اقدامات ساده برای جلوگیری از پژمرده‌‌شدن گیاه پس از تعویض گلدان

اگر به تازگی گلدان گیاه خود را تعویض کرده‌‌اید، شاید از دیدن اینکه گلدان در مقابل چشمانتان شروع به پژمرده‌شدن می‌کند، متعجب شوید و بخواهید بدانید علت این امر چیست. عوامل زیادی می‌توانند در پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان نقش داشته باشند، اما انجام چند اقدام آسان می‌تواند خطر وقوع آن را کاهش دهد.

پژمرده‌شدن گیاه پس از تعویض گلدان ممکن است به دلیل آسیب ریشه در حین انجام این کار یا تغییر ناگهانی شرایط باشد که در این صورت گیاه سعی بر واکنش به آن دارد. با بهینه‌سازی مراقبت از گیاه قبل و بعد از تعویض گلدان و مراقب از ریشه در حین تعویض گلدان از پژمردگی آن جلوگیری خواهید کرد.

به مطالعه‌ی این مقاله ادامه دهید، چون تمام دلایل پژمرده‌شدن گیاه پس از تعویض گلدان، نحوه‌ی رفع هر مشکل و نحوه‌ی جلوگیری از وقوع آن در آینده را توضیح خواهم داد.

آیا پژمردگی گیاهان پس از تعویض گلدان امری طبیعی است؟

پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان، به خصوص در چند روز اول پس از تعویض گلدان، بسیار رایج است. بااین‌حال، بیشتر اوقات پژمردگی خفیف است و اصلاً قابل‌توجه نمی‌باشد. اگر در هنگام تعویض گلدان به اندازه‌ی کافی توجه و دقت به خرج دهید، در بیشتر مواقع خواهید توانست از پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان جلوگیری کنید.

تعویض گلدان ممکن است برای گیاه استرس‌زا می‌باشد، زیرا از جایی که به راحتی در آن رشد کرده و به آن عادت داشته است، به ناگهانی به شرایط جدید منتقل می‌شود. گاهی اوقات حتی با بیشترین دقت هم ممکن است در حین فرآیند تعویض گلدان به ریشه‌ها آسیب وارد شود. آسیب ریشه می‌تواند بر توانایی گیاه برای رشد سریع در خانه جدیدش تأثیر بگذارد.

در سایر موارد، مسائلی در رابطه با شرایط مراقبت قبل یا بعد از تعویض گلدان یا روند تعویض گلدان وجود دارند که می‌توانند احتمال پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان را بیشتر کنند.

آیا ممکن است با تعویض گلدان، گیاه از بین برود؟

از بین‌رفتن کامل یک گیاه با تعویض گلدان کاملاً ممکن است و به هیچ‌وجه امری غیرمعمول نیست. برخی گیاهان در طی فرآیند تعویض گلدان بیشتر مستعد مرگ هستند. احتمال از بین‌رفتن کامل پس از تعویض گلدان در یک گیاه بیمار یا گیاهی که پس از تعویض گلدان از آن مراقبت کافی صورت نگیرد خیلی بیشتر است.

با پیروی از چند توصیه‌ی ساده می‌توان از مرگ بیشتر گیاهان، اما نه همه آن‌ها، پس از تعویض گلدان جلوگیری کرد.

آسیب ریشه:

به‌طورکلی هنگام تعویض گلدان، تلاش کنید تا کمترین تماس را با ریشه‎‌ها داشته باشد. این امر به شدت به گیاه و موقعیت آن بستگی دارد، اما در بسیاری گیاهان ریشه‌ها به راحتی در اثر تماس بیش‌ازحد آسیب می‌بینند.

در بسیاری از گیاهان بخش قابل‌توجهی از آب توسط تارهای کِشنده‌ی منشعب‌شده از ریشه‌های بزرگتر جذب می‌شود. این ریشه‌های ریز فوق‌العاده شکننده هستند و حتی سست‌شدن خاک قدیمی ممکن است باعث از بین‌رفتن یا آسیب آن‌ها شود و بر توانایی گیاه در جذب آب تأثیر زیادی بگذارد.

