آیش زمین چیست؟ آیا آیش زمین برای خاک مفید است؟

کشاورزان بارها درباره‌ی آیش زمین صحبت می‎کنند. احتمالاً اغلب ما به عنوان باغبان این واژه را شنیده‎ایم و از خود پرسیده‌ایم:«آیش زمین چیست؟» و «آیا آیش کردن برای باغ و مزرعه مفید است؟» در این مقاله به این سؤالات پاسخ می‎دهیم و اطلاعاتی درباره‌ی مزایای آیش زمین و همچنین چگونگی فرایند آیش ارائه می‎دهیم.

آیش چیست؟

آیش زمین یا آیش خاک به معنای کشت‎نکردن زمین برای یک دوره‌ی زمانی معین است. به‎عبارت دیگر زمین آیش‌شده زمینی است که به‎منظور استراحت و احیاء خاک برای یک دوره‌ی معین بدون کشت رها شود. یعنی در یک دوره‌ی زمانی خاص (معمولاً یک تا پنج سال) و براساس نوع محصول در یک یا چند زمین کشاورزی کشت تناوبی انجام نمی‎شود. آیش زمین یک روش مدیریت پایدار زمین است که کشاورزان قرن‎های متمادی در نواحی مدیترانه‎ای، آفریقای شمالی، آسیا و سایر مناطق دنیا آن را روی زمین‎های خود اجرا کرده‎اند.

در تاریخچه‌ی کشاورزی و آیش زمین کشاورزان در ابتدا روش کشت تناوبی دوتایی را بکار می‎بردند. یعنی زمین زراعی خود را به دو نیمه تقسیم می‎کردند و در یک نیمه‌ی زمین محصولات کشاورزی خود را می‎کاشتند و نیمه‌ی دیگر را به‌صورت آیش، یعنی کشت‎نشده، رها می‎کردند. سپس در سال بعد نیمه‎ای که قبلاً آیش بود زیر کشت می‎رفت و نیمه‌ی دیگر بصورت آیش رها می‏‌شد.

با توسعه‌ی کشاورزی، زمین‌های زراعی بزرگ‌تر شدند و ابزار، تجهیزات و مواد شیمیایی مخصوص کشاورزی در دسترس کشاورزان قرار گرفت. بنابراین، بسیاری از کشاورزان و تولیدکنندگانِ محصولات زراعی آیش زمین‎های خود را کنار گذاشتند. بدلیل اینکه کشت نشدن یک زمین کشاورزی سودی برای صاحبان آن نداشت؛ آیش زمین در برخی حوزه‎ها به یک موضوع بحث‌انگیز تبدیل شد. ولی، مطالعات جدید نشان داده‎اند که آیش زمین‎های کشاورزی و باغ‎ها مزایای زیادی دارد.

آیا آیش زمین مفید است؟

آیا باید آیش زمین کشاورزی یا باغ انجام شود؟ بله. آیش کردن زمین‎های کشاورزی یا باغ‎ می‎تواند مفید باشد. وقتی خاک زمین کشاورزی یا باغ در یک دوره‌ی زمانی خاص زیر کشت نرود و به‎اصطلاح استراحت کند؛ باعث احیاء مواد مغذی خاک می‌شود که این مواد می‌توانند از گیاهان خاص یا آبیاری منظم (به خاک) تراوش کنند. همچنین آیش زمین مزیت دیگری نیز دارد یعنی باعث صرفه‎جویی در هزینه‌ی کود و آبیاری می‎شود.

علاوه براین آیش زمین و خاک باعث می‎شود تا پتاسیم و فسفر از عمق خاک به‎طرف سطح خاک بالا بیایند و بعداً مورد استفاده‌ی محصولات زراعی قرار گیرند. آیش زمین مزایای دیگری نیز دارد که عبارتند از:

• باعث افزایش سطح کربن، نیتروژن و مواد آلی خاک می‎شود.
• ظرفیت حفظ رطوبت خاک را بهبود می‎بخشد.
• میکروارگانیسم‎های مفید خاک را افزایش می‌دهد.

مطالعات نشان داده‎است زمینی که تنها به‎مدت یکسال کشت نشود و آیش شود در کشت سال بعد محصولات بیشتری به‎بار می‎آورد.

آیش زمین می‎تواند هم برای زمین‎های زراعی بزرگ، که منافع تجاری زیادی دارند، و هم باغ‎های کوچک اجراشود. می‎توان با کاربرد محصولات زراعی تثبیت‌کننده‌ی نیتروژن زمین را آیش کرد یا هنگامی که زمین زیر کشت نیست به‎عنوان چراگاه احشام از آن استفاده کرد. اگر شما به‎عنوان کشاورز یا باغ‎دار محدودیت فضا یا زمان داشته باشید مجبور نیستید زمین خود را به‎مدت یک تا پنج سال کشت‎نشده رها کنید. در عوض می‎توانید در زمین زراعی خود محصولات بهاره و پاییزه را به‎تناوب بکارید. به‎عنوان مثال یک سال فقط محصولات بهاره بکارید. سپس زمین را آیش کنید و سال بعد تنها محصولات پاییزه در زمین بکارید.