روش‌های استریل کردن خاک کشاورزی
۷ فروردین ۱۴۰۰ توسط واحد آموزش (بروزرسانی: )
استفاده مداوم از خاک باغچه یا مخلوط خاک گلدان می‌تواند منجر به تجمع بذر علف‌های هرز، هاگ‌های قارچی، عوامل بیماری‌زا و سایر آفات شود. اگر ترجیح می‌دهید به‌جای تعویض کامل خاک از همان خاک خود به‌طور مداوم بخصوص برای گلدان‌ها استفاده کنید، استریل کردن خاک راه‌حل مناسب است. این کار بستر رشد تمیز و غیرآلوده‌ای را برای گیاهان فراهم می‌کند.
استریل کردن خاک چیست؟
استریل کردن خاک فرایندی است که از مدت‌ها پیش در گلخانه‌های تجاری و توسط تولیدکنندگان محصولات کشاورزی انجام می‌شده است. گلخانه‌ها این کار را انجام می‌دهند تا نیازی نداشته باشند که هر سال خاک جدید تهیه کنند. کشاورزان در صورت داشتن آفت یا بیماری در محصولات گران‌قیمت، مزارع خود را استریل می‌کنند - استریل کردن نسبت به درمان مشکلات یا امکان از دست رفتن کل محصول ارزان‌تر است.
استریل کردن خاک هنگام استفاده از خاک برای جوانه‌زنی بذر، تکثیر قلمه‌های ساقه یا نو ساقه و پیوند نهال‌ها، نقش بیشتری ایفا می‌کند. اگر خاک به کپک، هاگ قارچ یا دیگر ارگانیسم‌های مضر آلوده شود، این شرایط رشد، آسیب‌پذیری نسبت به مرگ گیاهچه و سایر مشکلات گیاهی را افزایش می‌دهد. استریل کردن خاک هنگام رشد گیاهان بالغ از اهمیت کمتری برخوردار است، اما اگر به‌صورت دوره‌ای انجام شود هنوز هم مفید است.
برخی معتقدند که این کار ارزش وقت گذاشتن را ندارد؛ برخی نگران‌اند که این امر بر جنبه‌های مفید خاک تأثیر منفی بگذارد، باکتری و میکروارگانیسم‌های خوب را از بین ببرد؛ برخی دیگر بر این باورند که این کار برای رشد مناسب گیاه بسیار مهم است، به‌ویژه هنگام باغبانی در ظروف یا بسترهای مرتفع با مخلوط گلدان.
حقیقت این است که بسته به روش استریل به‌کاررفته، جوانب مثبت و منفی وجود دارد. جوانب منفی را می‌توان با رعایت دقیق مراحل، به حداقل رساند.
روش‌های استریل کردن خاک
دو روش اصلی برای استریل کردن خاک باغچه و گلدان وجود دارد: روش شیمیایی و روش حرارتی.
روش شیمیایی
این روش به دلیل هزینه و خطرات موجود در فرآیند، در مقیاس بزرگ‌تر و معمولاً توسط عملیات تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از طرف دیگر، استفاده از روش‌های استریل کردن شیمیایی، حتی در هنگام استریل کردن مقدار زیادی خاک معدنی یا خاک گلدان، آسان است و می‌توان آن را به‌سرعت انجام داد.
بااین‌حال برخی از اشکالات عمده وجود دارد که تا حدودی به همین دلیل است که روش‌های شیمیایی، برای باغبان‌های غیرحرفه‌ای توصیه نمی‌شود.
- استفاده از روش شیمیایی برای سلامتی و ایمنی شخصی که آن را به کار می‌برد و افرادی که در مجاورت آن‌ها هستند، خطر ایجاد می‌کند.
- مواد شیمیایی مدرن محدوده‌ی اثر کمی دارند که تأثیرات آن‌ها قابل‌مشاهده خواهد بود. در بیشتر موارد، یک ماده شیمیایی تنها معدودی از بیماری یا آفات را از بین می‌برد.
