شناسایی و کنترل کرم شاخ‌دار (قوش بیدان) گوجه‌فرنگی

کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی، ماندوکا کوئین کوئماکولاتا (Manduca quinquemaculata) بسیار موجب ترس و وحشت سبزی‌کاران شده، زیرا آن‌ها می‌توانند گوجه‌فرنگی و سایر اعضای خانواده‌ی سیب‌زمینی سانان مانند بادمجان‌ها و فلفل‌ها را ویران کنند. خوشبختانه، پس از شناسایی این آفات، ریشه‌کن کردن آن‌ها نسبتاً آسان است.

کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی و کرم شاخ‌دار توتون، ماندوکا سکستا (Manduca sexta)، غالباً با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. این دو ازنظر ظاهری بسیار شبیه به هم هستند و هر دو به اعضای خانواده سیب‌زمینی سانان حمله می‌کنند. کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی به شکل بالغ تقریباً به‌اندازه‌ی ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر طول دارد (احتمالاً بزرگ‌ترین کرمی است که در باغ‌هایمان می‌بینیم) و به رنگ سبز است و علائم V شکل سفید در پهلوهای آن وجود دارد. گونه‌ای از تیره‌ی کرم ابریشم با «شاخک» سیاه است. از سوی دیگر کرم شاخ‌دار تنباکو نوارهای سفید مورب و شاخک قرمز دارد. هردوی این‌ها هنگام حمله به باغ شما به یک شیوه رفتار می‌کنند.

چرخه‌ی زندگی

کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی نشان‌دهنده‌ی مرحله لاروی قوش یا باز بیدان است که به‌عنوان مرغ مگس‌خوار هم معروف است. این حشرات موذی به‌عنوان شفیره‌ی قهوه‌ای تیره، زمستان را در خاک سپری می‌کنند، سپس در اواخر بهار ظاهر و جفت‌گیری می‌کنند. آن‌ها در قسمت زیرین برگ‌ها تخم‌ریزی می‌کنند که تخم‌هایشان گِرد و سبز کم‌رنگ است. تخم‌ها در چهارتا پنج روز می‌شکنند و کرم شاخ‌دار پدیدار می‌شود. این کرم چهار هفته‌ی دیگر را سپری می‌کند تا بزرگ شود و پس‌ازآن راه خود را به درون خاک‌ بازمی کند تا تبدیل به شفیره شود.

علائم کرم شاخ‌دار (قوش بیدان) گوجه‌فرنگی

کرم‌های شاخ‌دار گوجه‌فرنگی آفاتی سیری‌ناپذیر هستند که کل برگ‌ها، ساقه‌های کوچک و حتی بخش‌هایی از میوه‌ی نارس را می‌جوند. درحالی‌که آفت کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی بیشتر مربوط به گوجه‌فرنگی آلوده است، اما آفات شایعی در بادمجان، فلفل و سیب‌زمینی هم هستند. به‌احتمال‌زیاد، قبل از این‌که متوجه کرم شاخ‌دار شوید، متوجه خسارت می‌شوید زیرا رنگ این کرم‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا به‌خوبی با شاخ و برگ گیاهان ترکیب شوند و مشخص نباشند. همچنین می‌توانید مدفوع سیاه (سرگین) آن‌ها را در شاخ و برگ و اطراف ریشه‌ی گیاه جستجو کنید.

تأثیر بر روی گیاهان باغی

یک کرم شاخ‌دار کشف نشده می‌تواند به گیاه میزبان خود آسیب قابل‌توجهی وارد کند. آن‌ها اشتهای شدیدی دارند و می‌توانند در طی چند روز گیاه را از بین ببرند. اگر آن‌ها زود تشخیص داده‌شده و از بین بروند، گیاه خیلی خوب احیا می‌شود.

کنترل ارگانیک برای کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی

ازآنجاکه کرم شاخ‌دار بسیار بزرگ است، ساده‌ترین و مؤثرترین راه برای خلاص شدن از شر آن، برداشتن آن از گیاهان به‌محض تشخیص آن است. سپس می‌توانید آن را له کنید یا آن را درون یک‌کاسه آب‌صابون دار بیندازید.

یک هجوم آفتی بد، با استفاده از BT (باسیلوس تورنژیانسیس) قابل‌درمان است. BT یک باکتری طبیعی است که اغلب در خاک یافت می‌شود. هنگامی‌که کرم شاخ‌دار باکتری‌ها را می‌خورد، باکتری، دستگاه گوارش کرم را فلج می‌کند؛ آن‌ها به‌زودی تغذیه را متوقف می‌کنند و سرانجام می‌میرند. BT هیچ تأثیر مضری بر انسان ندارد و یک ماده طبیعی است. در صورت كوچك بودن لاروها كاربرد BT مؤثرتر است. اگر کرم‌ها سال‌به‌سال مشکل‌ساز می‌شوند، سعی کنید خاک را در اواخر پاییز یا بهار قبل از کاشت شخم بزنید. این کار یا شفیره‌ها را دفن می‌کند یا آن‌ها را از بین می‌برد.

بااین‌حال، اگر شما کرم شاخ‌دار پوشیده از کیسه‌های تخم سفید دیدید، بی‌خیالش شوید. کیسه‌های تخم، متعلق به زنبور انگلی است که به آن زنبورهای براکونید (Braconid wasp) می‌گویند که یک حشره‌ی مفید است. بگذارید تخم‌ها شکسته شوند و شما ارتشی از زنبورهای آماده‌ی دفاع از باغ خود در برابر انواع آفات خواهید داشت. این زنبورها خطری برای انسان ندارند.

یکی دیگر از روش‌های ارگانیک برای کشتن کرم‌های شاخ‌دار گوجه‌فرنگی، مخلوط کردن صابون مایع و آب باهم و پاشیدن آن بر روی شاخ و برگ گیاه، سپس پاشیدن فلفل قرمز روی شاخ و برگ‌ها و میوه‌ است. محلول صابون کرم‌ها را از بین می‌برد، درحالی‌که فلفل قرمز در صورت شسته شدن صابون، آن‌ها را دفع می‌کند. این عملیات بعد از هر باران شدید باید تکرار شود.

کنترل شیمیایی برای کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی

ماده‌ی ترکیبی شیمیایی کارباریل (Carbaryl)، باعث کشته شدن کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی به همراه بسیاری از آفات دیگر می‌شود. بااین‌حال، بسیار سمی است و برای استفاده در فراورده‌های غذایی منع شده است. تا جایی که ممکن است، برای کنترل آفت کرم شاخ‌دار گوجه‌فرنگی و سایر آفات باغی، به روش‌های ارگانیک اعتماد کنید.