌ها بالغ شوند، می‌توانند در سراسر گیاه میزبان یا گیاهان اطراف پخش شوند. نکته‌ی مهم این است که مشکل را قبل از بدترشدن حل کنیم.
اگرچه معمولاً قارچ‌های مولد زنگ عامل لکه‌های روی گیاهان هستند، اما دلایل دیگری نیز برای ایجاد لکه روی برگ گیاهان وجود دارد. دلایل مولد لکه و زنگ روی برگ گیاهان ممکن است شبیه به‌هم باشند، بنابراین مهم است که قبل از شروع اقدامات درمانی دلیل ایجاد این لکه‌ها را شناسایی کنید:
- برخی از بیماری‌های لکه‌برگی (Leaf Spot) باعث ایجاد لکه‌های محو بر روی شاخوبرگ گیاهان می‌شوند که شبیه به زنگ‌های قارچی هستند.
- لکه‌های قهوه‌ای و نقاط متعدد روی برگ‌ها ممکن است به دلیل pH نامناسب، کمبود یا مصرف بیش‌ازحد موادمغذی خاص باشند.
- نمک‌های باقیمانده در خاک که ناشی از مقادیر اضافی کود هستند، می‌توانند با اثر بر ریشه‌ها منجر به ظهور لکه‌ها روی شاخوبرگ گیاهان شوند.
- هجوم آفات نیز ممکن است منجر به بروز لکه‌های ابری شود. کنه‌های عنکبوتی خطری ویژه برای گیاهان محسوب می‌شوند. اندازه‌ی کوچک باعث می‌شود در بررسی‌های معمول گیاه از چشم دور بمانند.
بیماری زنگ در گیاهان:
زنگ توسط گروهی از قارچ‌های راسته‌ی Pucciniles ایجاد و به‌صورت لکه‌های متعدد نارنجی، زرد یا قرمز روی شاخوبرگ گیاهان ظاهر می‌شود. اندازه‌ی این لکه‌ها متفاوت است، اما معمولاً کمتر از ۱٫۵ سانتی‌متر قطر دارند. به‌طورکلی، این قارچ‌ها به هر نوع گیاهی حمله می‌کنند، اما هر زیرگروه از این موجودات میکروسکوپی تنها قادرند طیف اندکی از گیاهان را آلوده کنند.
لکه‌های ایجادشده توسط این نوع قارچ در واقع مخازنی از هاگ‌های پودری هستند. این تجمعات هاگی تا حدی به وسیله‌ی یک دستمال از سطح گیاه جدا می‌شوند. پس خبر خوب در اینجا این است که تشخیص این بیماری آسان است. فقط کافی است یک دستمال را روی این تجمعات هاگی بکشید، اگر دستمال رنگی شود، بدین معنی است که گیاه به بیماری زنگ قارچی مبتلا شده است.
هاگ‌هایی که باعث ایجاد لکه‌ها می‌شوند می‌توانند با جریان هوا جابه‌جا شوند. هاگ‌ها تا زمانی که شرایط مساعد شود، غیرفعال باقی می‌مانند. هاگ‌ها به‌طورتصادفی در شاخوبرگ گیاهان لکه ایجاد می‌کنند. در واقع هرجایی‌که باد آن‌ها را ببرد، شروع به رشد می‌کنند و می‌توانند در دو طرف یک برگ ایجاد لکه کنند. ازآنجایی‌که هاگ‌های زنگ برای رشد نیاز به رطوبت ثابت دارند، معمولاً ابتدا در شاخ و برگ‌های پایین‌تر و داخلی جایی که نور و تهویه کمتری وجود دارد تشکیل می‌شوند.
درمان و پیشگیری لکه‌های زنگ روی برگ‌ها:
این نوع قارچ به گیاهان ضعیف حمله می‌کند و انواع سالم در برابر ابتلا به این نوع قارچ بسیار مقاوم‌تر هستند. عفونت زنگ می‌تواند نشانه‌ای از شرایط مراقبت نامطلوب گیاه باشد.
هنگامی‌که تشخیص دادید مشکل گیاه بیماری زنگ قارچی است، فوراً برگ‌های آسیب‌دیده را جدا کرده و آن‌ها را دور بریزید. این برگ‌ها را به توده‌ی کمپوست اضافه نکنید! اگر نمی‌خواهید برگی را دور بریزید، لکه‌های روی آن را جدا کنید. اما آن‌ها را با دقت دور بریزید تا نتوانند گیاهان دیگر را آلوده کنند.
