بیماری زنگ‌ در گل‌های آپارتمانی و گیاهان زینتی

بیماری زنگ یک عفونت قارچی شایع است که طیف گسترده‌ای از گیاهان زینتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. زنگ‌ها می‌توانند به شکل بالقوه بر تولید گیاهان زینتی تاثیر منفی می‌گذارند، زیرا این عوامل بیماری‌زا اغلب در گیاهان آلوده قابل شناسایی نیستند. قارچ‌های زنگ انگل‌های اجباری هستند که برای رشد و نمو خود به میزبان زنده نیاز دارند و به ندرت باعث مرگ گیاه می‌شوند. با این حال، عفونت زنگ موجب کاهش سلامت و بنیه‌ی گیاه، میزان تولید و زیبایی آن می‌شود.

علائم زنگ در گیاهان

زنگ‌ها علائم و گیاهان میزبان مخصوص به خود را دارند. این بیماری اغلب در ابتدا به صورت کلروز در سطوح بالایی برگ‌ها ظاهر می‌شود. همه‌ی قارچ‌های زنگ معمولاً روی سطح زیرین برگ‌ها، توده‌های پودری از هاگ در پوستول‌ها ایجاد می‌کنند که به رنگ زرد، نارنجی، بنفش، سیاه و قهوه‌ای خود را نشان می‌دهند. برخی از قارچ‌ها در سطوح بالایی برگ‌ها پوستول تولید می‌کنند. ضایعات ممکن است با هم ترکیب شوند و باعث نکروز مناطق بزرگی شوند که اغلب انحراف برگ و برگ‌زدایی را به دنبال دارد.

چرخه‌ی زندگی

بسیاری از زنگ‌ها چرخه‌های زندگی پیچیده‌ای دارند که این چرخه شامل حداکثر پنج مرحله اسپور (هاگ) مختلف در زمان‌های مختلف سال و دو یا چند میزبان کاملاً متفاوت است. زنگ‌های دیگر فقط یک نوع اسپور تولید می‌کنند، یا در تمام مراحل اسپور تنها روی یک گیاه خاص ایجاد می‌شوند. زنگ فوشیا برای تکمیل کردن چرخه‌ی زندگی خود به صنوبر و بید علفی آذرین نیاز دارد. زنگ رُز چهار مرحله اسپور تولید می‌کند و تنها گل رُز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اوردیوسپورها (هاگ‌های تکرارشونده) در فصل تابستان به شکل پوستول‌های زرد، نارنجی یا قهوه‌ای ایجاد می‌شوند و بیماری را به سرعت پخش می‌کنند. زنگ‌ها معمولاً در طول زمستان به شکل تلیوسپور (اسپور حاصل از جفت شدن یک سلول ریسه با سلول دیگری از همان ریسه) هستند و قبل از جوانه‌زنی به یک دوره خواب نیاز دارند. در فصل بهار، بازیدیوسپورها از تلیوسپورهای جوانه‌زده تولید شده و عفونت اولیه شروع می‌شود. عفونت شروع می‌شود و پس از آن آسکوسپورها (در قارچ شناسی به اندامی به شکل کره یا فنجان یا بشقاب که حاوی کیسه‌های هاگ است) بر روی میزبان‌های جایگزین، به شکل فنجان ایجاد می‌شوند. آسکوسپورها نمی‌توانند میزبانی که براساس آن تولید می‌شوند را دوباره آلوده کنند در نتیجه، اسپورهای تکرارشونده (اوردیوسپورها) تنها در میزبان جایگزین تولید می‌شوند. برخی از زنگ‌ها به صورت میسلیوم (میسلیوم قسمت رویشی قارچ یا کلنی باکتریایی مانند قارچ است که از انبوهی از شاخه های شاخه دار و بصورت نخی تشکیل شده است) در بافت گیاهان چند سال آلوده زمستان گذرانی می‌کنند.

زنگ آستِر (ستاره‌ای)

گل‌های آستر تحت تاثیر چندین بیماری زنگ از جمله کولیوسپوریوم کامپانولا (Coleosporium campanulae)، پوچینیا آسترز، گونه‌ی پی گل استکانی و سایر گونه‌های پوچینیا (زنگ گندمی‌ها) است. پوستول‌های نارنجی-قرمز در سطح زیرین برگ‌ها ایجاد می‌شوند. عفونت‌های شدید می‌توانند باعث زردی برگ و نکروز شوند. گونه‌ی سی گل استکانی برای یک میزبان جایگزین به کاج نیاز دارد درحالی‌که، گونه‌های پوچینیا حشرات و علف‌های مختلف را به عنوان میزبان جایگزین انتخاب می‌کنند. حذف میزبان‌های جایگزین یک استراتژی مدیریتی درست است.

