علائم کمبود کلسیم در گیاهان

کمبود کلسیم در گیاهان به‌ندرت اتفاق می‌افتد و اغلب احتمالاً در خاک‌های شنی در طول خشکسالی بروز می‌کند. علائم این کمبود در مرحله اول در بافت‌هایی که رشد سریعی دارند مانند برگ‌ها و ساقه‌های جوان خود را نشان می‌دهد. ساقه‌های جوان توسعه ضعیفی پیدا می‌کنند و با گذشت زمان تعداد آن‌ها نیز کمتر می‌شود. در ابتدا، برگ‌های تازه یا میانی به‌طور تصادفی دچار لکه‌های کلروز در اعضای خود می‌شوند. اگر این حالت اصلاح نشود، این برگ‌ها به‌سمت بالا یا پایین پیچ می‌خورند و لبه‌های آن‌ها به‌تدریج دچار نکروز و سوختگی می‌گردد. برگ‌های بالغ و پیرتر معمولاً دچار آسیب نمی‌شوند. سیستم ریشه ضعیف می‌شود و گیاه تمایل به خم‌شدن و بازشدن اعضای خود دارد. با پیشرفت کمبود، گل‌ها از بین می‌روند و بخش‌های در حال رشد برگ‌های جوان به‌نظر سوخته می‌آیند و به‌راحتی از بین می‌روند. میوه‌ها کوچک‌تر شده و بی‌طعم هستند. در مورد گیاهانی مثل خیار، فلفل و گوجه‌فرنگی، در انتهای محل شکوفه‌دهی، گیاه دچار پوسیدگی می‌شود. نرخ جوانه‌زنی بذرها نیز کاهش می‌یابد.

عواملی که موجب کمبود کلسیم می‌شوند

معمولاً علائم کمبود این عنصر به قابلیت دسترسی گیاه به این ماده مرتبط بوده و کمتر به ذخایر خاک مربوط است. کلسیم در داخل گیاه حرکت نمی‌کند و جذب آن به‌شدت وابسته به جذب و انتقال آب در گیاه است. این موضوع نشان می‌دهد که چرا برگ‌های جوان در اولین ردیف آسیب در مقابل کمبود کلسیم هستند. خاک‌های سنگین و خاک‌هایی که قبلاً در آن‌ها آبیاری صورت گرفته‌است کلسیم را به‌خوبی در خود حل می‌کنند و در اختیار گیاه قرارمی‌دهند. با این حال، خاک‌های شنی، به‌علت ظرفیت نگهداری اندک آب، در معرض خشکی بوده و جذب این ماده را محدود می‌کنند. اگر فاصله بین دو آبیاری زیاد باشد و به خاک اجازه خشک‌شدن بیش از حد بدهید، علائم کمبود کلسیم بیشتر بروز می‌کنند. خاک‌هایی که pH کمی دارند، شوری بالا دارند یا خاک‌هایی که از آمونیوم غنی هستند، مشکل‌زا می‌شوند. رطوبت بالای هوا یا غرقابی‌شدن خاک می‌توانند سرعت انتقال آب به بافت‌های مختلف را کاهش داده و بنابراین جذب کلسیم کمتر می‌شود. معمولاً، محدوده بهینه pH خاک برای جذب بیشتر کلسیم بین ۷ تا ۸٫۵ است.

کنترل زیستی

یکی از روش‌های مفید برای باغداران و زمین‌داران کوچک، مخلوط پوست تخم‌مرغ خردشده با یک اسید ضعیف (سرکه) است. مواد جایگزین دیگری که غنی از کلسیم هستند شامل: سنگ‌آهک جلبک‌دار، آرد بازالت، آهک سوخته،‌ دولومیت، گچ و آهک سرباره. همچنین به‌منظور بهبود ظرفیت نگهداری آب در خاک می‌توان از مواد ارگانیک مانند کودها و کمپوست نیز استفاده کرد.

کنترل شیمیایی

به‌کمک ‌آهک (کربنات کلسیم)، ‌گچ (سولفات کلسیم) یا کودهای مایع می‌توان به منابع کلسیم خاک اضافه کرد. برای اصلاح pH خاک و همچنین افزایش میزان کلسیم در گیاه بهتر است از سنگ‌آهک دولومیتی که محتوای کلسیم بالایی دارد استفاده کرد. برای این منظور بهتر است که ۲ تا ۴ ماه قبل از کشت زمین را آهک‌دار کرد. برای بالابردن جذب کلسیم باید میزان رطوبت خاک نیز در حد مطلوبی باشد. اگر pH خاک در حد مطلوب است می‌توان گچ را بکاربرد. با پاشش نیترات کلسیم کاملاً محلول روی برگ‌های گیاه،‌ کمبود کلسیم موجود در گیاه جبران می‌شود. به‌علت حرکت اندک کلسیم در بافت‌های گیاهی، پاشیدن این محلول روی برگ‌ها نمی‌تواند تمامی کمبود کلسیم گیاه را جبران کند. در دماهای بالای ۳۰ درجه سانتی‌گراد استفاده از کلراید کلسیم موجب سوختگی برگ‌های می‌شود. پاشیدن کلسیم به شکل‌های مختلف آن نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای آبیاری و کوددهی صحیح باشد.

اقدامات پیشگیرانه

از گونه‌هایی استفاده کنید که در جذب کلسیم از خاک قدرت بیشتری دارند. با اندازه‌گیری pH و آهک خاک، اطمینان حاصل کنید که در محدوده مطلوب قراردارند. با کاهش استفاده از کودهای با پایه آمونیوم، سعی کنید که بیش از نیاز، کلسیم وارد خاک نشود. در اوایل تشکیل میوه، بیش از اندازه از کودهای حاوی نیتروژن استفاده نکنید. اگر در مجاورت گیاه،‌ عملیات کشاورزی انجام می‌دهید مراقب باشید که به ریشه‌ها آسیبی وارد نشود. آبیاری را منظم انجام دهید اما افراط نکنید. برای افزایش نگهداشت رطوبت خاک می‌توان از مالچ‌های گیاهی (پوشال و خاک‌اره خردشده) یا مالچ‌های پلاستیکی استفاده کرد. مزرعه را بررسی کنید و میوه‌هایی که علائم خاصی دارند از آن خارج کنید. با استفاده از کودها، مالچ‌های ارگانیک و کمپوست به محتوای مواد ارگانیک خاک اضافه نمایید.