زنگ قارچی برای رشد و رسیدن به مرحله‌ی تولید هاگ، باید روی شاخوبرگ زیرین گیاه قرار گیرد و حداقل ۱۲ تا ۲۴ ساعت مرطوب بماند. جریان هوای خوب می‌تواند از این بیماری جلوگیری کند. شرایط نگهداری گیاه را دوباره بررسی کنید و مطمئن شوید که جریان هوای مناسبی در اطراف گیاه وجود دارد. این موضوع به‌خصوص در رابطه با گیاهان دوستدار رطوبت قرارگرفته در محیطی مرطوب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به‌عبارت دیگر، برای درمان اساسی این قارچ باید راهی یافت که این قارچ به گیاه نچسبد، بنابراین از مرطوب‌نگهداشتن گیاه خودداری کنید.
در اینجا به چند نکته اشاره می‌کنیم:
- هنگام آبیاری سعی کنید خاک خیس شود نه شاخوبرگ.
- گیاهان را با فاصله از یکدیگر قرار دهید تا هوا بتواند در اطراف آن‌ها جریان یابد.
- صبح زود آبیاری گیاه را انجام دهید تا گیاه در طول روز فرصت خشک‌شدن داشته باشد.
- از اسپری‌کردن آب بر روی گیاهان خودداری کنید.
- گیاهان موردعلاقه‌تان( در صورت وجود) را از بین ارقام مقاوم به این نوع قارچ انتخاب کنید.
- سعی کنید گیاهان سالم و فاقد این نوع بیماری را خریداری کنید و آن‌ها را چند هفته پس از خرید قرنطینه کنید.
اگر می‌خواهید اقدام درمانی تهاجمی‌تری انجام دهید، درمان‌های شیمیایی یا طبیعی زیر ممکن است موثر باشند:
اسپری‌های قارچ‌کش:
اسپری‌هایی با فرمول‌های همه‌منظوره و برپایه‌ی مس، انتشار هاگ را محدود می‌کنند، اما نمی‌توانند بیماری را به‌طورکامل ریشه‌کن کنند. اسپری‌های گوگرد آلی و صابون‌های قارچ‌کش به‌طرز مشابهی تاثیرگذار خواهند بود. باتوجه به دستورالعمل‌های ذکرشده روی برچسب، اسپری‌ها را مصرف کنید واستفاده از آن‌ها را هر هفته یا ۱۰ روز یکبار تکرار کنید تا ایجاد لکه‌ها متوقف شود.
درمان‌های خانگی:
یک قاشق چایخوری جوش‌شیرین را به یک لیتر آب اضافه کنید و سپس بر روی گیاهان اسپری کنید. روش محبوب دیگر این است که نصف فنجان سیر خردشده را در یک لیتر آب به مدت 24 ساعت خیس کنید. هر پنج روز یکبار، تا زمان از بین‌رفتن علائم، اسپری این محلول را تکرار کنید.
لکه‌های برگی مشابه به زنگ
بیماری‌های لکه برگی:
عوامل بیماریزای مولد لکه‌برگی گروه بزرگی از ارگانیسم‌ها هستند که قادر به ایجاد لکه‌هایی بر روی برگ‌ها هستند. برخی از عفونت‌های قارچی مانند زنگ عمل می‌کنند. برخی دیگر توسط باکتری‌ها یا حتی ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. برخی از علل مولد لکه‌برگی اغلب به خانواده‌های گیاهی خاصی محدود می‌شود، اما اکثر گیاهان حداقل به یک نوع از عوامل بیماریزای مولد لکه‌برگی آسیب‌پذیر هستند.
این عوامل بیماری‌زا، بدون اینکه قابل مشاهده باشند، قادرند روی برگ‌ها زندگی کنند تا زمانی که شرایط مرطوب موجب افزایش ناگهانی تعداد آن‌ها شود. این عوامل بیماری‌زا معمولاً کشنده نیستند و بیشتر به زیبایی گیاه آسیب می‌زنند. البته تغییر شکل در شاخوبرگ مسئله‌ای جدی برای گیاهان آپارتمانی زینتی است!
عفونت لکه‌برگی باعث ایجاد ضایعات مدور در اندازه‌های مختلف می‌شود. این ضایعات مدور ممکن است برجسته یا فرورفته باشند و لبه‌های واضح یا محوی داشته باشند. رنگ لکه‌ها از قهوه‌ای تیره تا قهوه‌ای مایل به قرمز یا سیاه متفاوت هستند. گاهی اوقات مرکز این نقاط خشک می‌شوند و می‌افتند و سوراخ‌هایی را در برگ گیاه ایجاد می‌کنند.
