اصول پایه هرس انگور

هرس درخت انگور یکی از مراحل اساسی در نگهداری این درخت می‌باشد که به رشد و  افزایش محصول کمک می‌کند. در این کار، شاخه‌های اضافی و ضعیف از درختان بریده می‌شوند، این کار باعث تقویت ساختار درخت انگور و بهبود سرعت رشد شاخه‌های باقی‌مانده می‌شود. هدف اصلی هرس، ایجاد یک ساختار مناسب و افزایش تولید انگور با کیفیت است. همچنین، هرس به ایجاد محیطی مناسب برای عبور هوا و نور، جلوگیری از بیماری‌ها و علف‌های هرز، و حفظ بهره‌وری و عملکرد درازمدت درختان انگور کمک می‌کند.

ایستادن در مقابل انبوهی از درختان انگور درهم و فکر کردن درباره‌ی نحوه‌ی هرس کردن آن‌ها، ممکن است تجربه‌ای ترسناک برای فردی تازه‌کار یا حتی برای هرس‌کننده‌ی باتجربه‌تری باشد. دو اندیشه‌ی ضروری را در نظر داشته باشید:

1. از بریدن نترسید. زمانی که کار را تمام کنید، حدود ۹۰ درصد از رشد سال گذشته بریده می‌شوند.
2. بوته‌های انگور نیرومند و بخشنده هستند. حتی اگر اشتباهی مرتکب شوید، سال آینده فرصت درست کردن آن را خواهید داشت.

با این گفته، می‌توانید با روحیه‌ی یادگیری و ماجراجویی و نه هراس با عملیات هرس کردن مواجه شوید. بهتر است انگورها را در فصل بهار هرس کنید، زیرا در غیر این صورت اگر این درختان خیلی زود هرس شوند، سرمای سخت در اواخر زمستان ممکن است به ساقه‌ها و جوانه‌ها آسیب برساند.

درختان انگور جوان را صاف نگه دارید

ز مانی که درخت انگور جدید خود را بردارید احتمالاً نمی‌توایند آن را هرس کنید. در عوض مجموعه‌ای از ریشه‌های تنومند و تعداد زیادی شاخه‌ی خالی در بالای بوته را خواهید دید. در زمان کاشت در فصل بهار باید این شاخه‌های متعدد را تبدیل به یک شاخه کنید و آن را به سه جوانه کاهش دهید (مرحله‌ی 1). پس از کاشت، درختچه‌ی انگور شروع به رشد می‌کند و شاخه‌های سبز جدیدی از آن بیرون می‌زنند. زمانی که طول این شاخه‌ها ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر بود، بهترین‌شان را انتخاب کنید و آن را به چوبی در بالا و پایین گره بزنید تا محکم بماند. به دنبال شاخه‌ای باشید که قویاً در حال رشد است، راست یا تقریباً راست باشد، و مستقیماً از ساقه‌ی قدیمی (نه از سیستم ریشه‌ی زیرزمینی) خارج شود. ساقه‌های دیگر را حذف کنید (مرحله 2).

هم‌زمان که ساقه در طول اولین تابستان خود رشد می‌کند، به بستن آن ادامه دهید تا صاف بماند و از شکسته شدنش در باد جلوگیری شود. این ساقع تنه‌ی دائمی درخت شما خواهد بود و در تمام عمر درخت انگور ماندگار است، بنابراین باید آن را تا حد امکان صاف و راست نگه دارید.

اولین هرس خفته

درخت انگور یک‌ساله‌ی شما باید در طول رشد فصل قبل به ارتفاع اولین سیم داربست یا بالاتر از آن (حدود ۷۵ سانتی‌متر) رسیده باشد. اگر به این حد نرسیده بود، دوباره آن را به ۳ جوانه هرس کنید و درمان سال قبل را تکرار کنید. این عمل ممکن است اقدام شدیدی به نظر برسد، اما برای ایجاد تنه‌ی سالم امری ضروری است. اکثر گیاهان تنومند هستند و به راحتی به سیم می‌رسند. اگر شاخه‌ی سال گذشته تنها توانست به سیم و یا فقط چند سانتی‌متر بالاتر از آن برسد، آن را از اولین جوانه بالای سیم ببرید و شاخه را به چوب و سیم (A) ببندید. اگر ساقه بلندتر است، آن را به چوب و سیم ببندید، درختچه‌ی انگور را از چهار یا پنج جوانه فراتر از محل گره ببرید، طول باقیمانده‌ی ساقه را به سمت سیم خم کنید و گره بزنید (B). شاخه‌های بسیار قوی ممکن است به خوبی به بالای سیم برسند و شاخه‌های جانبی تنومندی را ایجاد کنند. دو ساخه‌ی کناری‌ای که به سیم نزدیکترند را انتخاب کنید، آن‌ها را به سیم ببندید و به ۳ تا ۵ جوانه هرس کنید. ساقه‌ی اصلی را به سیم و پایه ببندید و درست بالای شاخه‌های جانبی را (C) ببرید.

