استفاده از استخر برای آبیاری در کشاورزی

آبیاری مدرن

در سال ۲۰۰۰، کل سطح اراضی حاصلخیز ۶۸۹ میلیون جریب می‌شد که در سراسر دنیا به زیرساخت‌های آبیاری مجهز بود. بزرگ‌ترین مناطق با تراکم زیاد آبیاری، در آسیا، قاره‌ی آمریکا، و اروپا مشاهده می‌شود. تا سال ۲۰۱۲، مساحت ثبت‌شده‌ی اراضی تحت آبیاری تقریبا به ۸۰۱ میلیون جریب افزایش یافت. این سطح، حدوداً به وسعت هند است.

مزایای آبیاری

آبیاری با کمک به تولیدات محصولات زراعی، باعث ایجاد تمدن‌ها در سراسر جهان شده است. علاوه‌بر افزایش تولید مواد غذایی، آبیاری مانع از آسیب‌های ناشی خشکسالی می‌شود و درآمد کلی را بالا می‌برد.

نحوه‌ی اثرگذاری

• محافظت در برابر خشکسالی: امکانات مناسب آب، مانع از کم‌محصولی، قحطی، و خشکسالی در مزرعه می‌شود.
• افزایش تولید موادغذایی: آبیاری باعث افزایش در باروریِ محصول می‌شود که این خود به معنی افزایش در تولید مواد غذایی نیز هست.
• کشت مخلوط: آبیاری، امکان رشد دو یا چند محصول را در یک منطقه فراهم می‌سازد. به‌عنوان مثال، اگر شرایط جوی برای محصولی، مناسب و برای دیگری نیست، با آبیاری می‌توان این ضعف را جبران کرد.
• افزایش درآمد: درصورت تضمینِ تأمین آب به‌طور منظم، کشاورزان می‌توانند به جای محصولات ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت، محصولات گران‌قیمت پرورش دهند. تحت این شرایط، با تلاش بسیار اندکی از طرف کشاورز، درآمد افزایش می‌یابد.

آب، منبعی ارزشمند

تا سال ۱۹۶۰، در بیشتر کشورها از آب به‌عنوان منبعی نامحدود استفاده می‌شد. در نظر داشته باشید که جمعیت کره‌ی زمین در آن زمان کمتر از نصف جمعیت امروز است. نه‌تنها جمعیت کمتر بود، بلکه بیشتر کشورها در این زمان، گوشت و کالری کمتری مصرف می‌کردند. در نتیجه، به مقدار قابل ملاحظه کمتری آب، برای تولید مواد غذایی لازم، موردنیاز بود. در دهه‌ی ۶۰، آن‌ها فقط یک‌سوم حجم آبی که ما امروز از رودخانه می‌گیریم، استفاده می‌کردند.

امروزه، رقابت شدیدی بر سر منابع آب وجود دارد. بیش از هفت میلیارد نفر در مصرف روزافزون سبزیجات و گوشت در منابع محدودی با هم شریکند. علاوه‌برآن، به‌دلیل افزایش شهرنشینی، صنعت، و محصولات زیست‌سوختی، تقاضا برای آب رو به افزایش است.

خوشبختانه، با افزایش بهره‌وریِ آب، می‌توان از بحران جهانی آب جلوگیری کرد. بدون صرف هزینه و انرژیِ بیشتر، کشاورزان می‌توانند با استفاده از آبیاری، باردهی را بالا ببرند. با این روش، مزارع می‌توانند جوابگوی تقاضای روزافزون برای مواد غذایی باشند، درحالی‌که شهرها به‌دنبال روش‌های بازیافت آب و استفاده‌ی مناسب‌تر از منابع خود هستند.

موفقیت در کشاورزی، به میزان دسترسیِ کشاورزان به منابع وسیعی از آب بستگی دارد. استخرهای آبیاری همچنان‌که در رفع تعدادی از مشکلات اقتصادی و مهندسی مؤثرند، به‌طور همزمان، اثرات منفی بر محیط‌زیست را به حداقل می‌رسانند. یکی از بهترین روش‌های حصول اطمینان از بیشترین ضریب ایمنیِ استخر آبیاری، نصب «پوشش آستر است که انعطاف‌پذیر بوده و پاره نمی‌شود. بدین‌وسیله می‌توان مطمئن بود که استخر، نشتی آب ندارد و امکان استفاده‌ی بهینه از آب موجود، مهیاست.

