رزماری: پرورش و نگهداری در باغچه و گلدان

برای پرورش رزماری به باغ گیاهان دارویی نیاز ندارید. حتی تک گیاه داخل گلدان هم رزماری کافی برای طعم‌دهی غذاها و معطرسازی آشپزخانه‌تان را فراهم می‌آورد. اما، اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که رزماری رشد سریعی دارد، می‌توانید پرچینی پر از رزماری در باغچه داشته باشید.

رزماری یکی از گیاهان دارویی شگفت‌انگیزی است که هم گیاه زینتیِ زیبایی است هم ادویه‌ای همه‌کاره برای آشپزی. نام لاتینش، رزمارینوس اوفیسینالیس، به معنای «شبنم دریا» است و رزماری در ارتباط تنگاتنگی با آشپزی مناطق مدیترانه‌ای است.

• نام گیاه‌شناختی: رزمارینوس اوفیسینالیس
• نام رایج: رزماری
• نوع گیاه: گیاه دارویی، گیاه همیشه‌سبز چندساله
• اندازه‌ی گیاه بالغ: ۹۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر ارتفاع و پهنا
• میزان نوردهی: نور مستقیم آفتاب
• نوع خاک: ماسه‌ای
• pH: ۵ تا ۸
• زمان شکوفه‌دهی: از اواسط دی تا اواسط خرداد (وقتی به عنوان گیاه چندساله پرورش داده می‌شود)؛ اواخر بهار، تابستان (وقتی در گلدان پرورش داده می‌شود)
• رنگ گل‌ها: آبی، سفید، و صورتی
• منطقه‌ی بومی: مدیترانه‌ای

نحوه پرورش رزماری

سه عامل اساسی برای پرورش رزماری عبارت است از آفتاب، آبیاری و گردش هوای مناسب. اگر در منطقه‌ای بدون یخ‌بندان زندگی می‌کنید، می‌توانید رزماری را در باغچه هم بکارید و بته‌ای سرسبز و پرپشت داشته باشید. در آب و هوای سرد و زمستانی، رزماری را می‌توان به عنوان گیاه یک‌سالانه پرورش داد یا در گلدانی نگه داشت که درست قبل از اولین یخ‌بندان به فضای بسته منتقل می‌کنید.

نور

برای شاداب نگه داشتن رزماری، هر روز ۶ تا ۸ ساعت با آفتاب مستقیم به آن نوردهی کنید. وقتی در فضای بسته آن را پرورش می‌دهید آن را رو به پنجره جنوبی قرار دهید تا در معرض آفتاب باشد، اما نگذارید زیاد داغ شود.

خاک

رزماری را در خاک ماسه‌ای که به‌خوبی زهکشی شده پرورش دهید. این گیاه بومی کوهپایه‌های صخره‌ای مدیترانه است و اگر ریشه‌هایش در رطوبت بماند، پوسیده خواهند ‌شد.

آب

به گیاه رزماری زمانی آب دهید که خاک آن کاملاً خشک است. مراقب باشید که به گیاه بیش از حد آب ندهید و از نمناک نگه داشتن خاک اجتناب کنید (به‌خصوص زمانی که گیاه را در گلدان پرورش می‌دهید)، چون این موضوع باعث پوسیدگی ریشه می‌شود.

دما و رطوبت

در فضای باز، رزماری تحمل دمای زیاد و طیف وسیعی از رطوبت را دارد. اکثر گونه‌ها فقط تا دمای 1- درجه سانتیگراد مقاوم‌اند. وقتی دما پایین‌تر از 1- درجه سانتیگراد شود، گیاه رزماری باید زمستان را در فضای بسته سپری کند. در این صورت، گلدان‌های سفالی انتخاب بسیار خوبی برای آن است. فقط در طول تابستان مطمئن شوید که گیاه کاملاً خشک نشود و نسوزد.

کود مخصوص رزماری

رزماری نیاز به مواد مغذی کودی زیادی ندارد، اما کوددهی در بهار آن را مهیای شروعی عالی برای فصل می‌سازد. محلول‌پاشی روی برگ‌های رزماری باعث می‌شود تا دائماً شاداب به نظر برسد.

تکثیر رزماری

اگر با رزماری کاشته شده در گلخانه شروع کنید، کار را برای خود بسیار آسان خواهید کرد. پرپشت شدن رزماری سال‌ها طول می‌کشد، بنابراین انتظار داشته باشید که برای گیاه بالغ نسبت به جوانه‌ی کوچک رزماری هزینه بیشتری باید بپردازید.

اگر مایلید گیاه رزماری خودتان را داشته باشید، بهترین گزینه کاشت قلمه است. جوانه‌دهی دانه رزماری می‌تواند دشوار باشد و اغلب درست مثل والدین‌شان رشد نمی‌کند. کاشت رزماری از طریق قلمه بسیار سریع‌تر است، و مطمئن خواهید بود که چه نوع گیاهی خواهید داشت.