زنگ میخک

این نوع بیماری زنگ که توسط یورومایسیس دایانتا ایجاد می‌شود و با پوستول‌های کوچک پودری و قهوه‌ای اوردیوسپور (هاگ های جدار نازک تولید شده توسط اوردیوم) خود را نشان می‌دهد. این اسپورها فقط روی گیاهان زنده منتقل می‌شوند. ارقام مقاوم در دسترس هستند.

زنگ گل داوودی

دو نوع پوچینیا، یعنی زنگ سفید گل داوودی و زنگ گل داوودی باعث ایجاد زنگ در گل داوودی می‌شود. زنگ گل داوودی بیشتر در اواخر تابستان دیده می‌شود و با پوستول‌های قهوه‌ای کثیف و لکه‌های سبز مایل به زرد در سطوح بالایی برگ‌ها خود را نشان می‌دهد. زنگ گل داوودی آسیب جزئی به مزرعه وارد می‌کند و در گیاهان گلخانه‌ای خیلی شایع نیست. آلودگی شدید ممکن است به مناطق وسیعی از برگ‌ها آسیب برساند و منجر به برگ‌زدایی و کاهش تولید گل شود. علائم این زنگ عبارتند از: پوستول‌های سفید، صورتی یا قهوه‌ای در سطح زیرین برگ همراه با ضایعات سفید، زرد تا سبز کم رنگ در سطح بالایی برگ‌ها. زنگ سفید گل داوودی منجر به انحراف برگ، تغییر رنگ، برگ‌زدایی و مرگ گیاه می‌شود. زنگ سفید گل داوودی در بین بیماری‌های گل‌های گلخانه‌ای رتبه اول را دارد. زمانی که زنگ سفید به دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت کم اتفاق می‌افتد باعث از بین رفتن اسپورها می‌شود.

زنگ گیاه فوشیا

عامل ایجاد زنگ فوشیا قارچ پوچینیا استورم اپیلوبی (Pucciniastrum epilobii) است. بیشترین میزان از بین رفتن گیاهان در طول انتشار رخ می‌دهد. گیاهان بیمار در هر مرحله‌ای قابل فروش نیستند. اغلب برگ‌های آسیب دیده تغییر شکل می‌دهند و برگ‌زدایی اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات ممکن است گیاهان بیمار از بین بروند. منبع اولیّه‌ی اسپور ممکن است از میزبان‌های جایگزین صنوبر یا بید علفی آذرین باشد، به خصوص اگر گیاهان در تابستان خارج از گلخانه نگهداری شوند یا از ذخایر آلوده از منابع دیگر باشند.

زنگ شمعدانی

زنگ شمعدانی ناشی از قارچ پوکچینیا پلارگونیای زونالیس (Puccinia pelargoni-zonalis) در شمعدانی‌های گلخانه‌ای بسیار شایع است، اما در شمعدانی‌های بومی و دانه‌ای نیز دیده می‌شود. شمعدانی پیچک، مارتا واشنگتن یا رِگال، انواع برگ‌های معطر و شمعدانی‌های وحشی در برابر این زنگ مقاوم هستند. زنگ شمعدانی به دلیل سهولت پخش بر روی قلمه‌های آلوده ایجاد می‌شود. این زنگ تمام چرخه‌ی زندگی خود را روی شمعدانی(به شکل خودکار) می‌گذارند. علائم ابتدا به شکل لکه‌های کوچک، دایره‌ای و زردرنگ در روی برگ‌ها، به جای پوستول‌های سطح زیرین برگ، ایجاد می‌شوند. لکه‌ها روی برگ‌های پایینی به شکل پوستول‌های زنگ تاول مانند، تا اسپورهای قهوه‌ای دارچینی و اغلب به صورت حلقه‌های متحّدالمرکز ایجاد می‌شوند. خرید قلمه‌های گواهی شده و شاخص کشت شده از یک پرورش‌دهنده تجاری معتبر، راه مهمی جهت کنترل بیماری است.