استخرهای آبیاری

اکنون با آگاهی از تمامی مولفه‌های اصلی برای ایجاد استخر آبیاری، وقت آن رسیده که به دلیل ارزشمندیِ تکنولوژیِ امروزه‌ی آبیاری واقف شویم. برای حفظ درختان و مناظر، رشد محصولات کشاورزی، و احیای پوشش گیاهی خاک در مناطق خشک یا طی دوره‌هایی که میزان بارش، کمتر از میانگین است می‌توان از آبیاری استفاده‌کرد. آبیاری، در زمینه‌ی تولید محصولات نیز می‌تواند کاربردهای دیگری داشته باشد مانند حفاظت از سرمازدگی، جلوگیری از رشد علف هرز در مراتع و کشتزار، و ممانعت از سفت‌شدن خاک.

تاریخچه استخرهای آبیاری

به‌علاوه، از سیستم‌های آبیاری غالبا برای مهار گرد و غبار و خنک کردن دام‌ها و نیز معدن‌کاری استفاده می‌شود. ظاهراً به‌مدت بیش از ۵۰۰۰ سال، آبیاری یکی از ویژگی‌های اصلی کشاورزی در بسیاری از فرهنگ‌ها، و به‌لحاظ تاریخی، آبیاری پایه‌ی جوامع و اقتصاد در سرتاسر جهان، از آسیا تا آفریقا تا آمریکای شمالی بوده‌است.

تحقیقات باستان‌شناسی، به شواهدی دست‌یافت مبنی بر وجود آبیاری، در فرهنگ‌هایی مربوط به هزاران سال پیش که میزان بارش طبیعیِ لازم برای رشد محصولات را نداشتند. نخستین استفاده از فناوری آبیاری که تاکنون شناخته‌شده، مربوط به هزاره‌ی ششم قبل از میلاد در جنوب غربی ایران امروز است.

تقریبا در همان زمان، با استفاده از آب طغیان رودخانه‌های دجله و فرات، آبیاری در بین‌النهرین و مصر آغاز شد. از تیر تا دی (ژوئیه تا دسامبر)، این رودخانه‌ها باعث آب‌گرفتگی مناطق مجاور، و به‌مدت یک تا دو ماه به مزارع اطراف هدایت شدند. سپس، در مرحله‌ی تکمیلِ این چرخه‌ی روبه‌رشد، این آب به رودخانه برگشت.

از آن‌جایی‌که فصل سیل در نزدیکی رود نیل بدون هیچ گزارشی، غیرقابل پیش‌بینی بود، مصریان، سیل‌سنجی معروف به «نیلومتر» را طراحی کردند. ساده‌ترین ساختار نیلومتر، ستونی عمودی داشت که در رودخانه غوطه‌ور شده‌بود. این ستون، فواصلی را مشخص می‌کند که تغییرات عمق رودخانه را در طی سال نشان‌می‌دهد. طرح بعدی، شامل رشته‌ای از پلکان بود که به رودخانه منتهی‌می‌شد. کشیشان مصر باستان از اطلاعات نیلومتر برای پیش‌بینی زمان وقوع سیل بعدی استفاده می‌کردند.

همچنین از آبیاری به‌عنوان روشی برای کنترل آب در دشت‌های آبرفتی دره‌ی سند استفاده می‌شد. آغاز استفاده از فناوری آبیاری به حدود ۴۵۰۰ سال قبل از میلاد تخمین‌زده‌می‌شود. این فناوری به‌طور چشمگیری باعث رشد وسعت و پیشرفت شهرک‌های کشاورزی در آن فرهنگ شد. در حقیقت، تمدن دره‌ی سند سیستم‌های بسیار پیشرفته‌ی آبیاری و ذخیره‌سازی آب را گسترش داد که مخزن‌های مصنوعی و سیستم‌های کانال آبیاریِ اولیه را شامل می‌شد، و این به ۳۰۰۰-۲۶۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد. به‌مرور زمان، کشاورزی در سطحی وسیع به‌شدت رواج پیدا کرد، و شبکه‌ی گسترده‌ای از کانال‌ها در سراسر دشت‌های آبرفتی جهت آبیاری مورد استفاده قرار گرفت.