در موارد زیر دقت ویژه به خرج دهید تا به ریشه‌ها آسیبی نرسد:

• در جابجایی نهال‌هایی که تازه شروع به تثبیت کرده‌اند.
• در جابجایی گیاهانی که حساسیت خاصی به جابه‌جایی دارند، مانند کالاتیا، آلوکازیا، بسیاری گل‌های آپارتمانی با ساقه‌های سبز.
• گیاهانی که قبل از جابه‌جایی ناسالم هستند. در صورت امکان بهتر است قبل از تعویض گلدان، سلامت گیاه را بهبود بخشید، مگر اینکه شرایط فعلی گلدان دلیل اصلی ناسالم بودن گیاه باشد.

البته استثناهایی هم برای این قاعده وجود دارد. اگر گیاه ریشه‌های متراکمی دارد، مقدار ریشه برای حمایت از گیاه مناسب خواهد بود. معمولاً در هنگام تعویض گلدان قسمت‌هایی از ریشه‌ها که به طور محکمی بهم چسبیده‌اند، شُل‌ خواهند شد. این امر به رشد و گسترش ریشه‌ها در گلدان جدید کمک خواهد کرد و در درازمدت گیاه سالم‌تری خواهید داشت.

تغییر در خاک:

در زمان تعویض گلدان در انتخاب خاک دقت کنید. اگرچه گیاهان نیازهای متفاوتی دارند، اما همه‌ی آن‌ها با شرایط جدید سازگار خواهند شد. در صورت ایجاد تغییر ناگهانی در ترکیب خاک یا pH آن، ممکن است سیستم ریشه دچار شوک شود. این امر به پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان منتهی شود.

مثالی می‌زنم، اخیراً گلدان سرخس ستاره آبی ( سرخس پنچه خرس) را تعویض کردم. این نوع از سرخس‌ها هوازی هستند، یعنی به جای اینکه در خاک رشد کنند به گیاهان دیگر متصل می‌شوند. اغلب این نوع سرخس در گلدانی کاشته‌شده و به‌‌فروش می‌رسد که زهکشی خوبی دارد، گلدانی که من خریدم هم همین شرایط را داشت. به‌همین دلیل وسوسه شدم گلدان آن را عوض کنم و آن را در یک مخلوط اپی‌فیتک بکارم.

با‌این‌حال، این نوع سرخس با هر خاکی که از مراحل اولیه در آن رشد کنند به خوبی سازگار می‌شوند. اگر گلدان این نوع سرخس را تعویض کنیم و آن را در ترکیبی اپی‌فیت مبتنی بر پوست درخت کاج بکاریم، pH و ساختار خاک به‌طور قابل‌توجهی تغییر خواهد کرد و احتمالاً بیشتر از این که فایده‌ای برای گیاه داشته باشد مضر خواهد بود.

بهترین کاری که در این شرایط می‌توان انجام داد این است که اگر قصد تعویض گلدان را دارید باید از مخلوطی مشابه استفاده کنید، اما افزودن موادی مانند پرلیت یا ماسه‌ی درشت برای افزایش زهکشی است. با این کار از زهکشی خوب گلدان اطمینان حاصل خواهید کرد و بافتی متخلخل مانند سفال در خاک ایجاد خواهد شد که زود خشک‌شدن آن را تسریع خواهد کرد.

کمبود آب:

ممکن است دلیل پژمرده‌شدن گیاه پس از تعویض گلدان کمبود آب باشد. این کمبود می‌تواند به دلیل کمبود آب در خاک باشد، یا این احتمال وجود دارد که ریشه‌ها به طور موقت قادر به جذب آب برای رفع نیاز گیاه به آب نیستند.

معمولاً توصیه می‌شود چند روز قبل از تعویض گلدان، گیاه را به طور کامل آبیاری کنید. با این فرض که دلیل تعویض گلدان درمان پوسیدگی ریشه یا مشکلات آبیاری بیش از حد گیاه نباشد!