در طول تابستان، شاخه‌های جدید را تا سیم بعدی پرورش دهید و شاخه‌های جدیدی را که از ناحیه‌ی ریشه یا پایین تنه جوانه می‌زنند حذف کنید.

هرس درخت انگور ریشه‌دار

میوه‌ی انگور روی شاخه‎‌های سبزی که از ساقه‌های یک‌ساله به وجود می‌آیند حاصل می‌شود. هرس کردن بر اساس تولید میوه در فصل جاری و تجدید ساقه‌ی جوان برای سال آینده است. ساقه‌های قدیمی که در این فصل میوه می‌دادند دیگر دوباره میوه نمی‌دهند. از روش‌های مختلفی برای هرس درختان انگور ریشه‌دار استفاده می‌شود. هرس ساقه‌ روش معمولی در اقلیم‌هایی مانند آب و هوای ما است که میزان گرما ممکن است زیاد نباشد و درختان انگور تنومند می‌توانند سایه‌ای برای میوه‌ها باشند. در این روش تنه‌ی دائمی‌ای ایجاد می‌شود و هر ساله ساقه‌ی جدیدی از رأس درخت انگور انتخاب می‌شود که تنه و سیم را قطع می‌کند. یک یا دو ساقه در دو طرف، هر یک ۸ تا ۱۰ جوانه، انتخاب شده و به سیم بسته و تمام ساقه‌های دیگر بریده می‌شوند. ساقه‌ای را انتخاب کنید که به اندازه‌ی ضخامت انگشت کوچک شما باشد، تا حد ممکن به سمت رأس درخت باند و جوانه‌هایی نسبتاً نزدیک به هم داشته باشد. سعی کنید از ساقه‌های ضخیم بزرگ با جوانه‌های دور از هم استفاده نکنید. همچنین یک یا دو ساقه‌ی خاردار را کنار بگذارید و هر کدام را به دو جوانه هرس کنید. این دو ساقه ساقه‌ی اضافی برای هرس سال آینده را فراهم می‌کنند.

سیستم هرس چاقویی شبیه به هرس ساقه است، با این تفاوت که تنه‌ی اصلی دارای دو سطح است، یکی در ارتفاع پایین‌تر سیم و دیگری حدود ۷۵ سانتی‌متر بالای آن. در شرایط آب و هوایی ما، اغلب شاخه‌های سطح بالایی آنقدر تنومند هستند که برای سطح پایینی سایه ایجاد می‌کنند، بنابراین روش چاقو زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. روش سوم که گاهی اوقات از آن استفاده می‌شود، روش کوردون (cordon) است. برخی از انواع درختان انگور با پرورش این روش بهتر میوه می‌دهند. در دومین فصل، یک ساقه به هر طرف تنه هرس داده می‌شود و تبدیل به شاخه‌های دائمی می‌شوند و به عنوان بستری باقی می‌مانند که بر روی آن خارهای کوتاه ایجاد می‌شود تا هر سال ساقه‌های باردهی جدیدی تولید کنند. طول این خارها دو یا سه جوانه است. در هرس درخت انگور که با کوردون هرس و پرورش داده شده است، گاهی اوقات لازم است خارهای قدیمی که بیش از حد بلند هستند، کوتاه شوند. ساقه‌ای را که به بازوی کوردون نزدیک‌تر است انتخاب کنید، آن را به دو جوانه هرس کنید و بقیه‌ی خار قدیمی را حذف کنید.

کم کردن حجم ساقه

در بسیاری از مناطق با خاک‌های عمیق و شامل ازت بالا، درختان انگور بسیار تنومند هستند و شاخه‌های زیادی دارند. حتی زمانی که انگورها خیلی تنومند نیستند، معمولاً برای بیرون آوردن شاخه‌های غیربارور بدون خوشه‌های میوه، یا آن‌هایی که فاصله‌شان خیلی نزدیک است، کمی نازک شدن شاخه‌ها لازم است. به این روش مدیریت سایبان می‌گویند. هدف ایجاد تعادل بین بهره‌وری درخت و میزان رشد برگ و ساقه است.

هر شاخه‌ی انگور به ۱۴ تا ۱۶ برگ با نوردهی خوب نیاز دارد تا خوشه‌ی انگور کاملاً برسد. اگر شاخه‌های زیادی در کنار هم جمع شوند، به برگ‌ها نور کافی برای فتوسنتز مؤثر نمی‌رسد. ضروری است که همه‌ی برگ‌ها به خوبی در معرض نور خورشید قرار بگیرند، زیرا فقط ۶٪ از ظرفیت برگ‌های سایه‌دار به کار می‌افتد و ممکن است اصلاً در رسیدن خوشه‌ی انگور نقشی نداشته باشند. کم‌حجم کردن شاخه‌های انگور در مراحل اولیه، شاخه‌های غیربارور را از بین می‌برد و نور و فضا را برای شاخه‌های پربار فراهم می‌کند.

