هیومیک اسید چیست؟ کاربرد و مزایای کود هیومیک

هیومیک اسید چیست؟ یک سوال ساده با یک جواب پیچیده. در اینجا به تفکیک، به سوال‌های زیر پاسخ خواهیم داد: هیومیک اسید چیست؟، چطور ساخته می‌شود؟، چرا منبع تامین آن بسیار مهم است؟ و چطور می‌توان از کیفیت محصول اطمینان حاصل کرد؟

هیومیک اسید دقیقاً چیست؟

هیومیک اسید‌ بقایای تجزیه‌شده مواد ارگانیک (آلی) می‌باشد. آن‌ها مولکول‌های با زنجیری بلند، سنگین وزن و قهوه‌ای رنگ هستند. هیومیک اسید فقط یک نوع اسید نیست. هیومیک اسید یک اسم کلی است که به ترکیب پیچیده‌ای از اسیدهای متفاوت قابل حل در محلول آلکالین گفته می‌شود. این اسید به طور طبیعی در چرخه حیات در خاک، اقیانوس و رودها وجود دارد.

هیومیک اسید‌ چگونه ساخته می‌شود؟

وقتی گیاهان و حیوانات می‌میرند، مولکول‌های آن‌ها برای استفاده سایر ارگانیسم‌ها در خاک باقی می‌مانند. باکتری، قارچ، پروتوزوئید، کرم‌های خاکی و حتی حشرات بقایای تازه را مصرف می‌کنند. بعد از مدت زمان زیادی وقتی ماده در حال تجزیه، توسط چرخه‌های مختلف خورده شد و تغییر شکل یافت، یک ماده مقاوم به تجزیه باقی می‌ماند که «هیوموس» یا گیاخاک نامیده می‌شود (این فرایند هیوموسی شدن نامیده می‌شود). هیوموس یک واژه کلی است که به ترکیبات پایدار و به شدت پیچیده مقاوم به تجزیه گفته می‌شود. هیوموس از سه جزء تشکیل می‌شود: هیومیک اسید، اسید فولویک و هیومین. هیومین و اسید فولویک به دلیل نقشی که در ساختار خاک و انتقال مواد مغذی بین خاک و گیاه دارند، برای محیط‌های خاک سالم بسیار باارزش هستند.

محصولات هیومیک اسید از کجا می‌آیند؟

محصولات هیومیک اسید از منابع متنوعی استخراج می‌شوند. مرغوب‌ترین محصولات در ته نشست‌های خیلی قدیمی تشکیل شده از اجساد گیاهان و حیوانات در زمین‌های مرطوب تولید شده‌اند. با گذر زمان این بسترهای وسیع و پر از مواد در حال تجزیه با خاک و سنگ پوشیده شده و برای تولید مواد مرغوب‌تر فشرده شده‌اند. بعضی از این ته نشست‌ها به سطوح بالاتر آمدند و اکسیژن دوباره با مواد داخل ته نشست تماس پیدا کرد. این تماس به شدت به فرایند تولید هیومیک اسید‌ها کمک می‌کند. این ته نشست‌های بالا آمده از نزدیک سطح زمین استخراج می‌شوند و اغلب به آن‌ها لیگنیت یا لئوناردیت گفته می‌شود. امروزه بیشترین محصولات هیومیک اسید از این منبع تامین می‌شوند.

