چرا به تنه درختان رنگ سفید می‌زنند؟

سفید رنگ کردن تنه درختان به منظور محافظت از آنها که به سفیدکاری معروف است، سابقه‌ای طولانی دارد که به دوران باستان باز می‌گردد.

استفاده از رنگ سفید آهکی به یونان و روم باستان برمی‌گردد که در قرون وسطی در اروپا رواج یافت. در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، سفیدکاری درختان به روشی رایج در باغ‌های میوه تبدیل شد. این روش اقدامی گسترده در جوامع کشاورزی سنتی در بسیاری از فرهنگ‌ها در سراسر جهان است.

رواج سفیدکاری تنه درختان طی دوران‌های مختلف متفاوت بوده است. این عمل هنوز هم در مناطق خاصی از جهان به منظور مراقبت از درختان انجام می‌شود، اما اقدامی گسترده در مناطق مختلف و برای همه گونه‌های درختی نیست.

دلایل سفیدکاری تنه درختان

هدف از سفیدکردن تنه و شاخه‌های تحتانی درختان محافظت در برابر آفتاب، آفات، بیماری‌های مختلف و سرمازدگی است.

۱- محافظت در برابر آفتاب

آفتاب‌سوختگی وضعیتی است که در آن پوست درخت در اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور مستقیم و داغ خورشید آسیب می‌بیند. این آسیب در ساقه و تنه درختان جوان رخ می‌دهد زیرا پوست آنها نازک است و شاخ و برگ کمتری برای ایجاد سایه دارند، در نتیجه کمتر قادر به تحمل آفتاب شدید و مستقیم هستند.

در درختان مسن‌تر، پس از هرس کردن برگ‌هایی که روی تنه درخت سایه می‌انداختند، قرارگیری در معرض آفتاب مستقیم بیشتر می‌شود یا اگر درخت به دلیل مشکلاتی مانند خشکسالی، برگ‌های خود را زودتر از موعد از دست بدهد، پوست درخت ممکن است آسیب ببیند.

عوامل دیگری که در بروز آفتاب‌سوختگی نقش دارند عبارتند از:

• برداشتن داربست‌ها یا قطع درختان و گیاهانی که با تنه یا شاخه‌های‌شان روی درخت سایه می‌انداختند.
• ایجاد سنگفرش یا سازه‌هایی که نور و گرما را در نزدیکی درخت منعکس می‌کنند.
• هر عامل دیگری که به سلامت ریشه آسیب می‌رساند (مانند خشکسالی، شرایط غرقابی، آفات و بیماری‌های ریشه) یا توانایی درخت در جذب آب کافی از خاک را کاهش می‌دهد.

به طور معمول، پوست آفتاب‌سوخته در سمتی که رو به خورشید ظهر و بعدازظهر (زمانی که آفتاب در داغ‌ترین و شدیدترین حالت است) قرار دارد، می‌شکافد و ترک می‌خورد که در نیمکره شمالی به سمت جنوب‌غرب و غرب و در نیمکره جنوبی به سمت شمال‌غرب و غرب است.

رنگ سفید نور خورشید را منعکس می‌کند که گرم شدن پوست درخت و نوسانات دمایی را کاهش می‌دهد و خطر آفتاب‌سوختگی را به حداقل می‌رساند.

۲- کنترل آفات و بیماری‌ها

مکانیسم سفیدکاری در جلوگیری از آفات به طور کامل شناخته نشده است. اعتقاد بر این است که رنگ روشن و بازتابنده، نشانه‌های بصری را که آفات خاصی به طور غریزی به دنبال آن هستند، مختل می‌کند.

پوست درختان معمولاً تیره‌رنگ است و آفات خاصی به دنبال تنه‌های تیره‌رنگ هستند که برای تغذیه، تخم‌گذاری و سرپناه مناسب‌ترند.

درختی با تنه روشن و سفید می‌تواند آفات را گیج کند، چون سطحش برای آنها غیرطبیعی است یا خزیدن آفات روی تنه و رسیدن به شاخ و برگ را دشوار کند و برای آنها جذابیت کمتری داشته باشد و در نتیجه، مانعی برای آنها باشد. هرچند ممکن است روشی بازدارنده در مقابل همه آفات نباشد.