1. یک قلمه‌ی ۵ سانتی‌متری از قسمت نرم و تازه رشدیافته‌ی گیاهی تثبیت شده را با قیچی جدا کنید.
2. برگ‌ها را از نیمه‌ی انتهایی جدا کنید، سپس قلمه را داخل هورمون ریشه‌دهی قوطه‌ور کنید و انتهای قوطه‌ورشده را در یک ظرف حاوی خاک استریل و مرطوب قرار دهید که به‌خوبی زهکشی شده باشد.
3. گلدان را در جایی گرم در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید. قلمه‌ها را روزانه مرطوب کنید و اطمینان حاصل نمائید که خاک خشک نمی‌شود.
4. در عرض ۲ تا ۳ هفته، رشد ریشه را با کشیدن آرام قلمه‌ها امتحان کنید. وقتی قلمه‌ها ریشه‌دار شدند، آن‌ها را به گلدان‌های مجزا با قطر ۷ تا ۱۲ سانتی‌متر انتقال دهید. نوک قلمه را با انگشت‌تان جدا کنید تا آن را برای شاخه‌دهی ترغیب کنید.

نگهداری رزماری در گلدان و تعویض گلدان

اگر رزماری را در گلدان پرورش می‌دهید، بعد از سپری شدن خطرات یخ‌بندان، گلدان‌ها را به فضای باز برگردانید. مانند اکثر گیاهان گلدانی، خاک گلدان رزماری با آب دادن و رشد ریشه ضعیف می‌شود. حداقل یک بار در سال گلدان را عوض کنید. بهار بهترین زمان برای تعویض گلدان رزماری‌تان است، اما صرف‌نظر از اینکه چه زمانی از سال این کار را انجام می‌دهید رزماری باید سالم باشد.

وقتی گیاه رزماری رشد قابل توجهی می‌کند یا به نظر می‌رسد که به آن آب کافی نمی‌رسد، گلدانش برای آن کوچک است و باید به گلدانی بزرگ‌تر منتقل شود. اگر می‌خواهید اندازه گیاه رزماری‌تان را حفظ کنید، ۴ تا ۷ سانتی‌متر از ریشه‌های کف و اطراف گردی ریشه را حرس کنید و دوباره گیاه را در همان گلدان بکارید.

گونه‌های رزماری

اگر رزماری را برای آشپزی کشت می‌کنید، گونه‌های میس جسوپ، توسان بلو، یا اسپایس آیلند را در نظر داشته باشید که همگی از انتخاب‌های عالی برای آشپزی‌اند. این‌ها گیاهان بزرگی‌اند که اگر در باغچه کشت شوند تا ارتفاع ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر رشد می‌کنند. این گونه‌ها برگ‌های پهنی دارند که بسیار معطرند و بعد از پخته یا خشک شدن طعمشان را حفظ می‌کنند.

اگر رزماری را در گلدان پرورش می‌دهید، بلوبوی بوته‌ای کوچک از رزماری با برگ‌هایی به نسبت کوچک است که به صورت انبوه رشد می‌کند. گلدن‌رین گونه‌ای دیگر است که متراکم و کوچک باقی می‌ماند. شاخ و برگ جدیدش شبنم تولید می‌کنند و لکه‌های زرد روشنی دارد که به سبز تیره تبدیل می‌شود.

بیماری و آفات رزماری

بزرگترین مشکل پرورش رزماری در فضای بسته کنترل صحیح میزان رطوبت است. رطوبت بالا و گردش هوای ضعیف معمولاً باعث کپک پودری روی گیاه رزماری می‌شود. کپک پودری یک قارچ پودریِ سفید است که اگر هوای اطراف مرطوب باشد و چرخش هوای کافی وجود نداشته باشد امکان رشد می‌یابد. از سوی دیگر، رطوبت خیلی کم برگ‌ها را خشک می‌کند و باعث از بین رفتن سریع گیاه می‌شود.

کپک پودری سریعاً رزماری را از بین نمی‌برد، بلکه گیاه را ضعیف می‌کند. سعی کنید با مرطوب کردن منظم برگ‌ها و اجازه دادن خشک شدن خاک بین نوبت‌های آب‌دهی تعادلی در رطوبت برقرار کنید. اضافه بر این، گیاه را در نور آفتاب نگه دارید و، درصورت لزوم، چند ساعت در روز برای تولید نسیم پنکه روشن کنید.

همچنین، در کمین شپشه و تارتنچه باشید. به نظر می‌رسد این آفات در فصل زمستان روی گیاهان خانگی زندگی می‌کنند. گرفتن آن‌ها قبل از آلودگی کامل کنترل‌شان را آسان‌تر می‌سازد. اسپری مکرر صابون حشره‌کش، بر اساس دستورالعمل روی بسته‌بندی، این مشکل را رفع خواهد کرد.