آبیاری چند روز قبل از تعویض گلدان، آبرسانی به گیاه را بهینه می‌کند تا گیاه بتواند فرآیند تعویض گلدان را به شکلی مناسب آغاز کند. به شخصه ترجیح می‌دهم زمانی که خاک اطراف گیاه کاملاً مرطوب است، کار تعویض گلدان را انجام دهم، و بعد از اینکه گیاه را در گلدان جدیدش جای دادم، گیاه را کمی آبیاری کنم.

همانطور که گفته شد، گاهی اوقات ریشه‌های گیاهانی که به تازگی در گلدانی جدید کاشته شده‌اند، به مدت چند روز یا بیشتر به درستی عمل نمی‌کنند، بنابراین آبیاری کامل پس از تعویض گلدان می‌تواند خطر پوسیدگی ریشه را افزایش دهد، زیرا ریشه‌ها بدون اینکه قادر به جذب آب باشند در تماس با خاک مرطوب قرار می‌گیرند.

تغییر در آب‌وهوا:

بسیاری از مواقع پس از تعویض گلدان، مکان گیاهان را نیز تغییر می‌دهیم، و همین امر ممکن است عامل اصلی پژمردگی پس از تعویض گلدان باشد. این اتفاق معمولاً برای نهال‌هایی می‌افتد که در محیط داخل خانه شروع به رشد می‌کنند و سپس قبل از اینکه به فضای خارج از خانه برده شوند، گلدان آن‌ها تعویض می‌شود.

وقتی گیاهان را به فضای خارج از منزل منتقل می‌کنیم، معمولاً استرس ناشی از تعویض گلدان، تغییر دما، رطوبت و روشنایی برای برخی از آن‌ها بسیار زیاد است. معمولاً توصیه می‌کنم ابتدا گلدان را تعویض کنید، یک هفته صبر کنید و سپس اقدامات لازم برای انتقال گیاهان به محیط بیرون از منزل را انجام دهید.

در رابطه با گیاهان آپارتمانی، تعویض گلدان و انتقال آن‌ها به یک گلدان جدید، شاید وادارتان کند که وضعیت گیاه و محلی از خانه که بهترین رشد را در آنجا دارد، را دوباره ارزیابی کنید. اگر به طور ناگهانی شرایط را برای گیاه آپارتمانی خود تغییر دهید، این کار در کوتاه‌مدت به جای اینکه فایده‌ای برای گیاهتان داشته باشد بیشتر مضر خواهد بود.

از ایجاد تغییرات ناگهانی در شرایط گیاهی که به تازگی گلدانش را تعویض کرده‌اید اجتناب کنید و صبر کنید تا مطمئن شوید گیاه از روند تعویض گلدان به سلامتی عبور کرده است.

نکته‌ی قابل‌توجه بعد از تعویض گلدان رعایت اعتدال است. اگر گیاه قبل از تعویض گلدان در شرایطی با نور بیش از حد یا درجه حرارت بالا قرار داشته، معمولاً اگر آن را به مکانی با نور و دمای متوسط‌​​تر منتقل کنید تا فرصتی برای تثبیت داشته باشد، بهتر است.

تعویض گلدان در زمان نامناسبی از سال یا مرحله‌ی رشد گیاه:

در بسیاری از گیاهان، برای جلوگیری از پژمردگی بعد از تعویض گلدان بهترین زمان اوایل تا اواسط بهار است، زمانی که گیاه با قدرت شروع به رشد می‌کند. این برهه از زمان، زمانی ایده‌آل برای تعویض گلدان است، زیرا گیاه به سرعت شروع به رشد می‌کند، اما هنوز شاخ و برگ جدید زیادی ندارد تا مجبور به حمایت از آن‌ها باشد. در فصل بهار، احتمال رشد سریع و قوی ریشه‌ها پس از تعویض گلدان، این امکان را به گیاه می‌دهد تا به سرعت در گلدان جدید جا بیفتد.

این شرایط برای برخی از گیاهان متفاوت است و گیاهان زیادی وجود دارند که بهتر است در زمان‌های خاصی از سال گلدانشان تعویض شود. شرایط مراقبت از گیاهانی که دارید را بررسی کنید.