چرا باید هیومیک اسید را به خاک اضافه کنیم؟

متاسفانه فعالیت‌های انسانی باعث آلودگی و کم‌ارزشی خاک‌ها شده است. این فعالیت‌های انسانی اکوسیستم‌های (مواد ارگانیک) خاک را کاهش داده و حتی بعضی از خاک‌ها را برای محیط و سلامت انسان مضر کرده است. فرسایش یکی از علت‌های اصلی بی‌ارزش شدن خاک است. در فرایند فرسایش سرعت از دست رفتن خاک‌های سطحی از سرعت جایگزین شدن آن‌ها خیلی بیشتر است. استفاده از کودهای شیمیایی (غیر ارگانیک)، همراه با شخم زدن‌های سالیانه میزان هیوموس خاک را کاهش می‌دهد. برای احیاء خاک، مواد ارگانیک باید دوباره به خاک بازگردانده شوند و هیوموس از بین رفته باید از منبع خارجی دوباره به خاک برگردد. چون برای تولید طبیعی آن سال‌ها زمان نیاز است باید از منبع خارجی استفاده کرد. زندگی گیاه به فعالیت‌های بیولوژیکی خاک بستگی دارد و بدون مقدار مورد نیاز هیوموس این فعالیت‌های بیولوژیکی به شدت کاهش می‌یابند. خاک‌های سالم بین ۲ تا ۶ درصد مواد ارگانیک دارند. ولی محیط‌های کشاورزی زیادی از خاک با سطوح کم‌تر مواد ارگانیک استفاده می‌کنند.

امروزه خاکهای زیادی توسط کشاورزی بیش از حد و استفاده از کودهای غیر ارگانیک بی‌ارزش شده‌اند.

هیومیک اسید چه فوایدی دارد؟

در طول تاریخ کشاورزان برای تولید گیاهان سالم‌تر و محصولات بهتر از هیومیک اسید استفاده کرده‌اند. امروزه هیومیک اسید‌ به دلایل ذکرشده حتی ضروری‌تر هستند. تعدادی از فواید هیومیک اسید به شرح زیر است:

• افزایش جذب مواد مغذی
• افزایش ظرفیت نگه داشت آب در خاک
• بهبود ساختار کلی خاک
• تحریک فعالیت‌های میکروبی (میکروارگانیسم‌ها)
• تنظیم pH خاک
• حذف مواد سمی از خاک (ناشی از استفاده بی‌رویه از کود‌های شیمیایی)
• کمک به حذف کلروسیس آهن (کلروز) با افزایش جذب آهن
• بهبود سلامت کلی گیاه از طریق مقاوم‌سازی آن در مقابل آفات و بیماری‌ها
• تحریک رشد ریشه که حجم محصول را افزایش می‌دهد.
• افزایش جوانه‌زنی

چطور می‌توان از کیفیت هیومیک اسید اطمینان حاصل کرد؟

محصولات هیومیک اسید در بازار فراوان شده است. ولی همه هیومیک‌ها با شرایط یکسان تولید نشده‌اند. در واقع بعضی از محصولات چون اصلاً هیومیک اسید ندارند بی‌فایده هستند. برای اطمینان از کیفیت هیومیک اسید، اول از منبع آن اطمینان حاصل کنید. محصولات ما از بهترین منابع هیومیک اسید تولید می‌گردند.

مزایای هیومیک اسید

بهره‌وری بالای هیومیک اسید برای کشاورزان طی قرن‌ها ثابت شده‌است. فهرست این مزایا طولانی و گاه گیج‌کننده است. در ادامه فهرست ساده ما از پنج مزیت برتر هیومیک اسید آورده شده‌است.

۱- افزایش جذب مواد مغذی

مشهورترین و مهم‌ترین مزیت هیومیک (و فولیک) اسید این است که جذب مواد مغذی را در گیاهان افزایش می‌دهد. درست به همین دلیل است که این ماده یک اصلاح‌کننده‌ی خاک عالی است و به‌طرز شگفت‌انگیزی با کودها جفت می‌شوند. گیاه در غیاب هیومیک اسید به بعضی از مواد مغذی کودها دسترسی نخواهد داشت بنابراین سرمایه از دست رفته‌است و سلامت گیاه به خطر می‌افتد. بنابراین هیومیک اسید هم برای سلامت گیاهان و هم برای رفاه اقتصادی کشاورزان ضروری است.

هیومیک اسید به دو روش می‌تواند جذب مواد مغذی توسط گیاه را افزایش دهد – محلول‌پاشی و استفاده در خاک.

