سفیدک کرکی گیاهان چیست و روش‌های مقابله

بیماری سفیدک کرکی ممکن است ظاهر گیاهان تزئینی را خراب کند و بر بازده و کیفیت محصولات اثر بگذارد. کنترل سفیدک کرکی به تکنیک‌های خاصی بستگی دارد؛ چون هیچ قارچ‌کش مؤثری برای باغبانان آماتور نیست.

سفیدک کرکی چیست؟

بیماری سفیدک کرکی مربوط به شاخ‌وبرگ‌ها است. این بیماری ناشی از ارگانیسم‌های قارچ‌مانند (آب‌کپک) است. انتشارش را هاگ‌های هوایی از گیاه به گیاه انجام می‌دهند. این بیماری در آب‌وهوای مرطوب است که عفونت مورد علاقه‌ی رطوبت طولانی در برگ‌ها است.

این بیماری به سراغ شماری از گیاهان خوراکی و تزئینی رایج می‌رود، مثل کلم‌ها، هویج، تاک، کاهو، پیاز، بنفشه، شقاقل، نخود و لوبیا، ریواس، گل سرخ، اسفناج و تنباکو.

معمولاً سفیدک کرکی محدوده‌های میزبانی کوچکی دارند که فقط شامل چند گیاه مرتبط است. مثل سفیدک کرکی که کلم‌ها را آلوده می‌کند و گونه‌ی متفاوتی با عامل حمله به بنفشه‌ی فرنگی است.

نشانه‌های سفیدک کرکی

برخلاف سفیدک سطحی، تشخیص گیاهان آلوده به سفیدک کرکی آنقدر آسان نیست. به موردهای زیر نگاه کنید:

• لکه‌های رنگ‌ورورفته روی سطح بالاتر برگ: اینها ممکن است سبز، زرد، ارغوانی یا قهوه‌ای کم‌رنگ باشد که به گیاه آسیب‌دیده بستگی دارد. لکه‌ها گاهی اگر محصور در رگه‌های برگ باشد، لبه‌های مستقیم دارد (مثل کاهو).
• رشد کپک‌مانند روی زیر برگ: با لکه‌ی سطح بالاتر متناظر است. این رشد ممکن است سفید، خاکستری یا ارغوانی باشد که به گونه‌ی سفیدک کرکی بستگی دارد.
• در بعضی گیاهان (مثل نخود، بنفشه‌ی فرنگی) دیدن رشد با چشم غیرمسلح آسان است. در بقیه (مثل گل سرخ) دیدنش ممکن است حتی با ذره‌بین سخت باشد.
• برگ‌های زیاد آسیب‌دیده ممکن است پژمرده شود و قهوه‌ای شود (مثل گیاه تنباکو) یا زرد شود و قبل از رسیدن بریزد (مانند گل حنا، گل سرخ)
• موردی بخش‌های دیگر گیاه ممکن است آسیب ببیند مثل لور گل‌کلم، غنچه‌های گل حنا، غلاف‌های نخود
• گیاهان خیلی آسیب‌دیده اغلب کوچک و ضعیف هستند. در برخی موارد (مانند گل حنا و تنباکو) گیاه ممکن است از بین برود.

کنترل سفیدک کرکی

کنترل غیرشیمیایی سفیدک کرکی

• به‌محض مشاهده‌ی نشانه‌ها، برگ‌های آسیب‌دیده را بچینید و دور بیندازید (با دفن در عمق، سوزاندن یا تحویل به پسماند شهر)
• گیاهان خیلی آسیب‌دیده را حذف کنید و از بین ببرید.
• از کشت انبوه دوری کنید و علف‌ها را کنترل کنید تا دوروبر گیاهان هوای خوب باشد.
• در گلخانه‌ها، سعی کنید رطوبت طولانی در برگ‌ها یا دوره‌های رطوبت زیاد نباشد. در جای ممکن، از آبیاری بالاسری اجتناب کنید. درها و دریچه‌ها را در شرایط مناسب باز کنید تا گردش هوا تقویت شود.
• در عصرها از آبیاری گیاهان خودداری کنید که ممکن است به رطوبت زیاد یا خیسی برگ‌ها منجر شود که تمام شب طول می‌کشد. صبح زود آب دهید تا سطح برگ سریع خشک شود.
• برای اجتناب از عفونت ناشی از هاگ‌های خاکی، به چرخش محصول برای سبزی‌ها دست بزنید و از کاشت دوباره با همان میزبان تا یک سال خودداری کنید در جایی که گیاه تزئینی آسیب دیده است.