- بعد از استفاده از این روش، قبل از استفاده مجدد از خاک، یک دوره قرنطینه وجود دارد. این قرنطینه لازم است تا اجازه دهد مواد شیمیایی به‌طور کامل تضعیف‌شده یا از بستر خارج شوند.
- اگر قرنطینه به‌درستی اعمال نشود، پس‌ماندها ممکن است در خاک باقی بمانند و به‌طور بالقوه از طریق ریشه به گیاهان منتقل شوند و در بافت‌های گیاه متمرکز شوند.
- استفاده طولانی‌مدت از مواد شیمیایی می‌تواند مقاومت یک بیماری یا حشرات آفت را در برابر آن افزایش دهد و با گذشت زمان اثر آن را کم یا حتی کاملاً بی‌اثر کند.
روش‌های حرارتی
با توجه به بسیاری از جنبه‌های منفی روش استریل کردن شیمیایی که در بالا ذکر شد، باغبان‌های خانگی معمولاً بیشتر از روش‌های حرارتی استفاده می‌کنند.
روش‌های حرارتی، دمای خاک را از طریق بخار یا گرمای مستقیم و خشک به آستانه‌ای می‌رسانند که ارگانیسم‌های مضر، هاگ‌های قارچی، دانه‌های علف‌های هرز و غیره قادر به زنده ماندن نیستند و از بین می‌روند. عملیات حرارتی اغلب استریل کردن نامیده می‌شود، اما این نام غلط است زیرا خاک در دمای مورد استفاده، به صورت ۱۰۰٪ استریل نمی‌شود.
این روش، بسته به درجه حرارت داخلی و مدت‌زمان حفظ آستانه دمایی، علف‌های هرز و آفات را از بین می‌برد. بیشتر دستورالعمل‌ها نگهداری خاک در دمای داده‌شده به مدت حداقل ۳۰ دقیقه را برای از بین بردن موجودات خاص (به جدول 1 مراجعه کنید) در خاک مرطوب یا مخلوط خاک گلدان توصیه می‌کنند.
تحقیقات نشان داده‌اند که حتی استریل کردن به‌طور قابل‌توجهی میزان باکتری‌های مفید خاک را کاهش می‌دهد ولی آن‌ها را به‌طور کامل ریشه‌کن نمی‌کند. پس از استریل کردن، گونه‌های خاصی مانند پسودوموناس Pseudomonas (باکتری میله‌ای) و باسیلوس Bacillus، به‌سرعت خاک را مجدداً اشغال می‌کنند و جمعیت آن‌ها در مدت‌زمان کوتاهی به سطح بالایی می‌رسد. این اشغال مجدد سریع، بر کاهش اولیه در جمعیت باکتری‌ها از طریق استریل کردن غلبه می‌کند.
اگر حرارت داخلی بستر خیلی زیاد شود، روش حرارتی می‌تواند مضر باشد. گرم شدن بیش‌ازحد خاک ممکن است احتمال سمیت گیاهی را به دلیل نمک‌های محلول، سمیت منگنز و ترکیبات آلی سمی افزایش دهد.
مخلوط‌های خاکی که دارای مقدار زیادی مواد ارگانیک قابل‌تجزیه هستند (کود دامی، کود برگ، کمپوست) هنگام قرار گرفتن در معرض دمای بیش‌ازحد نسبت به خاک‌های معدنی یا مخلوط گلدان که مواد ارگانیک آن‌ها کاملاً تجزیه‌شده‌اند، بیشتر آسیب می‌بینند.
لوازم موردنیاز برای استریل کردن خاک
بسته به روشی که برای استفاده انتخاب می‌کنید، لیست تجهیزات موردنیاز شما کمی متفاوت خواهد بود. به‌طورکلی موارد زیر چیزهایی هستند که شما از قبل در خانه خوددارید.
- تابه یا سایر ظروف مقاوم در برابر حرارت.