استفاده در خاک:

هیومیک اسید باعث می‌شود مواد مغذی خاک برای گیاه دردسترس‌تر باشند – موادی که شاید درغیراین‌صورت اصلاً در دسترس گیاه قرار نگیرند. اما دقیقاً چگونه؟ همه‌چیز از ترکیب آلی اسیدها شروع می‌شود. هیومیک اسید به‌طور طبیعی اکسید هست و در نتیجه بار منفی دارند. بنابراین یون‌های مثبت که با نام «کاتیون‌ها» نیز خوانده می‌شوند به این مولکول‌های بزرگ جذب و به آن‌ها متصل می‌شوند. این «ظرفیت تبادل کاتیون» ویژگی منحصربه‌فرد و به‌شدت سودمند هیومیک اسید است. و بسیاری از مواد مغذی موردنیاز گیاه – مثل منیزیم، کلسیم، آهن و موادمعدنی جزئی دیگر – بار مثبت دارند. بنابراین این مواد مغذی در حضور هیومیک اسید از خاک جدا شده و به هیومیک اسید می‌پیوندند. آنگاه می‌توانند در گام بعدی به دستگاه ریشه‌ای گیاه منتقل شوند.

دستگاه‌های ریشه‌ای نیز بار منفی دارند ولی بار منفی آن‌ها از بار منفی هیومیک اسیدها قوی‌تر است. بنابراین یون‌های مثبت متصل به هیومیک اسید آزاد می‌شوند تا جذب گیاه گردند. بدون این سیستم حیاتی بسیاری از مواد مغذی در خاک محبوس می‌مانند و در دسترس گیاهی که قرار است آن را کوددهی و پربار سازند قرار نمی‌گیرند.

محلول‌پاشی:

هیومیک اسید فقط برای استفاده در خاک سودمند نیست؛ هنگام محلول‌پاشی همراه با فولویک اسید‌ که مولکول‌هایی آلی با زنجیره‌های کوتاه‌تری هستند نیز مفید و قابل‌استفاده هستند. هیومیک اسید برای افزایش نفوذپذیری دیواره سلولی گیاهان واجب و حیاتی هست. مواد مغذی که اغلب توسط فولویک‌اسید (این مواد کیلیت‌‌ساز‌های خوبی هستند) حمل می‌شوند پس از افزایش نفوذپذیری غشاهای سلولی راحت‌تر به گیاه وارد می‌شوند.

۲- کاهش سموم

هیومیک اسید تنها دسترسی به مواد مغذی را افزایش نمی‌دهند؛ آن‌ها سموم مضر خاک را نیز جدا می‌کنند و بدین‌ترتیب از ورود آن‌ها به گیاه جلوگیری می‌کنند. این مزیت به‌ویژه درمورد محیط خاک امروزی مهم است چرا که سموم بیشمار مثل آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین طی سال‌ها وارد خاک شده‌اند. این آلاینده‌ها کیفیت خاک را کاهش می‌دهند و اگر احیاء و اصلاح مناسب صورت نگیرد پیوسته سلامت و حجم محصول کاهش خواهدیافت. مولکول‌های هیومیک این مولکول‌های سمی را به دام می‌اندازند و همراه خود زندانی می‌کنند. سموم برخلاف مواد مغذی جذب گیاه نمی‌شوند و درنهایت از خاک شسته می‌شوند. این فرآیند حیاتی گیاهان را در محیط‌های کشت امروزی که با چالش‌های روزافزون مواجه هستند سالم‌تر نگه می‌دارد.

۳- افزایش قابلیت نگهداری آب

هیومیک اسیدها توانایی خیلی خاصی در افزایش احتباس آب خاک‌ها دارند. احتباس آب باتوجه به شرایط آب‌وهوایی درحال تغییر جهان اهمیت بیشتری نیز یافته‌است چراکه اکوسیستم‌ها آسیب دیده‌اند. این مساله همچنین برای خاک‌های شنی، کم‌آب و خشک و خاک‌هایی که رس کمی دارند حیاتی است.

