کوددهی با مواد ارگانیک

این روزها صحبت درباره کربن خاک خیلی رواج دارد اما این چه ربطی به کشاورزی‌های پرمصرف و پایدار دارد؟

جواب این است: خیلی ربط دارد.

کربن ارگانیک خاک (SOC) –عنصر سیاه و شکسته شده مواد ارگانیک خاک (SOM)- پایه اصلی خاک سالم، و همچنین کلید باروری طولانی مدت خاک است. خاک‌های غنی‌تر کربن بیشتری دارند، و کربن خاکی که بیش از حد از آن بهره‌برداری شده، یا کربن زمین‌های بایر، به تحلیل رفته است.

در روش‌های قدیمی‌تر کشاورزی، تنها کود در دسترس مواد ارگانیک بودند: چه کمپوست باشد، چه کود حیوانی، و یا حتی چه کود انسانی. این روش‌های موروثی کشاورزی کربن را به خاک برمی‌گرداندند -مواد ارگانیک را می‌شکستند- و در عین حال نیتروژن (N)، فسفر (P)، و پتاسیم (K) آزاد می‌کردند.

با این حال، با اختراع کودهایی با ترکیبات شیمیایی، استفاده انحصاری از کودهای ارگانیک، به نفع فرمول‌های شیمیایی پر بازده‌تر، کنار زده شد. البته کشاورزان ارگانیک جان‌سخت از این قاعده مستثنی ماندند. مسلماً کودهایی که ترکیبات شیمیایی دارند قابل پیش‌بینی‌تر هستند و غلظت مواد مغذی در آن‌ها بیشتر است.

هرچند این نگرانی‌ها درست هستند، اما اگر شخصی به دنبال سرمایه‌گذاری بر کیفیت طولانی‌مدت خاک و ذخیره کودهای معمولی است، نباید از یکپارچه‌سازی کاربرد مواد ارگانیک در برنامه کوددهی بترسد.

به عنوان مثال کربن کمک می‌کند نیتروژنی که ذخیره می‌شود برای دوره‌های زمانی طولانی‌تری قابل‌دسترس باشد، و کربنی که از خاک جدا می‌شود در جو تبخیر نشود. همچنین، خاکی که مواد ارگانیک بیشتری داشته باشد، آب بیشتری را نگه می‌دارد، شخم زدن و کشت با ادوات کشاورزی در آن راحت‌تر است، و در مقابلِ به هم فشردگی خاک مقاومت می‌کند.

کمپوست -که تعریف گسترده‌ای دارد- منبع ایده‌آلی برای مواد ارگانیک خاک است. با این وجود هشدارهایی وجود دارند: پخش کمپوست خام این خطر را دارد که نیتروژن خاک مصرف شود، چون تجزیه مواد ارگانیک نیتروژن مصرف می‌کند. بعلاوه، کمپوست خام ممکن است منجر به ایجاد حفره‌ها یا پوسته‌های بی‌هوازی شود که میزبان باکتری‌های مضر گیاهان می‌شوند یا اینکه شامل مواد سمی هستند.

از طرف دیگر کود حیوانی منبع آماده‌تر و قابل دسترس‌تری از مواد ارگانیک است، اما احتمال زیادی دارد که حامل مواد بیماری‌زا برای انسان یا گیاه باشد، البته تخم علف هم اگر به اندازه کمپوست نشود ممکن است حامل این مواد بیماری‌زا باشد.

هر دوی این‌ها فواید خیلی زیادی برای خاک دارند، خیلی بیشتر از مسئله اضافه کردن کربن به خاک: هر دو می‌توانند تنوع بیولوژیکی خاک و میکرومغذی‌های کی‌لیت را افزایش دهند. کلید استفاده مؤثر از آن‌ها در این است که وقتی کامل شدند و برای استفاده در مزرعه ایمن بودند از آن‌ها استفاده کنیم.

با برنامه‌ریزی و کاربرد دقیق، و مدیریت با نرم‌افزار مدیریت کود هوشمند!، می‌توان در کنار مواد و ترکیبات شیمیایی از کودهای ارگانیک استفاده کرد تا هم کربن را به خاک برگردانیم و هم باروری و بازده را بیشینه کنیم.

بعد از هر بار استفاده برای حفظ مواد ارگانیک خاک چند مرحله عملی وجود دارد که باید دنبال کنیم: کاهش کشت و زرع، و کنترل فرسایش خاک از جمله این مراحل هستند، از دیگر موارد می‌توان به کاشت گیاه پوششی (که زود رست است و برای پوشش زمین و جلوگیری از فرسایش خاک کاشته می شود، مانند شبدر)، و رها کردن ته‌مانده‌های محصول در زمین به منظور تجزیه، اشاره کرد.

در خاتمه باید گفت، نظارت بر کربن خاک یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌ها برای دهه‌های آینده است که منجر به داشتن خاک و محصول سالم -و محیط زیستی سالم‌تر- می‌شود.