برخی از آفاتی که سفیدکاری علیه آنها استفاده می‌شود عبارتند از:

• آفات سوراخ‌کننده چوب که اغلب در درختانی با تنه یا شاخه‌های آفتاب‌سوخته مشکل‌ساز هستند.
• سوسک‌های پوسته‌خوار که به سمت ترکیبات فرار آزادشده از درختان آسیب‌دیده جذب می‌شوند و سفیدکاری می‌تواند به کاهش رایحه و جذابیت درخت برای آنها کمک کند.
• برخی از گونه‌های شته جذب تنه تیره درختان می‌شوند، به همین دلیل از مالچ‌های بازتابنده برای تداخل در توانایی شته‌های بالدار برای یافتن گیاهان و درختان میزبان استفاده می‌شود.
• شب‌پره زمستانی که هنگام جستجوی مکانی برای تخم‌گذاری، جذب تنه تیره درختان می‌شود.
• کرم‌های خوره، کرم‌هایی که به آنها کرم اینچ یا کرم حلقه‌ای نیز می‌گویند، زیرا با حرکات حلقه‌ای مشخصی حرکت می‌کنند. خزیدن روی تنه درختی که سفیدکاری شده، دشوار خواهد بود.

علاوه بر این، اعتقاد بر این است که گسترش برخی از بیماری‌های قارچی و باکتریایی را می‌توان با استفاده از سفیدکاری، محدود یا کند کرد.

3- محافظت در برابر یخ‌زدگی

سفیدکاری می‌تواند به عنوان مانعی برای کاهش اتلاف گرما و محافظت از پوست درخت در برابر ترک‌خوردگی و سایر آسیب‌های سرمازدگی در طول شب‌های سرد عمل کند.

از چه موادی برای سفید کردن تنه درختان استفاده می‌شود؟

دلایل سفید کردن تنه درختان در طول زمان تغییر چندانی نکرده است، اما مواد و تکنیک‌های مورد استفاده تکامل یافته‌اند. اکنون علاوه بر رنگ‌های سفید‌ آهکی، رنگ‌های مدرن و همچنین پوشش‌های اختصاصی داریم که به طور خاص برای محافظت از درختان طراحی شده‌اند.

فرمول‌های مختلفی را می‌توان برای سفید کردن تنه درختان استفاده کرد، اما حتماً باید برای درختان ایمن باشند و حاوی مواد شیمیایی سمی نباشند که به درختان آسیب برسانند یا مانع رشد آنها شوند.

۱- سفیدکاری سنتی مبتنی بر آهک

سفیدکاری سنتی قرن‌هاست که انجام می‌شود و معمولاً از آهک هیدراته (هیدروکسید کلسیم) و آب تشکیل شده است. ظاهری گچی دارد و رطوبت و گازها از آن عبور می‌کنند.

برای تهیه این رنگ آهکی از ترکیبات زیر استفاده می‌شود:

• آهک هیدراته که به نام هیدروکسید کلسیم (Ca(OH)2)، آهک مرده یا آهک شکفته نیز شناخته می‌شود.
• سولفات روی (ZnSO4) - (اختیاری)
• آب

آهک هیدراته (50 گرم) و سولفات روی (4 گرم) را با 1 لیتر آب مخلوط کنید.

در صورت لزوم آن را رقیق کنید، سپس روی سطوح درخت اسپری کنید.

*توجه: سولفات روی اختیاری است که به دلیل خاصیت قارچ‌کشی اضافه می‌شود و می‌تواند به جلوگیری یا کند کردن رشد بیماری‌های قارچی کمک کند.

۲- رنگ سفید لاتکسی

در رنگ‌های مدرن برای تنه درختان اغلب از فرمول‌های مبتنی بر لاتکس استفاده می‌شود که ظاهر یکنواخت‌تری به جا می‌گذارند و می‌توانند در برابر آفات، بیماری‌ها و استرس‌های محیطی از درخت محافظت کنند. برای تهیه رنگ مبتنی بر لاتکس، از موارد زیر استفاده می‌شود:

• رنگ اینتریور لاتکس سفید (نه رنگ اکستریور و نه رنگ روغنی که هر دو برای درخت مضر هستند)
• آب

به نسبت‌های مساوی (نسبت 1 به 1) رنگ اینتریور لاتکس سفید و آب را مخلوط کنید. این مخلوط رقیق‌شده به راحتی روی تنه و شاخه‌های اصلی درخت اسپری می‌شود.