برای جلوگیری از آلودگی بیشتر گیاه، باید گیاه آلوده را از سایرین جدا کرد و درمان‌های توصیه‌شده‌ی بیماری زنگ را برای آن‌ها انجام داد:
یک قارچ‌کش بر پایه‌ی مس یا گوگرد را بر روی گیاه اسپری کنید یا از محلول جوش‌شیرین یا سیر هر هفته به محض ظاهرشدن علائم بیماری استفاده کنید. این محلول‌ها عفونت لکه‌برگی را به طور کامل از بین نمی‌برند اما از رشد بیشتر قارچ‌ها جلوگیری می‌کنند.
کمبود موادمغذی:
کمبود برخی موادمغذی باعث ایجاد لکه در برگ‌ها و پژمردگی یا زردشدن شاخوبرگ گیاه می‌شود. اما توجه داشته باشید که اینها شایع‌ترین دلایل ایجاد لکه روی شاخوبرگ گیاهان نیستند. گیاهان در برابر کمبود موادمغذی (به شکل کود) حساس نیستند. گیاهان بخش اعظم غذای خود را از فتوسنتز تولید می‌کنند.
کمبود موادمغذی زیر ممکن است باعث ایجاد لکه‌هایی روی برگ‌ها شوند:
کلسیم:
کمبود این عنصر حیاتی منجر به پژمرده‌شدن برگ‌های جدید، پیچ‌خوردن برگ‌ها و ایجاد لکه‌های زرد یا قهوه‌ای روی برگ‌ها می‌شود. لکه‌ها معمولاً باعث می‌شوند که برگ‌ها حاشیه‌ی قهوه‌ای تیره به‌خود گیرند. این لکه‌ها در گیاهان مسن‌تر و بالغ نزدیک به انتهای پایینی گیاه ظاهر می‌شوند.
این مشکل می‌تواند به‌سرعت خود را نشان دهد. در ابتدا لکه‌ها کوچک هستند و با پیشرفت بیماری اندازه‌ی آن‌ها افزایش می‌یابد. با مراقبت مناسب، می‌توانید روند بیماری را متوقف کنید اما نمی‌توانید آسیب‌های وارده را جبران کنید.
درمان، به دلایل عدم‌دسترسی گیاه به کلسیم کافی بستگی دارد. pH اسیدی به‌میزان ۶٫۴ یا کمتر باعث ایجاد مشکلاتی در جذب کلسیم می‌شود. اگر مشکل واقعاً کمبود کلسیم در خاک باشد، اصلاح خاک مبتنی بر آهک می‌تواند مشکل را حل کند. مخلوط خاک با کیفیت که از کودگیاهی یا سایر موادطبیعی اسیدی تشکیل‌شده اغلب شامل آهک است که منبع خوبی برای کلسیم می‌باشد.
منیزیم:
کمبود این درشت‌مغذی خود را به‌شکل زردشدن برگ‌ها همراه با لکه‌های قهوه‌ای کوچک یا لکه‌های زنگ روی برگ‌ها نشان می‌دهد. تغذیه‌ی گیاه با منیزیم این وضعیت را بهبود می‌بخشد. برخی از ترکیبات کودها کلسیم و منیزیم هستند.
تشخیص این کمبودها از قارچ‌هایی که باعث ایجاد لکه‌های زنگ بر روی برگ‌ها می‌شوند، نسبتاً آسان است. بااین‌حال تعیین علت دقیق کمبود این مواد در گیاهان، تفاوت زیادی را در روند بازگرداندن گیاهان به سلامتی ایجاد می‌کند.
تغذیه بیش‌ازحد و سوخت‌وساز مواد مغذی:
همانطور که قبلاً ذکر شد، سوءتغذیه رایج‌ترین مشکل گیاهان آپارتمانی نیست. درواقع تغذیه‌ی بیش‌ازحد گیاه با سایر عناصر اساسی سدیم، پتاسیم، منیزیم نیز می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. اگر گیاه ضعیف به‌نظر می‌رسد، کافی است از افزودن کود بیشتر به خاک بپرهیزید. کوددهی بیش‌ازحد ممکن است ریشه‌های حساس را بسوزاند و باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای یا زنگ برروی برگ‌ها و لبه‌های ترد آن‌ها شود.
آسیب به برگ ناشی از تغذیه‌ی بیش‌ازحد ممکن است در همه‌ی قسمت‌های گیاه یا فقط در بخشی از آن رخ دهد. پژمردگی و توقف رشد از دیگر علائم آن هستند.
حل این مشکل با شستشوی خاک امکانپذیر است. شستشوی خاک، عناصر اضافی را از اطراف ریشه‌ی گیاه پاک می‌کند. تا جایی‌که ممکن است کود را از خاک گیاه جدا کنید و با آب زیاد خاک را شستشو دهید. اجازه دهید آب کاملاً از گلدان خالی شود. یک یا چند بار این کار را تکرار کنید.
