لکه برگی سپتوریایی گوجه فرنگی: تشخیص، درمان و کنترل

لکه برگی سپتوریایی که همچنین با نام بلاچ سپتوریایی شناخته می‌شود، از بیماری‌های بسیار شایع در گوجه فرنگی است. این بیماری توسط یک قارچ با نام Septoria lycopersici ایجاد شده و می‌تواند گوجه فرنگی و دیگر گیاهان خانواده بادنجانیان (Solanaceae) به ویژه سیب‌زمینی و بادمجان را آلوده کند. اگرچه لکه برگی سپتوریایی لزوماً برای گیاه گوجه فرنگی مهلک نیست، اما به سرعت گسترش پیدا کرده و می‌تواند باعث بی‌برگ شدن و ضعیف نمودن آن شود که درنتیجه گیاه نمی‌تواند میوه بدهد و رشد کند.

نحوه گسترش لکه برگی سپتوریایی

اسپورهای قارچ در پنهان ماندن و انتظار برای شرایط ایده‌آل، بسیار خوب عمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند برای رسیدن به شرایط مناسب تا مسافت‌های طولانی جا به جا شوند. قارچ Septoria lycopersici روی بقایای گوجه فرنگی و علف‌های هرز روی و یا داخل خاک زندگی می‌کند. این قارچ از طریق آب و باد به گیاهان منتقل می‌شود که معمولاً این انتقال از خاک به گیاهان صورت می‌گیرد. دمای ۱۵ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد و رطوبت، برای ایجاد لکه برگی سپتوریایی بسیار مناسب است و در این زمان باید خیلی مراقب بود. چراکه اگر زود شناسایی شوند، می‌توانند قابل کنترل باشند.

علائم لکه برگی سپتوریایی گوجه فرنگی

لکه برگی سپتوریایی تا حدی گرد است و در ابتدا روی لایه‌های زیرین برگ‌های مسن گیاه دیده می‌شود. آن‌ها کوچک با قطر ۱٫۶ تا ۲٫۳ میلی‌متر و دارای حاشیه‌ی قهوه‌ای تیره و مرکز خاکستری روشن یا قهوه‌ای مایل به زرد هستند.

با پیشرفت بیماری، لکه‌ها بزرگ‌تر شده و ممکن است با هم ادغام شوند. اگر آن‌ها را از طریق یک لنز بزرگ‌نمایی مشاهده کنید، ممکن است اندام‌های باردهی قارچ را ببینید که شبیه جوش‌های قهوه‌ای تیره به نظر می‌رسند. این یکی از علائمی است که لکه برگی سپتوریایی را از سایر بیماری‌های لکه برگی متمایز می‌کند.

اگرچه این علائم معمولاً در روی سطح پایینی برگ‌های مسن بوته رخ می‌دهد، اما بیماری می‌تواند در هر مرحله از زندگی گیاه گوجه فرنگی ایجاد شود. همچنین ممکن است روی ساقه‌ها، شکوفه‌ها و غلاف گل نیز وجود داشته باشد. یک خبر خوب کوچک این است که آن‌ها به ندرت میوه‌ها را آلوده می‌کنند.

در صورت عدم درمان، لکه برگی سپتوریایی باعث زرد شدن برگ‌ها و در نهایت خشک شدن و ریزش آن‌ها می‌شود. این باعث ضعیف شدن گیاه و آفتاب سوختگی در گوجه فرنگی‌های در معرض آفتاب می‌شود. گیاه بدون برگ، به تولید و بالغ شدن گوجه فرنگی‌ها ادامه نخواهد داد. لکه برگی سپتوریایی می‌تواند به سرعت گسترش ‌یابد.

درمان لکه برگی سپتوریایی

چند گزینه برای درمان لکه برگی سپتوریایی وجود دارد؛ آن‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• برگ‌های آلوده را جدا کنید. برگ‌های آلوده را بلافاصله از بین ببرید و حتماً قبل از کار با گیاهان عفونی نشده دستان خود را کاملاً بشویید.
• امکان استفاده از قارچ‌کش‌های ارگانیک را مد نظر قرار دهید. قارچ‌کش‌ها حاوی مس یا بی‌کربنات پتاسیم هستند که به جلوگیری از شیوع بیماری کمک می‌کنند. به محض ظهور اولین علائم، سم‌پاشی را شروع کرده و برای کنترل بیماری، توصیه‌های روی محصول را در مورد نحوه استفاده، دنبال کنید.
• قارچ‌کش‌های شیمیایی را در نظر بگیرید. گرچه گزینه‌های شیمیایی ایده‌آل نیستند، اما ممکن است تنها راه برای کنترل عفونت‌های پیشرفته باشند. یکی از سمی‌ترین و موثرترین آن‌ها، کلروتالونیل است.

پیشگیری لکه برگی سپتوریایی گوجه فرنگی

احتمالاً قادر نخواهید بود به طور کلی از لکه برگی سپتوریایی جلوگیری کنید. آن‌ها بسیار گسترده هستند و اگر شرایط ایده آل باشد، سعی در تصرف کل کشت خواهند داشت. با این حال، چندین اقدام احتیاطی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش احتمال بروز لکه برگی سپتوریایی استفاده کنید.

• از بذر عاری از بیماری استفاده کنید. شواهدی مبنی بر حمل بیماری توسط بذر وجود ندارد، اما جانب احتیاط را نگه داشته و دانه‌های گیاهان آلوده را ذخیره نکنید. بررسی کامل دانه‌های گوجه فرنگی که نگهداری می‌کنید، همچنین به از بین بردن بیماری‌های طولانی مدت دانه‌ها نیز کمک می‌کند.
• با یک زمین تمیز شروع کنید. تمام گیاهان آسیب دیده را دور بریزید. این قارچ در خاک باقی نمی‌ماند، اما زمستان گذرانی قارچ می‌تواند از طریق ماندن در بقایای گیاه بیمار صورت پذیرد. بنابراین دور ریختن تمام گیاهان آسیب دیده از باغ و کمپوست مهم است. به خاطر داشته باشید که قارچ ممکن است به سیب زمینی‌ها و بادمجان‌ها نیز سرایت کرده باشد.
• از آبیاری زیاد بپرهیزید. آبیاری به گسترش لکه برگی سپتوریایی کمک می‌کند. فقط با آبیاری در پایه گیاه، آن را تا حد ممکن از برگ‌ها دور نگه دارید. مطمئناً جلوگیری از بارش باران روی گیاهان غیرممکن است، اما این کار تا حدی می‌تواند کمک کننده باشد.
• فضای گردش هوا را فراهم کنید. کمی فاصله بین گیاهان گوجه فرنگی خود بگذارید تا جریان هوا به خوبی برقرار باشد. طوری آن‌ها را قرار دهید که با زمین تماس نداشته باشند و در کنار هم نیز تجمع نیابند. گردش هوای مناسب به ویژه در شرایط آب و هوایی مرطوب و بارانی بسیار مهم است.
• از مالچ استفاده کنید. یک لایه خاک‌پوش از انتشار اسپور قارچ از روی زمین به قسمت‌های پایین برگ جلوگیری می‌کند.
• گوجه فرنگی‌های سال آینده را در قسمت دیگری از زمین خود بکارید. در زمین‌های کوچک، تغییر دادن محل کاشت محصولات همیشه عملی نیست، بنابراین تمیز کردن و بهداشت از اهمیت بیشتری برخوردار است.