کنجد، از کاشت تا برداشت محصول

گیاه کنجد یک گیاه گرمسیری چندساله است که اغلب به صورت یکساله کشت می‌شود. این گیاه بومی آفریقا و هند است و دانه‌های خوشمزه و پرکاربرد کنجد را تولید می‌کند که روی نان، در تهیه ارده و به عنوان جزء اصلی بسیاری از غذاها استفاده می‌شود. این گیاه نیازمند شرایط بسیار گرم و خشک، نور کامل خورشید و خاکی با زهکشی مناسب و pH خنثی است. همین موضوع آن را برای کشاورزانی که در مناطق مناسب رشد نمی‌کنند، چالش‌برانگیز می‌کند. آیا می‌خواهید کنجد را به باغ خود کشت کنید؟ در اینجا مواردی که باید برای حفظ سلامت این گیاه بدانید، آورده شده است.

نام رایج	کنجد
نام علمی	Sesamum indicum
خانواده	پدالیاسه (Pedaliaceae)
نوع گیاه	یکساله، چندساله
اندازه بالغ	۶۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر ارتفاع، ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر عرض
نور مورد نیاز	نور کامل
نوع خاک	خاک با زهکشی مناسب
pH	خاک خنثی
زمان گلدهی	تابستان
رنگ گل	سفید، بنفش، آبی
مناطق بومی	آفریقا، آسیا

مراقبت از گیاه کنجد

نیازمندی‌های اصلی مراقبت از گیاه کنجد عبارتنداز:

• در خاکی با زهکشی مناسب، بافت متوسط و pH خنثی بکارید.

• گیاه را در معرض نور کامل خورشید قرار دهید تا بیشترین نور و گرما را دریافت کند.

• به ندرت آبیاری کنید و از کاشت آن در کنار گیاهانی که به طور منظم آبیاری می‌شوند، خودداری نمایید.

• در فصل رشد از کودهای ازت استفاده کنید.

نور

گیاه کنجد به نور مستقیم خورشید و گرما نیاز دارد. برای افزایش تولید گرما، آن را نزدیک دیوارهای سنگی یا آجری بکارید.

خاک

گیاه کنجد به شرایط مختلف خاک مقاوم است، اما زهکشی مناسب ضروری است. خاک شنی یا لومی گزینه مناسبی است. این گیاه خاک‌های غرقاب، مرطوب، رسی سنگین، شور یا هوای شور را تحمل نمی‌کند.

آب

اگرچه آبیاری منظم برای جوانه‌زنی و رشد گیاهان جوان مهم است، گیاهان بالغ کنجد به آب کمی نیاز دارند. بهتر است آنها را در باغچه‌ای جداگانه یا بخشی از باغ که رطوبت و رطوبت هوای کمی دارد، بکارید. کاشت کنجد در کنار گیاهان مقاوم به خشکی (مانند اسطوخودوس، آویشن یا سدوم) ایده خوبی است. از آبیاری قطره‌ای استفاده نکنید، زیرا این روش باعث غرقاب شدن گیاه می‌شود.

دما و رطوبت

مقاومت گیاه کنجد در برابر شرایط گرم و خشک بیابانی، آن را به یک محصول غذایی ارزشمند در مناطق خشک جهان تبدیل کرده است.

کود

گیاه کنجد در طول فصل رشد و قبل از تشکیل گل، به کود ازت نیاز دارد. حتی می‌توانید قبل از کاشت، خاک را کوددهی کنید.

هرس

گیاه کنجد نیاز چندانی به هرس ندارد. با این حال، اگر شاخه‌ها بیش ازحد بلند شدند یا به دلیل آبیاری زیاد بیمار به نظر رسیدند، می‌توانید برگ‌ها را هرس کنید. مطمئن شوید برگ‌های کافی روی گیاه باقی می‌گذارید تا فتوسنتز انجام دهد. برای جدا کردن برگ‌ها، آنها را به آرامی بکنید، اما گل‌های زنگوله‌ای شکل را دست نزنید.

کنجد گیاهی نامحدود است، یعنی در طول تابستان به‌طور مداوم گل می‌دهد و غلاف‌های بذر تولید می‌کند. اوج گلدهی آن در تیر و مرداد است.

کاشت بذر کنجد

گیاه کنجد را می‌توان از طریق بذر تکثیر کرد. بذرهای برداشت اخیر یا حتی بذرهای خریداری‌شده از فروشگاه برای این روش کافی هستند. بذرهای کنجد نباید مستقیماً در فضای باز کاشته شوند. مراحل کاشت در محیط داخلی:

۱. ۴ تا ۶ هفته قبل از آخرین تاریخ یخبندان، گلدان‌ها را با مخلوط مرطوب مخصوص جوانه‌زنی پر کنید.
۲. بذرها را در عمق ۰٫۶ سانتیمتری بکارید و با مخلوط بدون خاک بپوشانید.
۳. خاک را تا زمان جوانه‌زنی (حدود ۱۰-۱۴ روز) مرطوب نگه دارید. دمای ایده‌آل جوانه‌زنی ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتیگراد است.
۴. هفته‌ای یکبار آبیاری کنید تا گیاهان برای انتقال به فضای باز آماده شوند.
۵. پس از آخرین یخبندان، گیاهان را به‌تدریج به محیط خارج عادت داده و در باغ بکارید.