برگ‌های آسیب‌دیده به این روش بهبود نمی‌یابند، اما شاید برگ‌های بعدی سالم باشند. حتی اگر مطمئن نباشید که گیاه با کود بیش‌ازحد تغذیه شده است، شستشوی خاک به گیاه آسیبی نخواهد رساند. خوب است که هر ماه یا بیشتر در فصل رشد برای مراقبت بهتر از گیاه شستشوی خاک به‌صورت منظم انجام شود.
pH خیلی پائین با خیلی بالا:
مشکلات مربوط به کمبود موادمغذی و تغذیه‌ی بیش‌ازحد گیاه را باید در سطح pH خاک ردیابی کرد. بیشترین میزان دسترسی گیاهان به موادمغذی در pH بین ۶ تا ۷ فراهم می‌شود. اگر pH خاک خارج از محدوده‌ی موردپسند گیاه باشد، ممکن است ریشه‌ها از جذب عناصر موردنیاز خود بازبمانند.
اگر مشکلpH خاک باشد، افزودن مواد مغذی بیشتر مشکل را بدتر خواهد کرد. کود اضافی منجر به تجمع نمک می‌شود. و همین امر pH خاک را تغییر می‌دهد. به‌نظر متناقض می‌رسد، اما تغذیه‌ی بیش‌ازحد با کود در این وضعیت باعث سوءتغذیه‌ی گیاه می‌شود.
اگر لکه‌های زنگ یا لکه‌هایی با هر رنگ روی برگ‌ها پیدا کردید و از علت آن مطمئن نبودید، pH موردنیاز گیاه را بیابید و خاک را آزمایش کنید تا ببینید آیا pH خاک در محدوده‌ی درستی قرار دارد یا خیر.
نکته‌ی حرفه‌ای: برای انجام این کار، pH متر گزینه‌ی خوبی است، اما استفاده از کیت تعیین pH پایه‌ی رنگ نیز برای ارزیابی اولیه‌ی خاک به اندازه کافی دقیق است.
اصلاحات خاک می تواند pH را به سطح مطلوب برساند: ترکیب آهکی خاک را قلیایی می‌کند (pH را افزایش می دهد)، در حالی که گوگرد و مواد آلی خاصیت قلیایی خاک را کاهش می‌دهند (pH را کاهش می‌دهند). توجه داشته باشید که خاک حاوی کودگیاهی یا سایر موادآلی اسیدی‌تر است و این تأثیر می‌تواند در طول زمان با تجزیه‌ی مواد افزایش یابد.
آسیب ناشی از آفت:
کنه‌های عنکبوتی نیز می‌توانند باعث ایجاد لکه‌هایی برروی برگ‌ها شوند. اگر لکه‌های کوچک سفید، زرد، حتی قهوه‌ای یا زنگی رنگ را مشاهده کردید که روی سطح برگ پراکنده هستند، ممکن است گیاه با هجوم آفت مواجه باشد.
مهم است که آلودگی با کنه‌ی عنکبوتی در اسرع وقت تشخیص داده شود. اگر با این آفات کوچک مقابله نکنید، گیاه ضعیف می‌شود و در نهایت از پا درخواهد آمد.
با دقت برگ‌ها را نگاه کنید و به بررسی لکه‌های تیره‌ی کوچکی بپردازیدکه ممکن است متحرک یا ساکن هستند. استفاده از ذره‌بین در انجام این کار مفید خواهد بود. اگر آلودگی زیاد باشد، ممکن است تارهای کوچکی هم مشاهده کنید.
انجام اقدامات درمانی موردنیاز در اینجا به پشتکار و تلاش نیاز دارد. استفاده از الکل به‌صورت مستقیم بر روی آفات باعث مرگ آن‌ها می‌شود. برای از بین‌بردن کلنی‌های بزرگتر، استفاده از روغن باغبانی و صابون حشره‌کش توصیه می‌شود. هر دو طرف برگ را به این مواد آغشته کنید، این مواد زمانی موثر خواهند بود که با کنه‌ها تماس پیدا کنند. این مواد اثرات ثانویه ندارند. بنابراین هر چند روز یکبار تا زمانی که کنه‌ها از بین بروند، این مواد را استفاده کنید.
درمان موثر لکه‌های زنگ روی برگ‌ها:
اگر لکه‌های زنگ را بر روی برگ‌های گیاهان آپارتمانی خود پیدا کردید، اولویت اصلی شناسایی علت ایجاد آن‌ها است. مشخص کنید که آیا این بیماری، بیماری زنگ قارچی است یا وضعیت لکه‌برگی به دلایل دیگر ایجاد شده است. سپس می‌توانید درمان صحیح را انتخاب کنید و کمک کنید تا گیاه سلامتی خود را بازیابد.
دیدگاه‌ها
افزودن دیدگاه