زنگ پوینستیا (سرخ برگه)

برخلاف بسیاری از قارچ‌های زنگ دیگر، پوستول‌های زنگ پوینستیا ناشی از ارومایسس یوفوربیه (Uromyces euphorbiae) در هر دو سطح برگ ایجاد می‌شوند. اسپورها به رنگ قهوه‌ای دارچینی هستند و فقط در گیاهان زنده دیده می‌شوند.

زنگ رُز

زنگ گل رز ناشی از فراگمیدیوم موکروناتوم (Phragimidium mucronatum) ابتدا در بهار به صورت پوستول‌های نارنجی روشن در سطح زیرین برگ، دُمبرگ و شاخه‌ها ظاهر می‌شود. در تابستان، لکه‌های نارنجی کوچک برجسته در سطح زیرین برگ‌ها و لکه‌های زرد کوچک در سطح رویی برگ ظاهر می‌شوند که این لکه‌ها از برگ‌های پایین شروع شده و به سمت برگ‌های بالایی حرکت می‌کنند. ممکن است تا زمانی که گیاه ظاهری ناسالم پیدا نکند و برگ‌های پایینی از بین نروند لکه‌ها مورد توجه قرار نگیرند. برگ‌ها ممکن است قبل از افتادن خشک شده و پیچ بخورند. پس از از بین رفتن برگ‌ها، لکه‌ها تیره شده و تلیوسپورهای سیاه رنگ تولید می‌کنند که این تلیوسپورها در فصل زمستان باقی مانده و موجب بروز عفونت جدید در فصل بهار می‌شوند. این بیماری بسته به فصل و شروع عفونت ممکن است خفیف یا شدید باشد. به محض شناسایی برگ‌ها، گلبرگ‌ها و نی‌های آلوده، آن‌ها را هرس کرده و بسوزانید. ارقام از نظر حساسیّت نسبت به بیماری زنگ متفاوت هستند.

زنگ گونه‌ی ویولا

این زنگ توسط پوکچینیا ویولا (Puccinia viola) ایجاد می‌شود. علائم ابتدا به صورت لکه‌های کوچک سبز کم رنگ در سطح بالایی برگ ظاهر می‌شوند. همراه با رشد قارچ در برگ، لکه‌های چوب پنبه‌ای، تاول یا جوش‌های حاوی هاگ‌های قهوه‌ای زنگ‌زده در سطح زیرین برگ ظاهر می‌شوند.

کنترل بیماری‌های زنگ

• فقط گیاهان یا قلمه‌های سالم را خریداری کنید. تمام محموله‌های گیاهی ورودی را از نظر وجود علائم زنگ‌زدگی به دقت بررسی کنید.
• گیاهان جدید را به مدت سه هفته جدا از گیاهان قبلی نگه دارید تا بیماری زنگ، در صورت وجود، خود را نشان دهد.
• به طور مرتب وجود بیماری زنگ را بررسی کنید.
• به طور مکرر تمام برگ‌های آلوده به زنگ‌زدگی و گیاهان آلوده را جدا کنید و با سوزاندن، کمپوست‌سازی سریع یا دفن کردن از بین ببرید.
• در پایان فصل رشد، تمام بقایای گیاهی را به دقت تمیز کرده و از بین ببرید. میز و اتاق‌های تکثیر را با ضدعفونی‌کننده‌ی مناسب گلخانه استریل کنید.
• رطوبت گلخانه را زیر ۸۰٪ قرار دهید. افزایش حرکت هوا از طریق افزودن فن، از متراکم شدن رطوبت روی شاخ و برگ جلوگیری می‌کند.
• فقط آبیاری سطحی انجام دهید و از پاشیدن آب روی شاخ و برگ خودداری کنید. در صورت لزوم آبیاری سربار را در اوایل صبح، زمانی که گیاهان به سرعت خشک می‌شود، انجام دهید.
• فضای لازم را برای گردش هوا بین گیاهان قرار دهید.
• در فصل پاییز، در مورد انواع گل‌های بیرونی مثل گل رز یا ویولا، تمام برگ‌ها را تمیز کرده و از بین ببرید. رزهایی که به شدت آلوده هستند را حتماً هرس کنید.
• ترکیبی از کنترل پرورشی و شیمیایی برای کنترل بیماری‌ زنگ لازم است. تعداد زیادی محصول موثر برای زنگ‌زدگی وجود دارد که باید براساس ضوابط برچسب‌گذاری با احتیاط از آن‌ها استفاده شوند. مطمئن شوید که اقدامات را بین طبقات شیمیایی انجام می‌دهید؛ این کار مانع از مقاومت در برابر قارچ‌کش‌ها می‌شود.