نکته جالب

گل‌های گیاه کنجد به شکل زنگوله و آویزان هستند و شبیه به گل‌های گل انگشتانه می‌باشند. رنگ آنها ممکن است سفید، بنفش یا آبی باشد.

برداشت محصول کنجد

دانه‌های کنجد بسیار ریز هستند و خشک کردن آنها دشوار است. اما برای جلوگیری از فاسد شدن (به دلیل محتوای بالای روغن)، باید کاملاً خشک شوند. بنابراین لازم است قبل از برداشت، دانه‌ها درون غلاف‌ها به‌خوبی خشک شوند.

دانه‌های کنجد از پایین گیاه به سمت بالا می‌رسند. اولین گل‌ها در قسمت‌های پایینی ظاهر می‌شوند. هنگامی که غلاف‌ها در اواخر تابستان شروع به ترک خوردن می‌کنند، ساقه‌ها را قطع کرده و آنها را در جای خشک به‌صورت افقی قرار دهید. آویزان کردن ساقه‌ها باعث ریزش دانه‌ها می‌شود، اما می‌توانید یک سینی یا سطل زیر آنها قرار دهید.

با خشک شدن برگ‌ها، رنگ آنها تیره شده و غلاف‌ها به ترکیدن ادامه میدهند. سپس می‌توانید ساقه‌ها و غلاف‌ها را به دیواره‌های یک سطل بکوبید تا دانه‌ها جمع‌آوری شوند. برخی افراد دانه‌های خشکشده را قبل از ذخیره‌سازی برشته می‌کنند تا طعم آنها حفظ شده و از فساد جلوگیری شود.

آفات و بیماری‌های کنجد

مهمترین آفات کنجد، شته‌های سبز هلو و ملخ‌ها هستند که در صورت هجوم شدید، فتوسنتز را مختل کرده و باعث مرگ گیاه می‌شوند. آفات کم‌خطرتر شامل کرم‌های برگ‌خوار، لارو پروانه‌ها و مگس سفید هستند.

گیاه کنجد نسبتاً مقاوم است اما ممکن است به پوسیدگی ریشه مبتلا شود. استفاده از خاک با زهکشی مناسب و گلدان‌های متخلخل از غرقاب شدن خاک جلوگیری می‌کند. همچنین ممکن است لکه‌های باکتریایی برگ ظاهر شوند که ابتدا به‌صورت نقاط آبی در زیر برگ‌ها دیده شده و سپس به سطح بالایی برگ گسترش می‌یابند.

نحوه گلدهی گیاه کنجد

بسیاری از افراد فقط به دانه‌های کنجد فکر می‌کنند، اما این گیاه گل‌های زیبایی به شکل شیپور یا زنگوله تولید می‌کند که چشم‌گیر هستند.

ماه‌های گلدهی

گلدهی گیاه کنجد در گرمترین ماه‌های تابستان (معمولاً تیر و مرداد) آغاز می‌شود.

مدت زمان گلدهی

پس از شروع گلدهی، گیاه تا پایان فصل به گل دادن ادامه می‌دهد.

شکل و بوی گل‌های کنجد

گل‌ها لوله‌ای شکل و به رنگ‌های بنفش کمرنگ، آبی، صورتی یا سفید هستند.

تشویق به گلدهی بیشتر

تأمین نور کامل خورشید و گرما، همچنین فاصله مناسب بین گیاهان برای گردش هوا، گلدهی را افزایش می‌دهد.

مراقبت پس از گلدهی

تا پایان فصل گلدهی، گیاه را در معرض نور مستقیم نگه دارید و از رطوبت اضافی جلوگیری کنید. حتی می‌توانید دانه‌ها را در حالی که گیاه هنوز در حال گلدهی است، برداشت کنید.

حذف گل‌های پژمرده

اگر هدف شما جذب گرده‌افشان‌هاست، گل‌های پژمرده را قبل از تشکیل بذر جدا کنید. اگر برای برداشت دانه‌ها می‌کارید، نیازی به این کار نیست. غلاف‌های بذر پس از رسیدن، ترک خورده و دانه‌ها را آزاد می‌کنند.

مشکلات رایج کاشت کنجد

مشکلات معمولاً ناشی از رطوبت یا رطوبت هوای بیش‌ازحد است. محل کاشت را طوری انتخاب کنید که در طول فصل رشد گرم و خشک بماند.

سوالات متداول

گیاه کنجد چقدر عمر می‌کند؟

کنجد در مناطق مناسب (گرمسیری) به‌صورت چندساله رشد کرده و بیش از دو سال عمر می‌کند. در خارج از این مناطق، به‌صورت یکساله کشت شده و پس از یخبندان از بین می‌رود.

کجا گیاه کنجد را در فضای باز بکارم؟

محلی با نور کامل خورشید و فاصله مناسب از دیگر گیاهان برای گردش هوا انتخاب کنید.

آیا می‌توان کنجد را در خانه کاشت؟

این گیاه به نور و گرمای زیاد نیاز دارد، بنابراین در محیط خانه به خوبی رشد نمی‌کند. بااین‌حال، در صورت تأمین شرایط مناسب، ممکن است موفقیت‌آمیز باشد.