- دماسنج با قابلیت نمایش دمای تقریباً ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد به بالا. دماسنج‌هایی که برای اندازه‌گیری دمای گوشت استفاده می‌شوند مناسب این کار هستند زیرا می‌توانند در مرکز توده‌ای از خاک قرار بگیرند و تمیز کردن آن‌ها پس از اتمام استفاده از آن‌ها آسان است.
- پوشش پلاستیکی یا فویل آلومینیومی.
- کیسه‌های زیپ‌دار.
روش‌های استریل کردن خاک توسط گرما
انتخاب روش استریلیزه خاک توسط گرما یا بخار تا حد زیادی بستگی به میزان بستری دارد که با آن کار می‌کنید و اینکه می‌خواهید با چه سرعتی این فرایند انجام شود. چهار روش متداول استریل کردن گرمایی بر اساس منبع حرارت آن‌ها متفاوت هستند: آب جوش / بخار، فر خانگی، ماکروویو یا انرژی طبیعی خورشید.
اشعه خورشید
استفاده از گرمای طبیعی خورشید، روشی معمول برای استریل کردن مقدار زیادی خاک، به‌ویژه کل باغ‌ها یا مزارع است. اصل اساسی ضدعفونی خاک با اشعه خورشید این است که خاک با لایه‌هایی از پلاستیک پوشانده می‌شود و برای جذب اشعه خورشید به همان حال باقی می‌ماند و باعث افزایش درجه حرارت در یک دوره زمانی می‌شود تا عوامل بیماری‌زا، دانه‌های علف‌های هرز و آفات را از بین ببرد.
استریل کردن از طریق اشعه خورشید به چند روش مختلف انجام می‌شود. تمام روش‌ها نتایج مشابهی دارند. اینکه کدام‌یک را انتخاب کنید به اولویت و بودجه شما بستگی دارد.
- باغ‌ها یا مزارع بزرگ با پلاستیک پوشانده می‌شوند تا انرژی خورشید را به دام بیندازند.
- مقادیر بیشتری از مخلوط‌های خاک گلدان بدون خاک بین لایه پایینی و بالایی پوشش پلاستیکی پخش می‌شوند تا انرژی خورشید را به دام بیندازند.
- مقادیر کمتری از خاک معدنی یا خاک گلدان در کیسه‌های پلاستیکی قرار داده می‌شوند و در معرض آفتاب قرار می‌گیرند.
انتخاب اینکه از چه نوع پلاستیکی استفاده شود
نوع و ضخامت پلاستیک مورداستفاده برای استریل کردن، چندین مزایا و معایب مشخص دارد.
پلاستیک شفاف یا روشن برای استریل کردن توسط خورشید نسبت به پلاستیک مشکی انتخاب بهتری است. پلاستیک سیاه به‌جای اینکه مثل پلاستیک شفاف تمام انرژی خورشید را به دام بیندازد، مقداری از انرژی خورشید را دفع می‌کند.
پلاستیک نازک (یک میلی‌متری) بهتر گرم می‌شود اما بیشتر در معرض پارگی توسط باد یا حیوانات است. پلاستیک با ضخامت متوسط (۱٫۵ تا ۲ میلی‌متر) در شرایط باد بهتر عمل می‌کند. پلاستیک ضخیم (۴ میلی‌متر یا بیشتر) فقط باید در مناطق کوچک استفاده شود.
چگونه می‌توان خاک را توسط نور خورشید استریلیزه کرد
صرف‌نظر از اینکه کدام روش خاص استریلیزه توسط خورشید را دنبال می‌کنید و چه نوع پلاستیکی را انتخاب می‌کنید، مراحل اصلی مشابه را باید دنبال کنید.
- چه با خاک باغچه کار می‌کنید و چه با خاک گلدان، آماده‌سازی اولیه برای افزایش کارایی روش حرارتی مهم است. با شکستن کلیه کلوخ‌ها و از بین بردن بقایای گیاهان قبلی شروع کنید.
