نقش نیکوتین در گیاهان

نیکوتین ماده شیمیایی اعتیادآور موجود در محصولات تنباکو است، اما این ترکیب شیمیایی نقش‌های مهمی در دنیای گیاهان دارد. گیاهان تنباکو دارای سطح بالایی از نیکوتین هستند، اما دیگر اعضای خانواده گیاهان تاجریزی مانند گوجه‌فرنگی و بادمجان نیز مقدار کمی نیکوتین تولید می‌کنند. تولید نیکوتین محدود به گیاهان تاجریزی نیست و نمونه‌هایی از گیاهان غیرتاجریزی که نیکوتین دارند شامل گل‌کلم و گیاه پاپایا می‌شوند. میزان نیکوتین بسته به مرحله رشد گیاه، بخشی از گیاه که برای استخراج استفاده می‌شود و روش استخراج متفاوت است. یکی از مهم‌ترین نقش‌های نیکوتین در گیاهان دفاع در برابر شکارچیان است.

محتوای نیکوتین در گیاهان تنباکو

گیاهان تنباکو از جنس Nicotiana هستند و شامل تعداد زیادی گونه یک‌ساله، دو‌ساله و چندساله می‌شوند. گیاه تنباکو نیکوتین را در ریشه‌های خود سنتز کرده و سپس آن را در برگ‌هایش ذخیره می‌کند. نیکوتین حدود 0.3% تا 0.5% از وزن خشک گیاه تنباکو را تشکیل می‌دهد. تمامی گونه‌های تنباکو، از جمله گونه‌های زینتی، حاوی مقداری نیکوتین هستند.

نیکوتین در گیاهان سبزیجات و میوه‌ها

گیاهان سبزیجاتی که به خانواده تاجریزی تعلق دارند، مقدار کمی نیکوتین دارند. این گیاهان شامل سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و بادمجان می‌شوند.

بادمجان یکی از بالاترین غلظت‌های نیکوتین را دارد: 100 نانوگرم یا 0.1 میکروگرم نیکوتین در هر گرم بادمجان. بیشتر نیکوتین در سیب‌زمینی در گوشت داخلی و نه پوست آن متمرکز است. گوجه‌فرنگی‌های سبز حدود ده برابر بیشتر از گوجه‌فرنگی‌های رسیده نیکوتین دارند.

کرفس  و گل‌کلم از سبزیجاتی خارج از خانواده تاجریزی هستند که مقدار کمی نیکوتین دارند. گیاه پاپایا نیز در بخش‌های گیاهی خود نیکوتین دارد، اما در میوه‌هایش نیکوتین وجود ندارد.

نیکوتین در گیاهان دارویی و علف‌های هرز

گیاه بلادونا که یک علف هرز چندساله است، حاوی نیکوتین است. با این حال، اثرات سمی آن بیشتر به دلیل سایر آلکالوئیدهای گیاهی مانند آتروپین است. علف‌های هرز دیگر مانند علف شیر و داتورا نیز مقادیر کمی نیکوتین دارند. نیکوتین در علف شیر فقط در نهال‌های جوان آن یافت می‌شود، در حالی که تمامی بخش‌های داتورا حاوی نیکوتین هستند.

گیاه دارویی دم‌اسب نیز آلکالوئیدهای نیکوتین و پالستری را دارا است. اگرچه دم‌اسب نسبتاً مقدار زیادی نیکوتین دارد، این مقدار در مقایسه با محتوای نیکوتین گیاه تنباکو ناچیز است. دم‌اسب حاوی 0.4 قسمت در میلیون نیکوتین است، در حالی که برگ‌های تنباکو حاوی 20,000 تا 40,000 قسمت در میلیون نیکوتین هستند.

نقش نیکوتین در دفاع طبیعی گیاهان

گیاهان عمدتاً از نیکوتین برای دفع شکارچیان استفاده می‌کنند. مطالعات در موسسه ماکس پلانک در آلمان در سال 2004، نشان داده است که گیاهان تنباکوی مهندسی‌شده بدون نیکوتین بیشتر توسط حشرات خورده می‌شوند.

جالب است که برخی موجوداتی که از گیاهان حاوی نیکوتین تغذیه می‌کنند، از نیکوتین برای دفع شکارچیان خود استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، کرم‌های شاخ‌دار که از گیاهان بدون نیکوتین تغذیه می‌کنند، بیشتر توسط عنکبوت‌های گرگی شکار می‌شوند. این کرم‌ها نیکوتین را از میان‌دستگاه گوارش خود بازدم کرده و عنکبوت‌های گرگی را دفع می‌کنند.

همچنین، مصرف مواد غذایی حاوی نیکوتین ممکن است به انسان در محافظت از بیماری پارکینسون کمک کند. تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که نیکوتین غذایی ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را کاهش دهد، اما تحقیقات بیشتری برای نتیجه‌گیری نهایی لازم است.