احتباس آب چگونه اتفاق می‌افتد؟ بار منفی هیومیک اسیدها یون‌های مثبت یا همان کاتیون‌ها را جذب می‌کند و این کاتیون‌ها به مولکول هیومیک اسید می‌چسبند. کاتیون‌ها در حضور مولکول‌های آب به آرامی از مولکول هیومیک اسید فاصله می‌گیرند و به انتهای اکسیژنی مولکول آب متصل می‌شوند. سپس انتهای هیدروژنی این مولکول‌های آب به انتهای هیدروژنی دیگر مولکول‌های آب متصل می‌شود. این اثر تبخیر آب را تا ۳۰ درصد کم می‌کند.

۴- بهبود رشد میکروبی

یکی از قابل‌توجه‌ترین و موثرترین مزایای هیومیک اسیدها تاثیری است که بر جمعیت‌های میکروبی خاک می‌گذارند. دانشمندان هرروز بیشتر به اهمیت وجود میکروبیومی سالم در محیط‌های خاکی پی می‌برند. آفت‌کش‌ها و خاک‌های ضعیف به ازبین‌رفتن بسیاری از جمعیت‌های باکتریایی انجامیده‌اند که لازم است دوباره احیاء و برقرار شوند. هیومیک اسیدها با دو روش اصلی به رشد جمعیت‌های میکروبی کمک می‌کنند. نخست آنکه هیومیک اسید منبعی از کربن است و به‌عنوان منبع غذایی میکروب‌ها محسوب می‌شود. دوم آنکه با توجه به اندازه بزرگی که دارند منبعی اساسی برای کلنی‌سازی میکروفلورا هستند. پس اساساً هیومیک اسیدها غذا و پناهگاه موردنیاز میکروب‌های مفید را فراهم می‌آورند و این خود توضیحی برای رشد جمعیت‌های میکروبی در حضور هیومیک اسیدها است.

۵- ساختار کلی خاک بهتر

اگرچه بار خالص هیومیک اسید منفی است اما این مولکول‌ها هر دو نوع بار مثبت و منفی را حمل می‌کنند. اندازه مولکول هیومیک اسید نیز بسیاربزرگ است. هیومیک اسیدها درنتیجه‌ی همین ویژگی‌ها می‌توانند به تمامی ذرات خاک متصل شوند و درنتیجه فضای لازم برای رشد میکروب‌ها و ریشه‌ی سالم ایجاد می‌شود. این امر به‌ویژه در خاک‌های متراکم با رس بالا شایان توجه است چراکه ذرات این خاک‌ها به‌طور محکمی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. مولکول‌های هیومیک حتی توانایی استقرار در انتهای ذرات رس را دارند که درنتیجه فضای بیشتری ایجاد می‌شود و نفوذ آب نیز افزایش می‌یابد. به‌علاوه آن‌ها خاک را نمک‌زدایی می‌کنند که به نوبه خود بار منفی ذرات رس را بازیابی می‌کند و این ذرات را از یکدیگر دور می‌کند.

این پنج مزیت اصلی به انواع و اقسام اثرات مثبت در گیاهان می‌انجامند ازجمله سلامت بهتر، مقاومت بیشتر دربرابر تنش، اندازه و حجم بزرگ‌تر و تولید بیشتر میوه. خلاصه بگوییم کشاورزان نمی‌توانند آن دسته از برنامه‌های حاصلخیزی که هیومیک اسید در آن‌ها گنجانده نشده‌است را ادامه دهند. آیا به اطلاعات بیشتری درباره محصول مرغوب هیومیک اسید ما نیاز دارید؟ با ما در تماس باشید!!

راه‌کارهای پیشنهادی ما

کشاورزان محترم، لطفا سوالات عمومی خود در زمینه اسید هیومیک و نقش آن در کشاورزی ارگانیک را با ما از طریق فرم ارسال دیدگاه زیر در میان بگذارید. همچنین همکاران بخش مشاوره ما آماده پاسخگویی به سوالات فنی شما در زمینه افزایش میزان محصول و کیفیت آن و مشکلات کودی هستند. با ما تماس بگیرید. برای سوالات تخصصی و درخواست مشاوره فرم مشاوره آنلاین را تکمیل و ارسال کنید.