آیا باید گیاه را بعد از تعویض گلدان آبیاری کنم؟

اطمینان حاصل کنید که گیاه شما یک الی دو روز قبل از تعویض گلدان به طور کامل آبیاری شده باشد. پس از تعویض گلدان، بدون خیس‌کردن کامل خاک، آبیاری را به آرامی انجام دهید. این عمل مقداری رطوبت بدون آبگیری ریشه‌ها را فراهم می‌آورد.

بهتر است پس از تعویض گلدان، آبیاری را به آرامی انجام دهید و سپس نیاز آبی گیاه را از نزدیک بررسی کنید تا ببینید چه زمانی باید مجدداً گیاه را آبیاری کنید. اینکه بدانید چه زمانی گیاه را آبیاری کنید، یکی از ضروری‌ترین مهارت‌ها است که با یادگیری آن خواهید توانست قدمی برای سالم نگاهداشتن گیاهانی که در گلدان می‌کارید بردارید.

چه مدت طول می‌کشد تا گیاه از شوک پیوند بهبود یابد؟

این زمان ممکن است به طور گسترده‌ای متفاوت باشد. بسیاری گیاهان کوچکتر می‌توانند در عرض چند هفته به طور کامل بهبود یابند. در رابطه با گیاهان یا درختان بزرگتر، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا همه‌ی مشکلات ناشی از شوک پیوند برطرف شود.

پژمردگی ساده‌ پس از تعویض گلدان را می‌توان با مراقبت خوب بهبود بخشید و اغلب در گیاه هیچ نشانه‌ای از آسیب باقی نخواهد ماند. موارد شدیدتر ممکن است منجر به از بین‌رفتن یا آسیب‌دیدن شاخ و برگ شوند. این‌گونه عوارض به طور کامل بهبود نخواهند یافت، اما به مرور زمان مناطق آسیب‌دیده با شاخ و برگ‌های جدید و سالم جایگزین خواهند شد.

چگونه از پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان جلوگیری کنیم؟

در اینجا مراحلی را ذکر کرده‌ام که پس از تعویض گلدان برای اطمینان از پژمرده‌نشدن گیاهان انجام می‌دهم.

• در هفته‌های قبل از اقدام به تعویض گلدان به نیازهای مراقبتی گیاهان خود توجه ویژه‌ای داشته باشید. احتمال اینکه یک گیاه سالم به راحتی روند تعویض گلدان را پشت سر بگذارد، بسیار بیشتر است.
• وقت بگذارید و تحقیق کنید که نوع گلدان و خاک ایده‌آل برای گیاه شما چیست تا بتوانید در شرایط ایده‌آل فرآیند تعویض گلدان را انجام دهید. فراموش نکنید که به اندازه‌ی گلدان و مواد مصرفی توجه کنید، زیرا این موارد تأثیر زیادی بر سلامت طولانی‌مدت گیاه خواهند داشت.
• مطمئن شوید که خاک گلدان جدیدی که استفاده می‌کنید عاری از آفات یا بیماری باشد. اگر قصد استفاده مجدد از خاک گلدان قدیمی را دارید، بسیار مراقب باشید.
• هر چیزی را که برای تعویض گلدان نیاز دارید آماده کنید. داخل گلدان جدید کمی خاک بریزید تا بتوانید در زمان آماده‌شدن گیاه را مستقیماً در آن قرار دهید.
• سعی کنید گیاه را از گلدان بیرون بیاورید. اگر گیاه به راحتی از گلدان خارج نشد، کناره‌های گلدان را به آرامی فشار دهید تا خاک و ریشه‌ها شُل شوند.
• از بیرون کشیدن گیاه با استفاده از ساقه یا شاخ و برگ خودداری کنید، زیرا این امر ممکن است به ریشه یا شاخ و برگ گیاه آسیب بزند و خطر پژمرده‌شدن گیاه پس از تعویض گلدان را افزایش دهد.
• اگر گیاه شما در گلدان سفالی قرار دارد، و برای بیرون‌آوردن آن می‌توانید از چاقو استفاده کنید. به این ترتیب که چاقو را در کناره‌های گلدان بچرخانید تا گلدان از خاک جدا شود. با استفاده از این روش زودتر به هدف خواهد رسید.
• گلدان را به پهلو روی زمین قرار دهید و گیاه را به آرامی بیرون بکشید. گیاه را با توپ ریشه‌ش بلند کنید و در عین‌حال از شاخ و برگ نیز حمایت کنید. وقتی گیاه را خارج کردید آن را در گلدان جدید قرار دهید. فقط در‌صورتی‌که ریشه‌های گیاه خیلی متراکم باشند، باید ریشه‌ها را کمی شُل کنید. در غیر این صورت، تا حد امکان از تماس با ریشه‌ها خودداری کنید.
• خاک گلدان جدید را به آرامی به دور کناره‌های گیاه اضافه کنید تا خاک هم‌سطح گلدان قبلی شود. افزودن خاک بیشتر به نحوی که سطح خاک گلدان جدید بالاتر از گلدان قبلی شود ممکن است باعث پوسیدگی ساقه شود، بنابراین مراقب باشید.