یه هیچ وجه نباید رنگ را خیلی رقیق کنید، زیرا به رنگ سفید قوی برای انعکاس نور خورشید و جلوگیری از آسیب نیاز است.

۳- رنگ‌های تجاری سفیدکاری تنه درخت

رنگ‌های سفیدکاری تنه درخت به صورت تجاری در دسترس هستند و به طور خاص برای محافظت از درختان فرموله شده‌اند. این محصولات ممکن است حاوی ترکیبی از پلیمرهای اکریلیک یا لاتکس، قارچ‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و سایر مواد افزودنی برای دوام بیشتر و کنترل آفات باشند.

فرمولاسیون تجاری تولیدکنندگان مختلف ممکن است متفاوت باشد، بنابراین پیروی از دستورالعمل‌های ارائه شده همراه محصول ضروری است.

نحوه اعمال سفیدکاری روی درختان

برای انجام صحیح سفیدکاری سنتی، این دستورالعمل‌ها را دنبال کنید:

1. درختانی را که کمتر از دو سال است کاشته شده‌اند، سفید نکنید.
2. پایه درخت جایی که ریشه‌ها قرار دارند را سفید نکنید، زیرا تبادل گاز و جذب رطوبت را مختل می‌کند.
3. با قلمو رنگ بزنید، اسپری کنید یا دستکش بپوشید و با اسفنج رنگ را پخش کنید. آهک سوزاننده است، محافظت از دستانتان را فراموش نکنید!
4. رنگ را به طور یکنواخت و نه زیاد پخش کنید. لایه نازکی از رنگ استفاده کنید تا به تنه درخت اجازه تنفس داده شود، لایه ضخیم رنگ رطوبت را در پوست نگه می‌دارد که می‌تواند باعث رشد قارچ و پوسیدگی شود.
5. تنه را از زمین تا حداقل 45سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین رنگ کنید. برای محافظت بیشتر، می‌توان تا 20 الی 30 سانتی‌متر پایین‌تر از شاخه‌های اصلی را رنگ کرد. این امر به خصوص زمانی مفید است که محل انشعاب شاخه‌ها زاویه کمی داشته باشند، زیرا نحوه رشد پوسته در محل انشعاب شاخه باعث می‌شود که نسبت به شاخه‌هایی با زاویه انشعاب بازتر، در زمستان مقاومت کمتری داشته باشند.

زمان اعمال سفیدکاری روی درختان

تنه درختان را اواخر پاییز تا اوایل زمستان سفیدکاری کنید، در این زمان احتمال آسیب ناشی از سفیدکاری کاهش می‌یابد.

روزهای گرم و آفتابی که شرایط برای سریع خشک شدن رنگ مناسب است، انتخاب کنید و تا اواسط بعد از ظهر کار را به پایان برسانید تا زمان خشک شدن کافی وجود داشته باشد. هرچه زودتر رنگ خشک شود، احتمال آسیب کمتری وجود دارد. اگر دمای هوا زیر ۱۰ درجه سانتیگراد است، سفیدکاری را انجام ندهید.

سفیدکاری درختان به نگهداری منظم نیاز دارد، زیرا ممکن است به مرور زمان به دلیل شرایط آب و هوایی، لایه رنگ از بین برود. سفیدکاری را هر ساله تجدید کنید و قبل از استفاده از پوشش جدید بررسی کنید که لایه قبلی آسیبی به درخت وارد نکرده باشد.

همچنین، خوب است که سفیدکاری را در همان روز هرس درخت انجام دهید، زیرا هرس تنه و شاخه‌ها را بیشتر در معرض نور مستقیم خورشید قرار می‌دهد. در حالت ایده‌آل، درختان باید قبل از هرس ابتدا سفیدکاری شوند تا رنگ زخم‌های هرس را نپوشاند و روند بهبود طبیعی آنها را مهار نکند.