- اگر با خاک گلدان کار می‌کنید، لایه زیرین پلاستیک را روی زمین بگذارید و مخلوط گلدان را به‌طور یکنواخت روی قسمت فوقانی پخش‌کنید، حداقل ۱۵ سانتی‌متر از لبه‌های پلاستیک فاصله بدهید.
- بستر را آبیاری کنید تاکمی مرطوب شود. خاک‌های باغ باید تا عمق ۳۰ سانتی‌متری مرطوب شوند.
- خاک‌های باغچه و مخلوط‌های گلدان را که قبلاً پخش کرده‌اید، با یک‌لایه پلاستیک بپوشانید. پلاستیک را محکم روی سطح خاک بکشید، کناره‌های آن را با سنگ‌ها یا یک‌لایه خاک محکم کنید. اگر از کیسه‌های پلاستیکی استفاده می‌کنید، آن‌ها را با خاک پرکنید و محکم ببندید، آن‌ها را در یک مکان آفتاب‌گیر در حیاط قرار دهید.
- چهار تا شش هفته استریل کردن توسط نور خورشید در گرم‌ترین فصل سال باید برای استریل کردن خاک کافی باشد. مناطقی که دارای آب‌وهوای خنک‌تر، بادی یا ابری هستند ممکن است به بیش از هشت تا ده هفته برای استریل کردن توسط خورشید نیاز داشته باشند.
اعتقاد بر این است که بسیاری از ارگانیسم‌های مفید خاک هنگام استریل شدن خاک توسط نور خورشید زنده می‌مانند و یا پس از آن خیلی سریع دوباره خاک را اشغال می‌کنند. تصور می‌شود که کرم‌های خاکی به عمق بیشتری از پروفایل خاک و به سمت مناطق خنک‌تر حرکت می‌کنند. این امر منجر به خاکی استریل شده‌ای می‌شود که به‌سرعت با ارگانیسم‌های مفید خاک و کرم‌های خاکی مجدداً اشغال می‌شود.
آب جوش یا بخار
بخار یک روش عالی برای استریل کردن مؤثر خاک است. این کار را می‌توان با زودپز یا بدون آن انجام داد. در صورت استفاده از زودپز حتماً تمام نکات ایمنی را دنبال کنید.
روش استریل کردن خاک با زودپز
- زودپز را با چند فنجان آب پرکنید و قفسه را داخل آن قرار دهید.
- ظروف نسوز را روی قفسه بالای آب قرار دهید و در هر ظرف بیش از ۱۰ سانتی‌متر خاک نباشد.
- هر ظرف را محکم با فویل بپوشانید.
- درپوش را روی زودپز بگذارید و شیر بخار راکمی باز بگذارید تا بخار خارج شود و ایجاد فشار شروع شود.
- منبع حرارت زیر زودپز را تنظیم کنید و به آن اجازه دهید بخار ایجاد کند.
- با بسته شدن دریچه بخار، زودپز خاک را با فشار ۰٫۷ بار به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پردازش می‌کند.
- قبل از برداشتن درب، زودپز را از روی منبع حرارتی بردارید و اجازه دهید فشار کاملاً فروکش کند.
- خاک استریل شده را با روکش آلومینیومی بپوشانید تا زمان استفاده فرا برسد.
روش استریل کردن با بخارپزها
- با قرار دادن ۲ تا ۵ سانتی‌متر آب در ته زودپزهای غیرفشاری (بخارپزها)، آن را تنظیم کنید. سپس یک قفسه را در کف ظرف قرار دهید.
- ظروف مقاوم در برابر حرارت را روی قفسه بالای آب قرار دهید و در هر ظرف بیش از ۱۰ سانتی‌متر خاک نباشد.
- هر ظرف را محکم با فویل بپوشانید.
- درب ظرف را بگذارید و بگذارید کمی باز باشد تا از افزایش بخار جلوگیری کند.