مقاومت: رقم‌های زراعی مقاوم در برابر سفیدک‌های کرکی برای محصول‌های سبزی موجود است مثل کاهو و پیاز. به‌تازگی، تعداد محدودی رقم زراعی گل حنای مقاوم در دسترس قرار گرفته است. برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی رقم‌های زراعی موجود آخرین کاتالوگ‌ها را بررسی کنید. هرچند در بعضی موردها، مقاومت در برابر بیماری ممکن است بشکند اگر سفیدک کرکی به «نژاد» ژنتیکی متفاوتی جهش کند، پس کاشتن رقم زراعی مقاوم همیشه رهایی را از عفونت ضمانت نمی‌کند. موقعیت با وجود سفیدک کرکی کاهو خیلی پیچیده می‌شود؛ چون نژادهای خیلی متفاوتی هست و همیشه هم چیزهای جدیدی ظاهر می‌شود. اسفناج از این نظر مشابه است.

کنترل شیمیایی سفید کرکی

برای باغبانان آماتور هیچ قارچ‌کشی برای استفاده علیه سفیدک‌های کرکی نیست.

زیست‌شناسی سفیدک کرکی

سفیدک‌های کرکی ناشی از ارگانیسم‌ها قارچ‌مانند (آب‌کپک) میکروسکوپی است. به‌رغم نام مشابه و شباهت‌هایی در نشانه‌ها، آن‌ها با سفیدک‌های پودری نامرتبط‌اند.

بیماری حاضر را هاگ‌هایی منتشر می‌کند که روی زیر برگ‌های آسیب‌دیده است. این هاگ‌ها را باران پخش می‌کند و گاهی توسط باد تا مسافت‌های طولانی حمل می‌شود.

دوره‌های طولانی رطوبت برگ‌ها برای عفونت لازم است، پس شیوع شدید سفیدک کرکی چندان در فضای سرباز در تابستان‌های مرطوب محتمل نیست. جاهایی که گیاهانی مثل کاهو در گلخانه کشت می‌شود، ممکن است بیماری تمام سال باشد و مشکلات بزرگی در بهار و پاییز ایجاد کند؛ چون خیلی سخت می‌شود آن هنگام رطوبت را و خیسی برگ را کنترل کرد.

خیلی از سفیدک‌های کرکی شب هاگ تولید می‌کنند و دوره‌های طولانی رطوبت زیاد یا خیس بودن برگ در شب ممکن است باعث شیوع‌های شدید شود.

هاگ‌های هوایی مدت کوتاهی عملی می‌ماند ولی بیشتر سفیدک‌های کرکی هاگ نوع دومی را نیز در بافت‌های گیاه آسیب‌دیده تولید می‌کند (هاگ خوابیده معروف به اوسپور). این هاگ‌های خوابیده خیلی منعطف‌ترند. با پوسیدن ماده‌ی بیمارشده، هاگ‌ها به داخل خاک رها می‌شوند و احتمالاً دوره‌ی بیشتری دوام می‌آورند (تا پنج سال). اگر گیاه میزبان دوباره در خاک آلوده رشد کند و هاگ‌های خوابیده هنوز عملی باشد، شاید از ریشه‌ها عفونت ایجاد کند و سبب عفونت سیستمی شود (این عفونت در کل گیاه پخش می‌شود).