مراقبت های بعدی پس از تعویض گلدان برای جلوگیری از پژمردگی گیاه:

تا چند هفته پس از تعویض گلدان، هیچ تغییر ناگهانی در مراقبت از گیاه انجام ندهید، مگر در شرایط زیر:

• اگر شرایط نوری گیاه قبلاً نامناسب بوده، حال گیاه را کمی در شرایط معتدل‌تری قرار دهید. با انجام این کار بدون ایجاد تنش ناخواسته، رشد گیاه ترغیب می‌شود.
• اگر گیاه نسبت به حالت عادی نیاز به رطوبت بیشتری دارد، اقداماتی مانند گروه‌بندی گیاهان می‌تواند به بهبود میزان رطوبت در آن‌ها کمک کند. استفاده از سینی رطوبت، یا یکی از این راه‌های مناسب را برای افزایش رطوبت گیاهان امتحان کنید.
• برای اطمینان حاصل‌کردن از دمای ایده‌آل‌ برای گیاهان، دمای محیط آن‌ها را تحت نظر بگیرید. از دماسنج دیجیتالی استفاده می‌کنید که دمای فعلی، حداکثر و حداقل دما را ثبت می‌کند. استفاده از این نوع دماسنج کمک می‌کند تا گیاهان را به مکانی منتقل کنم که محدوده‌ی دمایی آنجا همیشه در منطقه‌ی آسایش است.
• برای جلوگیری از پژمرده‌شدن گیاهان پس از تعویض گلدان، حداقل به مدت دو الی سه هفته از کود دادن به گیاهان خودداری کنید. روند تعویض گلدان و هجوم ناگهانی نمک‌های مغذی موجود در کود برای گیاهان استرس‌زا است. ترکیبی از این عوامل استرس‌زا اغلب بیشتر از فایده برای گیاهان ضرر دارند.
• به آب مورد نیاز گیاهان پس از تعویض گلدان توجه بیشتری کنید تا پژمرده نشوند. هرگز گیاهان را طبق برنامه‌ی قبل از تعویض گلدان آبیاری نکنید. در عوض، خاک و شاخ و برگ گیاهان را به طور منظم بررسی کنید تا دریابید چه زمانی برای آبیاری گیاه مناسب است.

کلام آخر:

اگرچه دیدن پژمردگی گیاه پس از تعویض گلدان ناامیدکننده است، اما در صورت پژمردگی نیز بیشتر گیاهان با مراقبت مناسب نجات می‌یابند. وحتی نکته‌ی جالب‌تر این است که این اتفاق می‌تواند تجربه‌ای در راستای یادگیری باشد و به شما کمک کند تا از ارتکاب اشتباهی مشابه در آینده اجتناب کنید و اطمینان حاصل کنید که تعویض گلدان را همیشه به خوبی انجام خواهید داد.