- هنگامی‌که آب جوش آمد، اجازه دهید به مدت ۳۰ دقیقه به‌آرامی بجوشد.
- قبل از بیرون آوردن ظروف، بخارپز را از روی منبع گرما بردارید و اجازه دهید دما کاهش یابد.
- خاک استریل شده را با روکش آلومینیومی بپوشانید تا زمان استفاده فرا برسد.
فر
استریل کردن خاک در فر زمانی خوب است که دسته‌های کوچک تا متوسطی برای پردازش داشته باشید و این کار خطر کمتری نسبت به استفاده از آب جوش / بخار یا ماکروویو دارد. بااین‌حال به خاطر داشته باشید که در هنگام استریل کردن آشپزخانه‌ی شما مملو از بوی نامطبوع خواهد شد. بهتر است این کار را وقتی انجام دهید که بتوانید درها و پنجره‌ها را برای تهویه مناسب بازکنید.
- تقریباً ۸ سانتی‌متر خاک را به یک ظرف مقاوم در برابر حرارت اضافه کنید.
- آن‌قدر آب به آن اضافه کنید تا خاک کاملاً مرطوب شود، اما نه آن‌قدر که خیلی آبکی شود یا بیش‌ازحد اشباع شود. آب زیاد به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای روند کار را کند می‌کند. آب برای ایجاد بخار موردنیاز است چون دفع می‌شود.
- قسمت بالایی ظروف را با فویل آلومینیومی بپوشانید و در فری که از قبل با دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد گرم شده، قرار دهید.
- دمای داخلی خاک را با دماسنج کنترل کنید. وقتی به ۸۰ درجه سانتی‌گراد رسید، اجازه دهید به مدت سی دقیقه و بدون باز کردن درب فر، «بپزد».
- فر را خاموش کرده و اجازه دهید خاک خنک شود و به دمای اتاق برسد.
ماکروویو
اگر فقط مقدار کمی خاک برای کاردارید، استفاده از ماکروویو برای استریل کردن خاک گزینه خوبی است. قبل از قرار دادن خاک در ماکروویو، به‌دقت بررسی کنید تا مطمئن شوید هیچ فلزی در آن وجود ندارد.
- حدود ۹۰۰ گرم خاک مرطوب را درون یک کیسه پلاستیکی تمیز و زیپ‌دار بریزید. خاک نباید غرقاب یا آبکی باشد اما باید به حدی مرطوب باشد که وقتی یک‌مشت از آن را فشار می‌دهید به‌صورت دسته‌ای در کنار هم قرار بگیرد.
- قسمت بالای کیسه را باز بگذارید و آن را در مرکز ماکروویو قرار دهید.
- با درجه حرارت بالا، خاک را در ماکروویو حرارت دهید تا جایی که وسط خاک به دمایی بین ۸۰ تا ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد برسد. مدت‌زمانی که برای رسیدن به این مرحله لازم است به قدرت ماکروویو شما بستگی دارد.
- خاک را با دقت از ماکروویو خارج کنید، قسمت بالای کیسه را ببندید و داخل یخدان قرار دهید تا دما به‌طور طبیعی به دمای محیط برسد.
نتیجه
استریل کردن خاک ارگانیسم‌های مضر، دانه‌های علف‌های هرز و عوامل بیماری‌زا را از خاک معدنی و مخلوط گلدان از طریق روش‌های شیمیایی یا حرارتی از بین می‌برد. این کار در شرایطی که خاک به‌طور مکرر برای جوانه زدن بذرها، تکثیر قلمه‌ها یا اشکال نونهال گیاهان استفاده می‌شود، سودمند است. فراهم آوردن یک محیط رشد «تمیز» از مرگ گیاه جلوگیری می‌کند و به رشد قوی و سالم گیاه کمک می‌کند. صاحب‌خانه‌ها می‌توانند از انواع روش‌های حرارتی برای استریل کردن ارزان و کارآمد خاک خود استفاده کنند.
دیدگاه‌ها
افزودن یک دیدگاه