• در ماه خرداد یا به محض اینکه خوشه‌ها دیده شوند، کم‌حجم کردن شاخه‌ها را در اسرع وقت شروع کنید.
• شاخه‌ها نرم هستند و به راحتی با دست جدا می‌شوند. شاخه‌ها را به اندازه‌ی ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر از هم فاصله دهید.
• اگر بیش از یک خوشه‌ی میوه در هر شاخه وجود داشته باشد، کم‌ترین خوشه (نزدیک به ساقه‌ی قدیمی) معمولاً زودتر می‌رسد.
• اگر خوشه‌ها خیلی کوچک نباشند، معمولاً بهتر است درخت را به ازای هر شاخه به یک خوشه کاهش دهید به خصوص اگر ۳ یا ۴ خوشه وجود داشته باشد.

پرورش و بستن شاخه‌ها به سمت بالا روی سیم‌های داربست نیز باید نسبتاً زود شروع شود تا فاصله‌شان حفظ شود و شاخه‌ها روی زمین نمانند یا در اثر باد شکسته نشوند. گیره‌های پلاستیکی انگور برای این کار مناسب هستند و سال‌ها دوام می‌آورند،و یا نوعی نوارچسب که برای بستن بوته‌های گوجه‌فرنگی استفاده می‌شود، نیز برای این کار مناسب است. بعدها در این فصل، اگر ساقه‌ها بلند و تنومند باشند، با بیش از ۱۴ تا ۱۶ برگ فعال، می‌توان شاخه‌ها را روی رأس قرار داد یا از انتهای آن برش داد تا از سایه‌اندازی درخت پایینی جلوگیری شود. همچنین، در جایی که یک برگ به شاخه‌ی اصلی می‌پیوندد، ممکن است شاخه‌های جدیدی ظاهر شوند. این شاخه‌های جانبی باید حذف شوند.

درست قبل از برداشت، می‌توان برگ‌های پایینی اطراف خوشه‌های انگور را جدا کرد تا بهتر در معرض نور خورشید قرار بگیرند. این امر به رسیدن انگورها کمک می‌کند و همچنین گردش هوا را بهبود می‌بخشد و به جلوگیری از عفونت بیماری کمک می‌کند.

تاکستان

درختان انگور می‌توانند هم میوه و هم سایه را به باغ اضافه کنند. گیاهان انگور با رشد شدید خود، در چند فصل یک درخت انگور را می‌پوشانند. با این حال، برای تولید مداوم میوه، به هرس حساب‌شده‌ای نیاز است. دستورالعمل‌های پایه‌ متفق‌القول هستند که تنه‌ی اصلی دائمی‌ای را در رأس درختچه ایجاد کنید، که دارای شاخه‌های جانبی کوتاه یا خارهایی است که هر سال از آن ساقه‌ی میوه‌دهی جدیدی را انتخاب می‌کنید. اگر تعداد زیادی ساقه‌ی قدیمی و بدون میوه روی هم جمع شده باشند، نیمی از آن‌ها را کاملاً حذف کنید. در اکثر موارد، تعداد زیادی شاخه‌های جدید به وجود می‌آیند تا ساقه‌ی تجدید برای سال آینده فراهم شود.

نکات کاربردی

• قبل از شروع، زمانی را به براندازی درخت انگور اختصاص دهید.
• چندین ساقه را که به خوبی قرار گرفته‌اند و به نظر شانس موفقیت خوبی دارند، انتخاب کنید.
• چوب‌ها و ساقه‌های قدیمی را که به وضوح نامناسب هستند، ببرید – ساقه‌هایی که کوچک و ضعیف یا خیلی دور از تنه‌ی اصلی هستند. این امر تا حدودی سردرگمی را در ابتدا داشتید برطرف می‌کند.
• همیشه حداقل یک ساقه‌ی جایگزین را، در صورت شکستن ساقه‌ی دیگر، تا آخرین لحظه کنار بگذارید.
• ساقه‌ها را قبل از بستن به تدریج در جای خود خم کنید. ساقه‌هایی که در جهتی غیر از راستایی که شما می‌خواهید رشد می‌کنند را اغلب می‌توان به آرامی با شکستن‌شان مجبور به همکاری کرد. از هر دو دست خود استفاده کنید تا ساقه را در نقطه‌ای که می‌خواهید تغییر جهت دهد خم کنید و تا زمانی که ترک خوردن الیاف‌هایش را بشنوید، فشار وارد کنید.